γράφει ο Μανώλης Πέπονας (φοιτητής Ιστορίας, Πανεπιστημίου Ιωαννίνων)

Όπως και στην υπόλοιπη χώρα, έτσι και στην Αιτωλοακαρνανία, ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ ήταν οι δύο οργανώσεις που προσέφεραν τα μέγιστα στην αντίσταση κατά του Ιταλού και Γερμανού κατακτητή. Τρία τάγματα του ΕΛΑΣ υπήρχαν στον νομό, σε Τριχωνίδα, Ξηρόμερο και Μεσολόγγι. Αντίστοιχα, ο ΕΔΕΣ διέθετε αρχηγεία και υπαρχηγεία σε Βάλτο, Τριχωνίδα, Μακρυνεία, Ξηρόμερο και Ναυπακτία. Παρά τις παθογένειες και τις μεταξύ τους συγκρούσεις, ο ΕΔΕΣ και ο ΕΛΑΣ, πέτυχαν να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στον Άξονα[1]. Η μάχη της Αμφιλοχίας μεταξύ ΕΛΑΣ και Γερμανών ή ανατίναξη της γέφυρας του Αχελώου από τον ΕΔΕΣ, κατεγράφησαν και υμνήθηκαν από τους ιστορικούς.

Εκτός από τις δύο παραπάνω οργανώσεις όμως, υπήρχε και μια τρίτη: η Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση (ΕΚΚΑ). Στη σύντομη περίοδο δράσης της έδρασε κυρίως στην περιοχή της Γκιώνας. Τελώντας υπό τις διαταγές του συνταγματάρχη Ψαρρού, το ένοπλο τμήμα αυτού του αντιστασιακού πυρήνα διαλύθηκε από τον Άρη Βελουχιώτη και ο ίδιος ο συνταγματάρχης εκτελέστηκε στις 17 Απριλίου 1944. Η κατηγορία εναντίον της ΕΚΚΑ ήταν πως περιέβαλλε στους κόλπους της μοναρχικούς και φιλοναζιστές αξιωματικούς, όπως ο Δεδούσης και ο Καπετζώνης. Πράγματι, οι δύο τελευταίοι εντάχθηκαν αργότερα στα δοσιλογικά Τάγματα Ασφαλείας[2].

Η ιστορία της Εθνικής Αντίστασης της περιοχής μας, περιπλέκεται με τον μυστηριώδη ταγματάρχη Καπετζώνη. Ο τελευταίος ήταν μοναρχικός αξιωματικός, ο οποίος εγκατέλειψε τον Ψαρρό και κατέφυγε στην Πάτρα όπου συνδέθηκε με τα Τάγματα Ασφαλείας[3]. Υπάρχουν υπόνοιες για προδοτική συμπεριφορά εκ μέρους του, οι οποίες αποτέλεσαν την κύρια κατηγορία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Ευρισκόμενος στην αχαϊκή πρωτεύουσα, έναν σχεδόν μήνα μετά τη φυγή του, ο ταγματάρχης έλαβε γράμμα από τον στρατηγό Ζέρβα, αρχηγό του ΕΔΕΣ, μέσω του Αγρινιώτη συνδέσμου Αλέκου Χάντζολου (13 Μαΐου 1944)[4]. Αν και ο Ζέρβας δεν αναφέρει τί ακριβώς έγραφε σε εκείνη την επιστολή -η οποία δεν βρέθηκε ποτέ-, προφανώς επρόκειτο για προσπάθεια προσεταιρισμού του.

Στη Ναύπακτο υπήρχε πυρήνας της ΕΚΚΑ από τον Φεβρουάριο του 1943.  Οι σχέσεις του με τις άλλες οργανώσεις στην περιοχή δεν πρέπει να ήταν καλές κατά το βραχύ χρονικό διάστημα της συνύπαρξής τους. Ο Ζέρβας αναφέρει την αρνητική στάση της ΕΚΚΑ (χωρίς όμως να γράφει οτιδήποτε άλλο για τη δράση της) ως τον κύριο παράγοντα υπονόμευσης του ΕΔΕΣ στη Ναυπακτία[5]. Παρατηρώντας τις κινήσεις των ανδρών της ΕΚΚΑ μετά τη διάλυσή της, καταλήγω στην υπόθεση πως ο Καπετζώνης έδρασε για ένα διάστημα και εκεί, πιθανώς ως μέλος της οργάνωσης. Δυστυχώς, η σύντομη αναφορά του Ζέρβα στην ΕΚΚΑ Ναυπάκτου -η οποία αφομειώθηκε βαθμιαία από τη δική του οργάνωση-, είναι το μόνο στοιχείο που επιτρέπει κάποιες σκέψεις για δράση του Καπετζώνη στην περιοχή. Οπωσδήποτε, μάχη εναντίον των κατακτητών ουδέποτε δόθηκε και αρκετοί άντρες εντάχθηκαν στα Τάγματα Ασφαλείας. Ο ίδιος ο Καπετζώνης ανέλαβε την ηγεσία του τελευταίου, στην πόλη της Ναυπάκτου.

Είναι βέβαιο πως ο ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ δεν ήταν οι μόνες αντιστασιακές οργανώσεις στην Αιτωλοακαρνανία. Οι επιστολή όμως του αρχηγού του ΕΔΕΣ στον Καπετζώνη, το γεγονός πως αυτή μεταφέρθηκε από ένα σημαίνοντα Αγρινιώτη, η εγγύτητα της Πάτρας και ορισμένες άλλες σκόρπιες αναφορές, προκαλούν ένα εύλογο ερώτημα: μήπως η δράση της ΕΚΚΑ ήταν σοβαρότερη απ’ ότι πιστεύαμε ως σήμερα;