Παρασκευή, 22η Νοεμβρίου 2024  6:05 πμ
Παρασκευή, 21 Αυγούστου 2015 19:14

Ο Α­ΓΙΟΣ ΚΟ­ΣΜΑΣ Ο ΑΙ­ΤΩ­ΛΟΣ (1714 - 1779)

Αν βρίσκετε το άρθρο ενδιαφέρον κοινοποιήστε το
Ο Α­ΓΙΟΣ ΚΟ­ΣΜΑΣ Ο ΑΙ­ΤΩ­ΛΟΣ (1714 - 1779)
Του Παναγιώτου Σ. Μαρ­τί­νη, Δρ. Θ.
1714- 2014: Συ­μπλη­ρώ­νο­νται κα­τά το έ­τος που δια­νύ­ου­με 300 χρό­νια α­πό τη γέν­νη­ση του α­γί­ου Κο­σμά του Αι­τω­λού. Γι΄ αυ­τό και η Εκ­κλη­σί­α της Ελ­λά­δος το 2014 το α­φιέ­ρω­σε στο με­γά­λο αυ­τό ιε­ρα­πό­στο­λο και δι­δά­σκα­λο του Γέ­νους.
Σύμ­φω­να με τον πρώ­το βιο­γρά­φο, σύγ­χρο­νό του, ά­γιο Νι­κό­δη­μο Α­γιο­ρεί­τη(1746-1809), ο ά­γιος Κο­σμάς «Ή­το α­πό την Αι­τω­λί­αν α­πό έ­να μι­κρόν χω­ρί­ον ο­νο­μα­ζό­με­νον Μέ­γα Δέν­δρον». Το βα­πτι­στι­κό του ό­νο­μα ή­ταν Κών­στας, ό­μως το ε­πί­θε­τό του πα­ραμέ­νει ά­γνω­στο. Έ­τος γεν­νή­σε­ώς του πρέ­πει να εί­ναι το 1714, α­φού, ό­πως μαρ­τυ­ρεί έμ­με­σα ο άγ. Νι­κό­δη­μος, ο Κο­σμάς πέ­θα­νε το 1779 σε η­λι­κί­α 65 ε­τών.
 
Εί­χε ι­διαί­τε­ρη κλί­ση στα γράμ­μα­τα. Α­πό τη μι­κρή του η­λι­κί­α άρ­χι­σε να μα­θαί­νει τα «ει­κο­σι­τέσ­σα­ρα γράμ­μα­τα», ό­πως ο ί­διος α­πο­κα­λεί τη στοι­χειώ­δη παι­δεί­α, και αρ­γό­τε­ρα, συ­μπλη­ρώ­νει «…έ­μα­θα πολ­λών λο­γιών γράμ­μα­τα, ε­βρα­ϊ­κά, τούρ­κι­κα, φρά­γκι­κα και απ΄ ό­λα τα έ­θνη και πολ­λά τα ε­διά­βα­σα …έ­φθει­ρα την ζω­ήν μου εις την σπου­δήν σα­ρά­ντα πε­νή­ντα χρό­νων …τα βά­θη της σο­φί­ας ε­ρεύνη­σα».
Ο άγ. Κο­σμάς δεν φοί­τη­σε σε σχο­λές του ε­ξω­τε­ρι­κού. Εί­ναι, ί­σως, ο μό­νος που δεν ε­γκα­τέ­λει­ψε πο­τέ τον ελ­λη­νι­κό χώ­ρο, ό­πως οι πε­ρισ­σό­τε­ροι Δι­δά­σκα­λοι του Γέ­νους. Σχο­λή μα­θη­τεί­ας του υ­πήρ­ξε η Α­θω­νιά­δα του Αγ.  Ό­ρους. Ε­κεί εί­χε ονο­μα­στούς δι­δα­σκά­λους, ό­πως τον Πα­να­γιώ­τη Πα­λα­μά, τον Νι­κό­λα Τζαρ­τζού­λια τον εκ Με­τσό­βου και τον σο­φώ­τα­το Ευ­γέ­νιο Βούλ­γα­ρι, ο ο­ποί­ος διε­τέ­λε­σε και σχο­λάρ­χης της Α­θω­νιά­δος. Στη μο­νή Φι­λο­θέ­ου του Αγ. Ό­ρους, κα­τά τον αγ. Νικό­δη­μο τον Α­γιο­ρεί­τη «… πρώ­τον μεν ε­κου­ρεύ­θη μο­να­χός και εις τους πό­νους της μο­να­δι­κής ζω­ής ε­χώ­ρη­σε προ­θυ­μό­τα­τα»  και στη συ­νέ­χεια «χει­ρο­το­νείται ιε­ρο­μό­να­χος». Στο Ό­ρος πρέ­πει να έ­μει­νε πε­ρισ­σό­τε­ρο α­πό 10 χρό­νια. Ο ί­διος γρά­φει: «Ε­πή­γα και εις το ά­γιον Ό­ρος και έ­κλαι­γα δια τις α­μαρ­τί­ες μου δεκα­ε­πτά χρό­νους».  Σύμ­φω­να με τους με­λε­τη­τές του δεν πρέ­πει να πή­γε στο Ό­ρος νω­ρί­τε­ρα α­πό το 1750, α­φού η Α­θω­νιά­δα Σχο­λή άρ­χισε να λει­τουρ­γεί α­πό το 1749. Ή­δη α­πό το έ­τος 1760 βρί­σκε­ται στην Κων/πο­λη, κο­ντά στον α­δελ­φό του Χρύ­σαν­θο, ιε­ρο­μό­να­χο, λό­γιο κλη­ρι­κό, α­πό τον ο­ποί­ον «δι­δά­χτη­κε και με­ρι­κήν τι­νά τέ­χνην ρη­το­ρι­κήν».
 
Ποιο ή­ταν το πε­ριε­χό­με­νο της γε­νι­κής μόρ­φω­σης του Κο­σμά δεν γνω­ρί­ζου­με! Ο­πωσ­δή­πο­τε πή­ρε μια γε­νι­κή μόρ­φω­ση ό­χι μό­νο φοι­τώ­ντας σε σχο­λεί­α αλ­λά και «κατ΄ ι­δί­αν». Α­πό τις «δι­δα­χές» του φαί­νε­ται ό­τι με­λέ­τη­σε τα βι­βλι­κά κεί­με­να (Πα­λαιά και Και­νή Δια­θή­κη), τους Πα­τέ­ρες,τα λει­τουρ­γι­κά βι­βλί­α και τα συ­να­ξά­ρια των α­γί­ων. Η «θύ­ρα­θεν» μόρ­φω­σή του πα­ρα­μέ­νει ά­γνω­στη. Α­πό φράσεις του στις «δι­δα­χές» του φαί­νε­ται ό­τι εί­χε γνώ­σεις και α­πό την αρ­χαιοελ­λη­νι­κή γραμ­μα­τεί­α (Προ­σω­κρα­τι­κούς, Σω­κρά­τη, Πλά­τω­να κ.α).
 
Με τέ­τοια «γε­ρή και «λι­πα­ρά» μόρ­φω­ση άρ­χι­σε το κή­ρυγ­μά του στον α­μα­θή λαό ο Κο­σμάς, α­φού, κα­τά τον αγ. Νι­κό­δη­μο τον Α­γιο­ρεί­τη «ή­τον δε η δι­δα­χή του …α­πλου­στά­τη». Α­να­φε­ρό­με­νος ο ί­διος ο «Ά­γιος των σκλά­βων», ό­πως α­πο­κλή­θη­κε ο Κο­σμάς ο Αι­τω­λός, στους λό­γους που τον ο­δή­γη­σαν να φύ­γει α­πό το Άγ. Ό­ρος και ν΄ αρ­χί­σει το ιε­ρα­πο­στο­λι­κό του έρ­γο στον α­παί­δευ­το λα­ό, γρά­φει: «Σι­μά   εις τα άλ­λα η­ύ­ρη­κα και τού­τον τον λό­γον, ο­πού λέ­γει ο Χρι­στός μας, πως δεν πρέ­πει κα­νέ­νας Χρι­στια­νός, άν­δρας ή γυ­ναί­κα, να φρο­ντί­ζη δια λό­γου του μόνον, πώς να σω­θή, αλ­λά να φρο­ντί­ζη και δια τους α­δελ­φούς του. Και ό­ποιος φροντί­ζει μό­νον δια του λό­γου του και δεν φρο­ντί­ζει και δια τους α­δελ­φούς του ε­κεί­νος θα κο­λα­σθή. Α­κού­ο­ντας και ε­γώ, α­δελ­φοί μου, ε­τού­τον τον γλυ­κύ­τατον λό­γον, ό­που λέ­γει ο Χρι­στός μας, να φρο­ντί­ζω­μεν και δια τους α­δελ­φούς μας, με έ­τρω­γε ε­κεί­νος ο λό­γος μέ­σα εις την καρ­δί­αν μου τό­σους χρό­νους ω­σάν το σκου­λή­κι, ό­που τρώ­γει το ξύ­λον».
 
Έ­τσι, προς το τέ­λος του 1760 βρί­σκε­ται στην Κων/λη για να ζη­τή­σει την ά­δεια και την ευ­λο­γί­α του Πα­τριάρ­χη Σε­ρα­φείμ Β΄ (1757-1761), για ν΄ αρ­χί­σει το ιε­ρα­πο­στολι­κόν του έρ­γο. Κα­τά τον Κων. Κούρ­κου­λα «Το έρ­γον του το ε­πραγ­μα­το­ποί­η­σε κατά τας τέσ­σα­ρας πε­ριο­δεί­ας (1759 - ’62, 1763 - ΄73, 1775 - ΄77, 1777 - ’79), κα­τά τας ο­ποί­ας πε­ριώ­δευ­σεν ως ιε­ρο­κή­ρυξ διά­φο­ρα μέ­ρη της πα­τρί­δος μας (Μα­κε­δο­νί­αν, Ή­πει­ρον, Θεσ­σαλί­αν, Δυ­τι­κήν Στε­ρε­άν, Ε­πτά­νη­σα, Δω­δε­κά­νη­σα, Κυ­κλά­δας). Με την ευ­γλωτ­τί­αν και την πει­θώ του, με την θερ­μήν πί­στιν και την α­ρε­τήν του, με τον α­γνόν πα­τριω­τι­σμόν και την μέ­χρις αυ­το­θυ­σί­ας αυ­τα­πάρ­νη­σίν του, α­νέ­πτυ­ξε πλου­σιω­τά­την ιε­ρα­πο­στο­λι­κήν, ε­θνι­κήν και παι­δα­γω­γι­κή δρά­σιν». Κα­τά δε τον Κων. Καλ­λίνι­κο, την ιε­ρα­πο­στο­λι­κήν του δρά­ση «θα ε­ζή­λευον και αι ά­ρι­στα ωρ­γα­νω­μέ­ναι ιε­ρα­πο­στο­λι­καί ορ­γα­νώ­σεις των ε­τε­ρο­δό­ξων εκ­κλη­σιών». Σύμ­φω­να με τον αγ. Νι­κό­δη­μο ο Κο­σμάς έ­κα­νε μί­α πρώ­τη πε­ριο­δεί­α στην η­πει­ρω­τι­κή Ελ­λά­δα κι έ­φτα­σε μέ­χρι το Με­σο­λόγ­γι, α­φού πέ­ρα­σε α­πό το Βρα­χώ­ρι (Α­γρί­νιο) και τη Ναύπα­κτο. Στο τέ­λος 1774 ξα­να­γύ­ρι­σε στην Πό­λη για να πά­ρει ευ­λο­γί­α και ά­δεια α­πό τον Πα­τριάρ­χη Σω­φρό­νιο Β΄ (1774-1780), για ν΄ αρ­χί­σει νέ­α πε­ριο­δεί­α στα νη­σιά του Αι­γαί­ου και στα «Δου­κά­νη­σα» (Κυ­κλά­δες). Το βά­ρος ό­μως των προ­σπα­θειών του το έ­ρι­ξε στην Ή­πει­ρο (βό­ρεια και νό­τια), για­τί στις πε­ριο­χές της ή­ταν συ­χνές οι αλ­λα­ξο­πι­στί­ες και οι προ­σχω­ρή­σεις στο Ι­σλάμ α­πό τις πιέ­σεις των μω­αμε­θα­νών. Γι΄ αυ­τό συ­χνά τους έ­λε­γε: «Ψυ­χή και Χρι­στός σας χρειά­ζο­νται. Αυ­τά τα δύ­ο ό­λος ο κό­σμος να πέ­ση ε­πά­νω σας δεν μπο­ρεί να σας πά­ρη, ε­κτός και τα δώ­σε­τε με το θέ­λη­μά σας». Κα­τά τον Ιω. Β. Με­νού­νο, «Ο Κο­σμάς ο Αι­τω­λός ά­φη­σε κλη­ρο­νο­μιά στον ελ­λη­νι­σμό τις δι­δα­χές του κα­θώς και «δέ­κα σχο­λεί­α ελ­λη­νικά» και «δια­κό­σια δια κοι­νά γράμ­μα­τα». …Ό­σο για την α­πή­χη­ση που εί­χε το έρ­γο του αρ­κεί να σκε­φτεί κα­νείς τα «υ­πέρ τας πε­ντα­κο­σί­ας χι­λιά­δας σταυ­ρούδια, που ε­μοί­ρα­σε «εις τον κοι­νόν λα­όν» κα­τά το Νι­κό­δη­μο, τις χι­λιά­δες των ατό­μων που πα­ρα­κο­λού­θη­σαν τις ο­μι­λί­ες του («του­λά­χι­στον 6.000 ά­το­μα της α­κολου­θί­ας του … ό­πως α­να­φέ­ρει ό­τι εί­δε …κο­ντά στην Πρέ­βε­ζα ο Κερ­κυ­ραί­ος κόμης Μα­μω­νάς…»).
 
Ε­πι­μέ­νει στις δι­δα­χές του για την α­νά­γκη ί­δρυ­σης σχο­λεί­ου. Γρά­φει. «Προς τους κα­τοί­κους της Δρό­βιαν­νης». «Ε­γώ, α­δελ­φοί μου χρι­στια­νοί…. Πε­ριερ­χόμε­νος και δι­δά­σκων …το ιε­ρόν Ευαγ­γέ­λιον… ήλ­θα και ε­δώ εις την χώ­ραν σας και βλέ­πο­ντας ό­που δεν έ­χε­τε σχο­λεί­ον, να δια­βά­ζουν και να μαν­θά­νουν τα παιδιά σας γράμ­μα­τα χω­ρίς πλη­ρω­μήν, ε­πα­ρα­κά­λε­σα τους χρι­στια­νούς και έ­δω­σαν το κα­τά δύ­να­μιν και προ­αί­ρε­σιν δια το σχο­λεί­ον… Έ­βα­λον δε προς τού­τοις ε­πί­τρο­πον εις το σχο­λεί­ον …και ε­πι­στά­τας και βο­η­θούς αυ­τού ό­λην την χώ­ραν δια να κυ­βερ­νή­σουν το σχο­λεί­ον». Και σε άλ­λη δι­δα­χή του ε­πι­μέ­νει: «Να σπου­δά­ζε­τε και σεις, α­δελ­φοί μου, να μαν­θά­νε­τε γράμ­μα­τα ό­σον η­μπο­ρεί­τε. Και αν δεν ε­μά­θε­τε οι πα­τέ­ρες, να σπου­δά­ζε­τε τα παι­διά σας να μαν­θά­νουν τα ελ­ληνι­κά, διό­τι και η Εκ­κλη­σί­α μας εί­ναι εις την ελ­λη­νι­κήν… Κα­λύ­τε­ρον, α­δελ­φέ μου, να έ­χης ελ­λη­νι­κόν σχο­λεί­ον εις την χώ­ραν σου, πα­ρά να έ­χης βρύ­σες και πο­τά­μια. Και ω­σάν μά­θης το παι­δί σου γράμ­μα­τα τό­τε λέ­γε­ται άν­θρω­πος…».
Ό­μως, το α­φυ­πνι­στι­κό κή­ρυγ­μα του Κο­σμά δεν έ­μει­νε χω­ρίς α­ντι­δρά­σεις. Τούρκοι, Ε­βραί­οι, Ε­νε­τοί, κο­τσα­μπά­ση­δες και ό­σοι ε­θί­γο­ντο  α­πό τα κη­ρύγ­μα­τά του  στρά­φη­καν ε­να­ντί­ον του. Έ­τσι, ο Χό­τζας, τον ο­ποί­ον ε­πι­σκέ­φθη­κε ο Αι­τω­λός για να πά­ρει ά­δεια να κη­ρύ­ξει στην πε­ριο­χή του, τον πα­ρέ­δω­σε σε ο­μά­δα Τούρκων στρα­τιω­τών, που τον κρέ­μα­σαν σ΄ έ­να δέ­ντρο έ­ξω α­πό το χω­ριό Κα­λι­κό­ντασι, κο­ντά στο Μπε­ρά­τι, δί­πλα στον πο­τα­μό Ά­ψο. Δεν έ­γι­νε κα­μί­α δί­κη, δεν διατυ­πώ­θη­κε κα­μιά προ­φο­ρι­κή ή γρα­πτή κα­τη­γο­ρί­α. Υ­πήρ­ξε θύ­μα, με­τα­ξύ άλ­λων, και δω­ρο­δο­κί­ας στο Χό­τζα. Α­παγ­χο­νί­στη­κε στις 24 Αυ­γού­στου του έ­τους 1779, η­μέ­ρα Σάβ­βα­το.
Το 1961, με α­πό­φα­ση της Πα­τριαρ­χι­κής Συ­νό­δου, έγινε η επίσημη αγιοκατάταξή του,αν και η συ­νεί­δη­ση του ελ­λη­νι­κού λα­ού α­πό πο­λύ νω­ρίς θε­ω­ρού­σε τον Πα­τρο­κο­σμά Ά­γιο.
«Το πο­λύ­πλευ­ρον έρ­γον του Κο­σμά του Αι­τω­λού α­να­γνω­ρί­ζε­ται ο­λο­νέν και περισ­σό­τε­ρον α­πό εκ­προ­σώ­πους της Πο­λι­τεί­ας και της Εκ­κλη­σί­ας. Η πα­τρί­δα μας «ευ­γνω­μο­νού­σα» τον κα­τέ­τα­ξεν εις τους με­γά­λους δι­δα­σκά­λους του Γέ­νους. Η Εκ­κλη­σί­α μας τον α­νε­κή­ρυ­ξεν ά­γιον και ε­ορ­τά­ζει την μνή­μην του την 24ην Αυ­γού­στου, διό­τι κα­τά την η­μέ­ραν αυ­τήν ε­μαρ­τύ­ρη­σε  δια τον Χρι­στόν και δια το Έ­θνος. Οι τε­λευ­ταί­οι λό­γοι του προ της αγ­χό­νης ή­σαν οι λό­γοι του ψαλ­μω­δού: «Δι­ήλ­θο­μεν δια πυ­ρός και ύ­δα­τος και ε­ξή­γα­γες η­μάς εις α­ναψυ­χήν». (Κ. Κούρ­κου­λα, Λεύ­κω­μα Δι­δα­σκά­λων του Γέ­νους, Α­θή­ναι 1971).
 
Σημ. Για τις «Δι­δα­χές» του αγ. Κο­σμά του Αι­τω­λού πολ­λά μας πλη­ρο­φο­ρεί η διδα­κτο­ρι­κή δια­τρι­βή του Ιω. Β. Με­νού­νου: «Κο­σμά του Αι­τω­λού Δι­δα­χές (και Βιογρα­φί­α), εκ­δ. «Τή­νος», Α­θή­ναι 1979.   
 
Διαβάστηκε 3308 φορές
Ακολουθείστε το AitoloakarnaniaBest.gr στο Google News
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας
Συντακτική Ομάδα του AitoloakarnaniaBest.gr

Καθημερινή ενημέρωση με οτι καλύτερο συμβαίνει και ότι είναι χρήσιμο για τον κόσμο στην Αιτωλοακαρνανία. Σε πρώτο πλάνο η ανάδειξη του νομού, ως φυσική ομορφιά, πολιτισμικές δράσεις, ιστορικά θέματα, ενδιαφέροντα πρόσωπα και ομάδες και οτι άλλο αξίζει να αναδειχθεί.

επιστροφή στην κορυφή

Στην ίδια κατηγορία

Νοε 20, 2024

Τα Γεφύρια του Αλάμπεη: Τότε και τώρα… (φωτο)

in Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας
Νοε 19, 2024

Ο ξεχωριστός τάφος του αρχαίου πολεμιστή στον Κουβαρά Αιτωλοακαρνανίας

in Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας
Νοε 18, 2024

Η περαταριά ή μαγόνα στις όχθες του Αχελώου

in Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας
Νοε 17, 2024

Πολυτεχνείο: 50 χρόνια εορτασμών - Μεγάλες πορείες, νεκροί, συλλήψεις και η «ματιά» της αμερικανικής πρεσβείας

in Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας
Νοε 16, 2024

Καραθεοδωρή: Όταν τον διεκδικούσαν τα πανεπιστήμια του κόσμου, στην Ελλάδα του πρόσφεραν θέση δασκάλου στην επαρχία

in Θέματα (Τοπικής) Ιστορίας

Τελευταία άρθρα

Νοε 21, 2024

Στο 13ο Δημοτικό Σχολείο ο Παναιτωλικός: «Να δείχνουμε στα παιδιά πως η διαφορετικότητα είναι πλούτος και όχι εμπόδιο»

in Αθλητισμός
Νοε 21, 2024

Συζητήθηκε η προσφυγή Λύρου στο Σ.τ.Ε.

in Επικαιρότητα
Νοε 21, 2024

300 χιλ. ευρώ για την ανάπλαση της πλατείας Σιταραλώνων δήμου Θέρμου

in Επικαιρότητα
Νοε 21, 2024

Το νέο ΔΣ του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων 7ου Γυμνασίου Αγρινίου

in Επικαιρότητα
Νοε 21, 2024

«Φωνάζει ο κλέφτης να φοβηθεί ο νοικοκύρης», λέει η παράταξη του δημάρχου Ξηρομέρου μετά τη μήνυση

in Επικαιρότητα