Η Ελληνική Τυπογραφία στα χρόνια της Επανάστασης, είναι στενά συνυφασμένη με τον Απελευθερωτικό Αγώνα, γιατί αποτελούσε το σημαντικότερο μέσο διάδοσης ιδεών και ειδήσεων. Με τον Ελληνικό ξεσηκωμό, έγινε σύντομα αισθητή, η έλλειψη του έντυπου λόγου. Η Επαναστατημένη Ελλάδα, με τα πρωτοπόρα λόγια παιδιά της, ήθελε να διαλαλήσει προς όλες τις κατευθύνσεις τα φιλελεύθερα αισθήματά της, να ενθουσιάσει τους φιλέλληνες και να προειδοποιήσει την Ιερά Συμμαχία του Μέττερνιχ, ότι ο πολιτισμένος κόσμος δεν ήταν διατεθειμένος να ανεχθεί περισσότερο, την υποδούλωση του Ελληνικού Έθνους, Οι Έλληνες είχαν πάρει πλέον την απόφασή τους, Λευτεριά ή Θάνατος.
Τα εκτυπωτικά μέσα τους πρώτους επαναστατικούς μήνες στο Μεσολόγγι ήταν ανύπαρκτα, οι συνθήκες και οι δυσκολίες σχεδόν ανυπέρβλητες. Υπήρχε όμως το πείσμα, τα τεράστια ψυχικά αποθέματα και η πνευματική φλόγα των διανοητών που υπεράσπιζαν το φράκτη.
Οι σπίθες της επαναστατικής φωτιάς για ανεξαρτησία, έπρεπε να φτάσουν το δυνατόν μακρύτερα για να πληροφορείται ο ραγιάς και να σμιλεύονται οι ιδέες της. Παρά τις αντίξοες καταστάσεις, ο Τύπος στο Μεσολόγγι πέρα των ειδήσεων, παιδαγωγούσε και προετοίμαζε τους Έλληνες για μια νέα πατρίδα, μ’ ελεύθερους θεσμούς και συνταγματικό βίο, σ’ ένα υπό διαμόρφωση αστικο-δημοκρατικό πολίτευμα.
Πρώτος έκανε την εμφάνισή του ο χειρόγραφος λόγος της «ΑΙΤΩΛΙΚΗΣ» Μεσολογγίου και του «ΑΧΕΛΩΟΥ» το Φλεβάρη του 1822 στο Βραχώρι (Αγρίνιο). Ιδρυτής ο λόγιος Γιαννιώτης αρχιγραμματέας της Γερουσίας της Δυτικής Ελλάδας, Νικόλαος Λουριώτης, που είχε σπουδάσει στη Γενεύη και συγκαταλέγεται μεταξύ των σκαπανέων της Ελληνικής δημοσιογραφίας.
Η χειρόγραφη «ΑΙΤΩΛΙΚΗ», που εμφανίστηκε τον Αύγουστο του ’22 και της οποίας σώζονται 3 φύλλα, κυκλοφορούσε κάθε Πέμπτη μέρα, μ’ ένα τετρασέλιδο ή δισέλιδο πυκνογραμμένο δίστηλο. Η ειδησεογραφία της υπήρξε πλούσια και εκάλυπτε όχι μόνο τα στρατιωτικά-πολιτικά γεγονότα, αλλά και τις λογοτεχνικές ανησυχίες, αφού μέχρι και ποίηση δημοσίευε. Ο μηχανισμός μετάδοσης των ειδήσεών της, στις ελεύθερες Ελληνικές περιοχές, επραγματοποιείτο με την χειρόγραφη πολλαπλασιαστική αντιγραφή της.
Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, πριν φτάσει στην Ελλάδα, είχε φροντίσει να προμηθευτεί από την Πίζα της Ιταλίας, ένα μικρό πιεστήριο, γαλλικής κατασκευής, δωρεά του τυπογραφείου Διδότ, που έφτασε το 1821 μέσω Λιβόρνο στο Μεσολόγγι, με το στοιχειώδη τυπογραφικό εξοπλισμό του, το οποίο όμως παρέμεινε ανενεργό.
Το Δεκέμβρη του 1823, με την άφιξη του Λόρδου Βύρωνα, εμφανίζεται στο Μεσολόγγι και ο Έλληνας Τυπογράφος απ’ τη Θεσσαλονίκη Δημήτριος Μεσθενεύς. Ο Μεσθενεύς έφερε μαζί του, το ιδιόκτητο πιεστήριό του, καθώς και τα ιδιόκτητα τυπογραφικά στοιχεία, που ήταν ήδη αρκετά μεταχειρισμένα.
o Τον ίδιο ακριβώς μήνα, αποβιβάζεται στο Μεσολόγγι και ο Άγγλος συνταγματάρχης Leicester Stanhope (Στάνχοπ) που κουβαλάει μαζί του, ένα εγγλέζικο πιεστήριο, δώρο της Φιλελληνικής Επιτροπής Λονδίνου, της οποίας ήταν απεσταλμένος. Τα τυπογραφικά στοιχεία του πιεστηρίου, παρέμειναν στην Κεφαλλονιά κι αποστάλθησαν αργότερα στο Μεσολόγγι. Ο Στάνχοπ, εμπιστεύεται το πιεστήριο στο Μάγερ και ρίχνει την ιδέα έκδοσης σε μικρό σχήμα δισεβδομαδιαίας εφημερίδας, με τίτλο «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ». Την πρώτη αγγελία της ιδέας του, την τύπωσε ο τυπογράφος Παύλος Πατρίκιος, στο μικρό πιεστήριο που είχε φέρει στην Πόλη ο Μαυροκορδάτος. Ο Στάνχοπ πέτυχε και την συνεργασία του Μάγερ με το Μεσθενέα, έτσι ενώνονται τα δύο πιεστήρια και την πρωτοχρονιά του 1824 κυκλοφορούν τα «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» τα οποία στοιχειοθετεί με τα δικά του φθαρμένα στοιχεία ο Μεσθενεύς και τα τυπώνει στο δικό του πιεστήριο.
Τα «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» έχουν ως συντάκτη – διευθυντή τον Ελβετό Ιωάννη – Ιάκωβο Μάγερ και ως διευθυντής τυπογραφείου το Μεσθενέα.
Με την έναρξη της λειτουργίας των πιεστηρίων, οι τυπογράφοι Δ. Μεσθενεύς και Παύλος Πατρίκιος, αρχίζουν να εκπαιδεύουν τους Μεσολογγίτες Ιωάννη Πεπονή, Χρίστο Ντάγκλα, Θανάση Πεπονή και τον ποιητή Σπύρο Παιδάκο. Μεταφραστής και διορθωτής κειμένων ήταν ο γλωσσομαθής διδάσκαλος Δημήτρης Παύλου ή Παυλίδης. Εντός λίγων μηνών φθάνουν στο Μεσολόγγι ο γιος του Μεσθενέα Γεώργιος και ο γαμπρός του, Γεώργιος Κυριάκης ή Κυριακού, γιος του υποπρόξενου της Δανίας στη Θεσσαλονίκη, Μανώλη Κυριακού. Επειδή στο Μεσολόγγι υπήρχαν πολλοί φιλέλληνες διαφόρων εθνοτήτων και καθότι τα βλέμματα των Ευρωπαίων είχαν στραφεί προς το Μεσολόγγι και το ενδιαφέρον τους προς το Ανατολικό ζήτημα (Ελληνική υπόθεση) θεωρήθηκε χρήσιμο και η έκδοση της εφημερίδας «TELEGRAFO GRECO» στα Ιταλικά, Αγγλικά, Γαλλικά και Γερμανικά. Η εφημερίδα τυπώνεται στο πιεστήριο των «ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΡΟΝΙΚΩΝ» και διευθύνεται από τον Ιταλό φίλο του Βύρωνα, κόμη Pietro Gamba. Ο Τύπος στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, καταγράφει τις ενδοξότερες και λαμπρότερες σελίδες, της νεοελληνικής Ιστορίας.
Το τυπογραφείο των «ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΡΟΝΙΚΩΝ» παρότι το 1826 υπέστη σοβαρές ζημιές από τους βομβαρδισμούς του Ιμπραήμ, επιδιορθώθηκε και μεταφέρθηκε σ’ ασφαλέστερο οίκημα, συνεχίζοντας την έκδοση της εφημερίδας. Οι εκδότες και οι τυπογράφοι, αγωνίζονταν πότε στις Ντόπιες του Αγώνα με το σπαθί στο χέρι και πότε στους δημοσιογραφικούς προμαχώνες με την πένα στο χέρι, για την είδηση και την πληροφόρηση, του Έλληνα και του Ευρωπαίου.
Στη ΜΕΓΑΛΗ ΕΞΟΔΟ, έπεσαν οι στυλοβάτες της, υπέρ της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ κι έτσι ορφάνεψε η ελληνική δημοσιογραφία αφού χάθηκαν ο Μάγερ και ο Μεσθενεύς. Το τυπογραφείο θάφτηκε στα ερείπια της καταστραμμένης και κατακαμένης πόλης, ένα τμήμα του σήμερα σώζεται στο εθνικό Μουσείο κι ένα άλλο του, κοσμεί συμβολικά την αναμνηστική στήλη του Μάγερ στον Κήπο των Ηρώων.
Μέσα από αυτό το βιβλίο, θα ήθελα να εκφράσω μια έκκληση προς τους Δήμους Μεσολογγίου – Θεσσαλονίκης, να τιμήσουν τον Έλληνα τυπογράφο Δημήτριο Μεσθενέα, με ένα άγαλμα ή μια οδό στο όνομά του, γιατί το αξίζει. Θεωρώ δε, μέγιστη παράλειψη της ΕΣΗΕΑ (συνδικαλιστικό όργανο των δημοσιογράφων) να μην έχει ακόμα κατασκευάσει προτομή του Μεσθενέα την οποία θα έπρεπε ο Δήμος Μεσολογγίου, να την είχε τοποθετήσει δίπλα σ’ εκείνη του Μάγερ, εντός του Κήπου των Ηρώων. Έτσι τιμούμε και τον Έλληνα τυπογράφο-δημοσιογράφο, ως λειτουργό του Τύπου, που σφράγισε την πορεία του έντυπου λόγου, στο Επαναστατημένο Μεσολόγγι.
Τα «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» στους 26 μήνες ζωής τους, δεν περιορίστηκαν στις πολεμικές και πολιτικές ειδήσεις, αναδημοσίευαν μεταφρασμένα άρθρα από ξένες εφημερίδες που αφορούσαν τον Ελληνικό Αγώνα και το Μεσολόγγι. Αναφέρονταν στα παγκόσμια απελευθερωτικά κινήματα και υπήρχαν στήλες μ’ ανταλλαγή ιδεών, απόψεων και με άλλες εφημερίδες της εποχής.
Υπήρχαν επίσης φιλολογικές στήλες που δημοσίευαν ποιήματα του Βύρωνα και του Ιωάννη Ρίζου Νερουλού και άλλων, καθώς και αινίγματα του Ιωάννη Ραγκαβή.
Εκτός όμως των εφημερίδων, το τυπογραφείο του Μεσολογγίου εξέδιδε «αναλώμασι» εξ ιδίων δηλαδή, του Δ. Μεσθενέως αυτοτελή φυλλάδια και βιβλία (9 μονόφυλλα και 11-12 βιβλία), τα κυριότερα των οποίων παραθέτουμε:
• «Λόγο Επιτάφιο του Λόρδου Νοέλ Μπάιρον» που εκφώνησε ο Σπυρίδων Τρικούπης.
• «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος» του Αναστάσιου Πολυζωίδη.
• «Θεωρία Γενική περί των διαφόρων Διοικητικών Συστημάτων» Αναστάσιου Πολυζωίδη.
• «Οδηγίες περί Δικαστηρίων» σπουδαία νομοθετικά κείμενα της προσωρινής διοίκησης.
• «Υγεία των Στρατιωτών» μεταφρασμένο από τα Ιταλικά από το γιατρό Fr Bruno.
• «Ιστορία Της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος» σε στίχους άγνωστου δημιουργού.
• «Ιστορική και κριτική Σύνοψις των εν Κρήτη διατελεσάντων» του Π. Νικολαϊδη.
• «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» του Διονύσιου Σολωμού με την Ιταλική μετάφραση από τον καθηγητή Gaetano Grasseti.
Ας σημειώσουμε για την Ιστορία, ότι ο «Ύμνος εις την ελευθερίαν» που τύπωσε με δικά του έξοδα ο Μεσθενεύς, ικανοποίησε αρκετά τον Εθνικό ποιητή Διονύσιο Σολωμό, που ήταν απογοητευμένος από τις μεταφράσεις του ποιητικού του δημιουργήματος, στα Γαλλικά και τα Αγγλικά. Ο Διονύσιος Σολωμός μ’ επιστολή του, ζήτησε το βιβλίο να μοιρασθεί δωρεάν στους φτωχούς και να πωληθεί προς εκατό (100) παράδες στους εμπόρους. Τα χρήματα που μαζεύτηκαν από τις πωλήσεις, οι Μεσολογγίτες τα διοχέτευσαν για το κτίσιμο του Νοσοκομείου Ναυπλίου. Το Μεσολόγγι ακόμα και στο ψυχορράγημά του, έκανε πλούσια δώρα στον Ελληνισμό, ενώ αυτό πεινούσε.
Ο Μεσθενεύς που είχε αξιωθεί να αρχίσει την τυπογραφική του ζωή, τυπώνοντας το «ΘΟΥΡΙΟ» του Ρήγα Φεραίου, την τερμάτισε στα ιερά χώματα της Πόλης Της ΘΥΣΙΑΣ ως ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΣ, εκδίδοντας τον «ΥΜΝΟΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ».
Έτσι κύλησαν σε γενικές γραμμές τα γεγονότα στους 26 μήνες ελεύθερης λειτουργίας της Πόλης μέχρι τις παραμονές της δεύτερης πολιορκίας του Μεσολογγίου.
ΕΠΙΜΥΘΙΟ:
Το άρθρο γράφεται, επειδή είμαι θαυμαστής του ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, που με το Διονύσιο Αλικαρνασεύς, με δίδαξε το: ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΙΕΡΑ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΗΓΟΥΜΕΘΑ. Το καταστάλαγμα της λαϊκής φιλοσοφίας, διά της παροιμίας τονίζει «Τα αγαθά κόποις κι ΟΧΙ κόλποις κτώνται» κ.κ. καθηγητές. Και μια πρόταση προς ΟΛΟΥΣ, σήμερα που στην πόλη των Ελεύθερων Πολιορκημένων, υπάρχει Μουσείο ν’ ΑΓΩΝΙΣΤΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ τα υπολείμματα του τυπογραφείου των ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΡΟΝΙΚΩΝ να επιστρέψουν για τα 200 χρόνια της ΕΞΟΔΟΥ, στον ΙΕΡΟ ΤΟΠΟ που λειτουργούσε. Ας υπενθυμίσουμε επίσης, ότι επί 200 ολόκληρα χρόνια, δεν έπραξαν η Πολιτεία και οι Δήμαρχοι Μεσολογγίου, τα παιδιά της αμπολιάς και της φτωχολογιάς, το κατάφεραν σε δύο μόλις χρόνια. Το υπέροχο άγαλμα, στον Ανεμόμυλο όπου ανατινάχθηκε ο ΕΘΝΟ-ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΑΣ Ιωσήφ Ρωγών, είναι πραγματικότητα. Και στην ΠΥΛΗ της πόλης απέναντι του στρατοπέδου Καψάλη και δίπλα σχεδόν του ΤΥΜΒΟΥ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ, βρίσκεται δυστυχώς ακόμα σκεπασμένο χωρίς να έχουν γίνει τα αποκαλυπτήριά του, υπό την παρούσα Δημοτική Αρχή, που το είχε επί 2 σχεδόν ολόκληρα χρόνια, σ’ αποθήκη του Αγρινίου να σκονίζεται, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες μας, για την ΑΣΕΒΕΙΑ τους προς το ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΑ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑ ΧΡΗΣΤΟ ΚΑΨΑΛΗ. ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ από βάθος καρδίας στο Δήμαρχο Θέρμου κ. Σπύρο Κωσταντάρα για τα καλά του λόγια και τα όσα ανήρτησε στο διαδίκτυο, για το Μεσθνέα και στον Περιφερειάρχη κ. Νεκτάριο Φαρμάκη για την εξ ιδίων χορηγία του, για το άγαλμα του Χρήστου Καψάλη, ύψους 4,78 μέτρων.
- Νικήτας Φιλιππόπουλος
• Πολίτης της πόλης των
• Ελεύθερων Πολιορκημένων
agrinionews.gr
