Του Λίνου Υφαντή,
Ο Salomon Cohen (Σάλομον Κόεν) ήταν Εβραίος των Ιωαννίνων. Η πολυτάραχη ζωή έμοιαζε με σενάριο κινηματογραφικής ταινίας. Η μοίρα του τον έφερε στο Αγρίνιο κατά τη διάρκεια της Ιταλογερμανικής κατοχής. Εκείνο που ήταν ευρέως άγνωστο ήταν ο κομβικός ρόλος που διαδραμάτισε στο αντιστασιακό κίνημα της περιοχής του Αγρινίου και της Αιτωλοακαρνανίας με τη διπλή του ιδιότητα ως διερμηνέας των Ιταλών κατακτητών και ως κατάσκοπος-πληροφοριοδότης των αντιστασιακών και συγκεκριμένα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που δρούσε στην περιοχή. Η άγνωστη αυτή κομβική πτυχή της ζωής του είχε ως συνέχεια την αντίστοιχη δράση της Μαρίας Δημάδη η οποία ουσιαστικά αντικατέστησε τον Koen ως διερμηνέας όταν οι Ιταλοί συνθηκολόγησαν και εγκαταστάθηκε στο Αγρίνιο Γερμανική στρατιωτική διοίκηση.
Η περιπέτεια του Cohen καταγράφεται στην βιντεοσκοπημένη συνέντευξη διάρκειας τριών ωρών που έδωσε στις 14 Αυγούστου 1995 στον Yitzchak Kerem (Γιτζάκ Κέρεμ) και αναδημοσιεύεται στο κανάλι “Εβραική Ιστορία Ελλάδος” στο youtube. Το πρώτο οξύμωρο που καταγράφεται στην ιστορία του Cohen ήταν πως ένας Εβραίος κατάφερε να ξεγελάσει τους Ιταλούς κατακτητές και να τους πείσει ότι ήταν συνεργάτης τους και να τον εμπιστευτούν ως διερμηνέα. Ο δαιμόνιος Cohen ήξερε καλά Ιταλικά και η Ιταλική εισβολή τον βρήκε ως ηθοποιό σε περιπλανώμενο θίασο στην Παραμυθιά Θεσπρωτίας. Εκεί συνελήφθη από τους Ιταλούς και για να επιβιώσει ξεκίνησε να κάνει τον διερμηνέα. Οι Ιταλοί όμως δεν πίστευαν ότι ο Cohen δεν μπορούσε να επιτελέσει τους σκοπούς τους επειδη ήταν γνωστός στην τοπική κοινωνία. Για αυτό τον έστειλαν το 1942 σε μια άγνωστη πόλη για τον Cohen, το Αγρίνιο. Εκεί η διοίκηση της Ιταλικής κατοχής τον καλοδέχτηκε. Ο Cohen είχε φροντίσει στο μεταξύ να αποκρύψει την πραγματική του ταυτότητα και να παριστάνει ότι έχει Ιταλίδα μάνα και ότι γεννήθηκε στη Ρώμη. Εμφανίζονταν με το όνομα ” Κόκος Γεράσιμος”.
Η μύηση του Cohen στην Αντίσταση από τον Αγρινιώτη Γιώργο Καραπαπά.
Η Ιταλική διοίκηση του Αγρινίου τον εμπιστεύτηκε αμέσως και ανέθεσε στον Cohen μια ανατριχιαστική αποστολή όπως ο ίδιος περιέγραψε στη συνέντευξη του: Να παρίσταται στην ανάκριση Ελλήνων αιχμαλώτων ενώ βασανίζονταν από τους Ιταλούς και να καταγράφει τις καταθέσεις τους στα Ιταλικά. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι τους είχαν δεμένους από το ταβάνι ολόγυμνους και τους ραβδίζαν στα πόδια. Ο COhen κατάφερε και γλίτωσε πολλούς Έλληνες αντιστασιακούς αλλοιώνοντας τις καταθέσεις τους κατά τη μετάφρασή τους. Η κορυφαία στιγμή μύησης όμως στην Εθνική Αντίσταση ήταν η επαφή του με τον επικεφαλής της οργάνωσης του ΕΑΜ στο Αγρίνιο Γιώργο Καραπαπά. Αυτός ζήτησε δήθεν από τον Cohen να παρακαλέσει τους Ιταλούς να δώσουν τη φωτογραφία του πατέρα του ως οικογενειακό κειμήλιο που άρπαξαν από το σπίτι του. Ο Cohen όχι μόνο το ανέλαβε μετά χαράς αλλά έκλεψε τη φωτογραφία από τους Ιταλούς και την πήγε στο Καραπαπά, ο οποίος περίμενε τον Cohen μαζί με αντιστασιακούς γιατί δεν γνώριζε αν ο διερμηνέας των Ιταλών τον κατέδωσε στον εχθρό ή το βοήθησε. Όταν διαπίστωσε ότι ο Cohen ανταποκρίθηκε, ο Καραπαπάς τον μύησε στην αντίσταση και έκτοτε ο Cohen ήταν κατάσκοπος του ΕΑΜ μέσα στην Ιταλική στρατιωτική διοίκηση του Αγρινίου.
Πως ο Cohen παγίδευσε Αγρινιώτη δοσίλογο των Ιταλών και συνελήφθη από τις αρχές.
Ένα από τα μεγαλύτερα κατορθώματα του Cohen ήταν η παγίδευση του βασικού συνεργάτη των Ιταλών, ο οποίος είχε πάει στο Παναιτώλιο και έκανε “έρανο” υπέρ των καραμπινιέρι Ιταλών με σκοπό να καρπωθεί ο ίδιος μέρος των προιόντων που θα συνέλεγε. Ο Cοhen ενημέρωσε τον Ιταλό διοικητή και κατάφερε με πονηριά να τον πείσει με το “επιχείρημα” ότι αυτό που γίνονταν στο Παναιτώλιο ήταν ντροπή για την Ιταλική αυτοκρατορία διότι δεν μπορούσε ένας Έλληνας να ζητιανεύει (!) για αυτή. Ο Ιταλός διοικητής οργίστηκε και φυλάκισε τον Έλληνα δοσίλογο. Όταν οι Ιταλοί αποχώρησαν τον παρέδωσαν στους Γερμανούς και εκείνοι τον κρέμασαν στη Σπολάιτα Αγρινίου. Έτσι ο Cohen έσωσε το Παναιτώλιο από αντίποινα των Ιταλών διότι στη συγκεκριμένη περιοχή υπήρχε έντονη αντιστασιακή δράση.
Ο ερχομός των Γερμανών και η διαφυγή του Cohen. Η σύγκριση Cohen -Δημάδη.
Όταν εγκαταστάθηκε η Γερμανική στρατιωτική διοίκηση στο Αγρίνιο, ο Cohene δεν μπορούσε πλέον να παραμείνει εκεί . Διέφυγε στο βουνό και αποτέλεσε έναν βασικό συνδετικό κρίκο μεταξύ των δύο συνεργατών του: Των Ιταλών που υπηρετούσε φανερά και του ΕΑΜ που υπηρετούσε κρυφά! Μεσολάβησε λοιπόν να παραδώσουν τα όπλα οι Ιταλοί στο ΕΑΜ με αντάλλαγμα τη ζωή τους και να βοηθηθούν να διαφύγουν. Ο ίδιος φυγάδευσε την έγκυο γυναίκα του στο βουνό και από εκεί βρέθηκαν στην Αθήνα και συγκεκριμένα στην Καισαριανή.
Έτσι στα τέλη του 1943 τελειώνει η παρουσία του Cohen στο Αγρίνιο. Χρέη διερμηνείας στους κατακτητές και στη νέα Γερμανική διοίκηση με ταυτόχρονη διαρροή πληροφοριών στους αντάρτες διετέλεσε η ηρωίδα Μαρία Δημάδη. Η προσφορά του Cohen στην αντίσταση στην περιοχή του Αγρινίου μπορεί να συγκριθεί άνετα με εκείνη της Μαρίας Δημάδη διότι και οι δύο έσωσαν πολλούς συμπατριώτες τους από τους κατακτητές. Για αυτό και αξίζει το όνομα Salomon Cohen να δοθεί σε δρόμο της πόλης.
Δείτε εδώ αναλυτικά τη συνέντευξη:
agrinionews.gr
