Κανείς δεν θα περίμενε ότι ιστορικές εκκλησίες του 17ου αιώνα έχουν χτιστεί σε μια από τις περιοχές του πλανήτη μας που βιώνουν ένταση, την Ουκρανία και την πόλη Νίζνα της Ουκρανίας, 145χλμ. βόρεια του Κιέβου. Εκεί λοιπόν μαθαίνουμε από τον σπουδαίο Αγγελοκαστρίτη Συγγραφέα Ευθύμιο Πριόβολο την δράση του Παπα-Χριστόδουλου του Αγγελοκαστρίτη. Αναλυτικά περιγράφεται στο παρακάτω απόσπασμα από το νέο υπό έκδοση βιβλίο του, “Το Αγγελόκαστρο της Αιτωλίας, τόμος δ’ , Αρχειακά”.Σημειωτέον ότι στη συγκεκριμένη πόλη ,άκμασε μία από τις πλέον σημαντικές και πλούσιες ελληνικές κοινότητες τους περασμένους αιώνες αποτελούμενη από Ηπειρώτες και από άλλα μέρη της Ελλαδας:
“Παπα – Χριστόδουλος ο Αγγελοκαστρίτης / Ευθύμιος Πριόβολος / 1 Μαϊου 2015
(από το νέο υπό έκδοση βιβλίο , “Το Αγγελόκαστρο της Αιτωλίας, τόμος δ’ , Αρχειακά)
Ένας ιερέας από το Αγγελόκαστρο της Αιτωλίας στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα βρέθηκε στην Ουκρανία, όπου επιτέλεσε ένα μεγάλο και σημαντικό έργο, εθνικό και θρησκευτικό.
Είναι ο «…παπα – Χριστόδουλος του Δημητρίου εκ της επαρχίας Ναυπάκτου και Άρτης από χωρίον καλούμενον Αγγελόκαστρον». Ποιος είναι αυτός ο παπα-Χριστόδουλος από το Αγγελόκαστρο;
Ο παπα – Χριστόδουλος (ή Χριστόφορος, όπως σπάνια αναφέρεται στα χειρόγραφα) γεννήθηκε στο Αγγελόκαστρο της Αιτωλίας. Ήταν γόνος ιερατικής οικογένειας. Ο πατέρας του ήταν ιερέας. Ο ίδιος χειροτονήθηκε το 1666. Μη ανεχόμενος την τουρκική καταπίεση φεύγει από το Αγγελόκαστρο με προορισμό την ορθόδοξη Ρωσία και στα 1670 έφτασε στην πόλη Νίζνα της Ουκρανίας, 145χλμ. βόρεια του Κιέβου. Στη Νίζνα υπήρχαν Έλληνες, αλλά μαζική εγκατάσταση Ελλήνων εμπόρων άρχισε στα 1660. Ακόμη η παροικία δεν είχε οργανωθεί ούτε είχε ενσωματωθεί στην εθναρχούσα ορθόδοξη Εκκλησία.
Με την εγκατάστασή του στην πόλη ο παπα – Χριστόδουλος ιερουργεί για ένα διάστημα στο ρωσικό ναό του Αγίου Νικολάου και γνωρίζει από κοντά τη ζωή και τα προβλήματα της ελληνικής κοινότητας. Κερδίζει την εμπιστοσύνη των συμπατριωτών του και ο δραστήριος παπάς αποφασίζει να χτίσει ελληνικό ναό και να οργανώσει την παροικία, ιδιαίτερα τη συντεχνία των εμπόρων, με κέντρο την εκκλησία. Πίστευε ότι μόνο έτσι θα οργανώνονταν οι Έλληνες σε κοινότητα. Αγοράζει ένα κομμάτι γη και με τη βοήθεια των «…πραγματευτών ρωμαίων μικρών τε και μεγάλων ομοίως και δουλευτάδων » συγκεντρώνει αρκετά γρόσια και με την έγκριση των πολιτικών και θρησκευτικών αρχών ανήγειρε πρώτα την εκκλησία των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ, για να «…διαβάζεται η ακολουθία τη ημετέρα διαλέκτω». Ύστερα από δέκα χρόνια, πάλι με τον ίδιο τρόπο, ανήγειρε δεύτερη εκκλησία, των αγίων Πάντων, «…γενόμενος εν αμφοτέροις τοις ναοίς εφημέριος χρόνους δέκα πέντε».
Δεκαπέντε χρόνια ο Αγγελοκαστρίτης παπάς υπηρετεί την πίστη και την πατρίδα. Είναι ο νους, η καρδιά και η ψυχή της ελληνικής κοινότητας. Αγαπητός και σεβαστός από όλους. Όταν αισθάνεται το τέλος του, καλεί τους προεστούς και τους βάζει να ορκιστούν ότι για το μέλλον των παιδιών τους, της κοινότητας, της πίστης και της πατρίδας θα πρέπει να παραμείνουν μονιασμένοι στους κόλπους της εκκλησίας, επωμιζόμενοι τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά τους. Γι’ αυτό προτείνει να γίνουν οι δύο εκκλησίες σταυροπηγιακές, να υπάγονται δηλαδή απευθείας στον μητροπολίτη Κιέβου, χωρίς οι τοπικές αρχές να αναμιγνύονται στις εκκλησιαστικές υποθέσεις των Ελλήνων, «…για να σώζονται αιώνια και να κυβερνούνται υπ’ αυτών (των Ελλήνων) ευσεβώς», όπως ήθελε ο οραματιστής παπάς.
Με την αναγνώριση των εκκλησιών ως σταυροπηγιακών θα οργανώνονταν και θα αναγνωριζόταν η ελληνική κοινότητα ως αδελφότητα, με σκοπό τη διαφύλαξη της ορθόδοξης πίστης, της εθνικής ταυτότητας με την προστασία και καλλιέργεια των γραμμάτων, τη διασφάλιση της εμπορικής δραστηριότητας των Ελλήνων εμπόρων της Νίζνα καθώς και την αλληλεγγύη μεταξύ τους.
Οι προεστοί αποδέχθηκαν την πρότασή του παπα – Χριστόδουλου και με επικεφαλής τον ίδιο επισκέπτονται τις πολιτικές και εκκλησιαστικές αρχές της χώρας για να εξασφαλίσουν τη συνδρομή και την επίσημη αναγνώριση στις αποφάσεις τους. Με χρυσόβουλα γράμματα οι αρχές επικυρώνουν επίσημα τη νομική υπόσταση της σταυροπηγιακής Αδελφότητας με τις δύο εκκλησίες και παραχωρούν προνόμια, όπως τη λειτουργία σχολείου και νοσοκομείου. Έτσι πλέον ο παπα – Χριστόδουλος ησυχάζει καθώς η Ελληνική Κοινότητα διασφαλίζει την τύχη των εκκλησιών, αλλά και οι εκκλησίες αποτελούν εγγύηση για το μέλλον της κοινότητας.
Αναπαύθηκε το 1696 αφού ίδρυσε την Ελληνική Αδελφότητα στη Νίζνα, που λόγω των προνομίων κυριάρχησε ως κράτος εν κράτει στη Ρωσία πάνω από δύο αιώνες. Άφησε στην Αδελφότητα και την πλούσια βιβλιοθήκη του, που αποτελούνταν από πολύτιμα βιβλία και σπάνια χειρόγραφα.
Άφησε όμως και την πνευματική διαθήκη του, ένα κείμενο όπου ο ίδιος ο παπα-Χριστόδουλος διηγείται το βίο και τον αγώνα του στη Νίζνα, εξομολογούμενος, κατά κάποιο τρόπο. Μια εξομολόγηση που δείχνει το μεγαλείο της μορφής και του έργου του.
«Πρόκειται, λοιπόν, για μια προσωπικότητα της οποίας οι σωματικές και οι ηθικές δυνάμεις ξεπέρασαν κατά πολύ τα όρια της ανθρώπινης θέλησης και αντοχής, αγγίζοντας χωρίς καμιά υπερβολή τον θρύλο. Πρόκειται για ένα άτομο το οποίο, κλείνοντας τα μάτια του, άφησε πίσω του μια πανίσχυρη ελληνική Κοινότητα με πολύ μεγάλη εκπολιτιστική επίδραση σε όλη την Ουκρανία και με μια πλούσια εθνική και θρησκευτική προσφορά προς το υπόδουλο γένος», γράφει σχετικά ο πανεπιστημιακός καθηγητής Χρήστος Π. Λασκαρίδης σε επιστολή του προς εμάς.
Εμείς απλά είχαμε εντοπίσει τον παπα-Χριστόδουλο και οι πληροφορίες μας ήταν ελάχιστες, όπως καταγράφονται στο πρώτο βιβλίο μας για το Αγγελόκαστρο το 1998. Ο αξιόλογος όμως πανεπιστημιακός ερευνητής στο πλαίσιο των ερευνών του για τον απόδημο ελληνισμό στα χρόνια της τουρκοκρατίας ανακάλυψε τον «πολύτιμο μαργαρίτη» και συνέλεξε άφθονο υλικό για τον Αγγελοκαστρίτη παπά. Έτυχε να διαβάσει το πρώτο βιβλίο μας για το Αγγελόκαστρο και στις 15-07-1998 μας έστειλε προσωπική επιστολή και μας ενημέρωνε για τον παπα – Χριστόδουλο, τον μεγάλο «Βυζαντινό Νεοέλληνα», όπως τον χαρακτήριζε. Μας έστειλε σχετικό υλικό και αντίγραφο της επιστολής που είχε στείλει το 1993 στις αρχές του Αγγελοκάστρου με την οποία ζητούσε πληροφορίες, αλλά εισέπραξε, όπως μας γράφει, την αδιαφορία. Στη συνέχεια ζητήσαμε εμείς προσωπικά με γραπτό αίτημά μας στις Αγγελοκαστρίτικες αρχές να γίνει μια αδελφοποίηση του δήμου Αγγελοκάστρου με την πόλη της Νίζνας, μια επίσκεψη εκεί, μια εκπροσώπηση του Αγγελοκάστρου και γενικότερα μια προσπάθεια ανάδειξης και προβολής της προσωπικότητας αυτής, του δικού μας παπα – Χριστόδουλου. Είχαμε προτείνει μάλιστα, έτσι σαν μια αρχή, να μετονομάσουμε λανθασμένα οδωνυμικά του Αγγελοκάστρου με τέτοιες προσωπικότητες, αρχής γενομένης από την υπόθεση αυτή. Μάταια όμως.
Δημοσιεύω δυο παλιές φωτογραφίες των δύο εκκλησιών που έχτισε ο Αγγελοκαστρίτης ιερέας, την εκκλησία των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και την εκκλησία των αγίων Πάντων, ευγενική προσφορά μιας φίλης ψυχής από τη Νίζνα της Ουκρανίας. Τα παλιά και μακρινά αυτά κτίσματα θα αποπνέουν μέχρι σήμερα μια γνώριμη οσμή καθώς χτίστηκαν από έναν δραστήριο Αγγελοκαστρίτη τότε, εκεί στην Ουκρανία. Αφιερώνω με τη σειρά μου αυτές τις εικόνες σε όποια ψυχή οσφραίνεται τέτοιες ευωδιές και χαίρεται σαν παιδί από τα δώρα της ιστορίας.
Εύχομαι, κάποτε, κάποιοι να αντιληφθούν τη σοβαρότητα αυτής της υπόθεσης, το χρέος μας απέναντι στον μεγάλο αυτόν Αγγελοκαστρίτη της ιστορίας, την ηθική μας υποχρέωση απέναντι στην ίδια την ιστορία και την ελάχιστη υποχρέωσή μας απέναντι στο έρμο το Αγγελόκαστρο που μας πονάει.”
πηγή: http://agrinionews.gr
