Επιμέλεια: Μαρία Ν. Αγγέλη
«Μέσα από τη στάση σου απέδειξες
πως το θάρρος και η ανδρεία δεν έχουν φύλο!»
Πριν μερικές μέρες, στο μάθημα της Ιστορίας της Γ Γυμνασίου, αφιερώσαμε δύο διδακτικές ώρες για να γνωρίσουμε ένα σημαντικό κομμάτι της τοπικής ιστορίας: την εκτέλεση των 120 αγωνιστών στο Αγρίνιο, στις 14 Απριλίου 1944. Ανάμεσά τους η μοναδική γυναίκα η Κατίνα Χαντζάρα. Αναφερθήκαμε συνοπτικά στη ζωή και τη δράση της, στη συμμετοχή της στην αντίσταση, στις συλλήψεις της και τελικά στην εκτέλεσή της.
Την επόμενη ώρα, ανέθεσα στους μαθητές ως εργασία, να γράψουν ένα γράμμα προς την Κατίνα, την ηρωίδα της Αντίστασης. Όλα τα παιδιά ανταποκρίθηκαν με προθυμία και έγραψαν με σεβασμό και θαυμασμό γι’ αυτή τη μόνη γυναίκα στην ομαδική εκτέλεση της Μ. Παρασκευής του 1944. Τα γράμματα αυτά αποτελούν μια γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Είναι μια προσπάθεια να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη της ηρωίδας Κατίνας Χαντζάρα.
Παραθέτουμε ενδεικτικά γράμματα των μαθητών του 2ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ:
I).Αγρίνιο, 22-10-25
Αξιοσέβαστη Κατίνα Χατζάρα,
Μπορεί να μη σε γνώριζα και η συλλογική μνήμη του τόπου μας να μην κατάφερε να σου δώσει την αναγνώριση που τόσο αξίζεις, όμως σήμερα μάθαμε στο μάθημα της Ιστορίας, από την αξιοσέβαστη και σοφή κυρία Αγγέλη, η οποία, με τεράστιο πάθος, προσπαθεί να αναδείξει την τοπική μας ιστορία, για τις δυσκολίες και τη γεμάτη δυσχέρειες και αντιξοότητες ζωή σου.
Αρχικά μάθαμε πως γεννήθηκες σε μια φτωχή οικογένεια και πως οι γονείς σου άφησαν εσένα και τον αδερφό σου μόνους στη ζωή από πολύ τρυφερή ηλικία. Πρέπει να ήταν δύσκολο για ένα παιδί εκείνης της εποχής να είναι μόνο, ορφανό και δεν μπορώ να φανταστώ τον πόνο και την απώλεια που ένιωσες, διότι η ζωή μου, μέχρι στιγμής, δεν έχει καμία δυσχέρεια και από την στιγμή που ήρθα σε αυτόν τον κόσμο έχω πάντα ανθρώπους να με αγαπούν.
Επιπρόσθετα, συγκινήθηκα όταν έμαθα για τη συνεισφορά σου στον αγώνα της απελευθέρωσης. Εσύ ρίσκαρες τα πάντα από την ζωή σου σε μια δύσκολη ανδροκρατούμενη εποχή, με σκοπό να μεταφέρεις πληροφορίες στους αντάρτες για να απελευθερώσεις έναν τόπο στον οποίο είχες εγκατασταθεί. Είναι αξιοθαύμαστο και αξιομνημόνευτο για εμένα το θάρρος και η αγάπη σου για τον τόπο μας και ελπίζω μια μέρα να σου μοιάσω έστω και λίγο στις αρετές σου αυτές.
Δεν μπορώ να είμαι παρά συγκλονισμένος, όταν έμαθα ότι σε συνέλαβαν και σε μετέφεραν στις άθλιες φυλακές της Αγίας Τριάδας και πως ήσουν η μόνη εκ τελεσθείσα γυναίκα στα 120 θύματα της ματωμένης εκείνης Μεγάλης Παρασκευής!
Είναι άξιο μίμησης για εμένα το θάρρος και η ψυχραιμία σου και μισητό το απάνθρωπο σύρσιμο του λιπόθυμου κορμιού σου από τον στρατιώτη μέσα στην λάσπη λίγο πριν την εκτέλεση. Μα τι απάνθρωποι και άκαρδοι αυτοί οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους! Πρέπει να ήταν ψυχοφθόρο να βλέπεις τέτοιους ανθρώπους να έχουν καταλάβει την πατρίδα σου.
Τέλος, θα ήθελα, μέσα από την καρδιά μου, να σε ευχαριστήσω για τον υπεράνθρωπο αγώνα σου για την πατρίδα. Θα μείνεις στην τοπική ιστορία του Αγρινίου ως μία γυναίκα με ιερές, ηθικές και πνευματικές αξίες, η οποία δεν δίστασε να δώσει την ζωή της για την πατρίδα!
Με εκτίμηση,
Θανάσης Τσακαρδάνος
II).Αγρίνιο 22-10-25
Αξιοσέβαστη κυρία Κατίνα Χαντζάρα,
ξέρω ότι πολλοί δεν σας θυμούνται ή δεν σας ξέρουν, αλλά ο τόπος μας στηρίχτηκε σε εσάς και σας χρωστάει ένα μέρος από την ελευθερία του. Ακόμη και αν κατάγεστε από φτωχή οικογένεια, η συνεισφορά σας στην ελευθερία του Αγρινίου είναι απολύτως σημαντική. Ξέρω πως χάσατε τους γονείς σας από πολλή μικρή ηλικία, αλλά αυτό δεν σας σταμάτησε από το να βοηθήσετε την πατρίδα όταν χρειάστηκε. Οι θυσίες που κάνατε ήταν τεράστιες. Στερηθήκατε ακόμη και την ελευθερία σας, αλλά παρόλα αυτά δεν υποκύψατε στην γερμανική κατοχή. Ούτε προδώσατε τους αντάρτες. Παρόλο που οι αντιλήψεις της εποχής δεν ευνοούσαν έναν γάμο σαν τον δικό σας, εσείς τα καταφέρατε και βρήκατε έναν άνθρωπο ο οποίος σας αγαπούσε και σας φρόντιζε. Ακόμη κι αν δεν κατάφερε να σας σώσει, μείνατε για πάντα στην μνήμη του.
Στις 14 Απριλίου του 1944, με την κατηγορία για προδοσία στους Γερμανούς, κρίνεστε ένοχη για εκτέλεση, μαζί με άλλους 119 Αγρινιώτες. Την τραγική ημέρα της εκτέλεσης ακόμη κι ο καιρός ήταν στενάχωρος και βροχερός. Η καρδιά σας δεν το αντέχει και στον τόπο εκείνο λιποθυμάτε. Οι Γερμανοί, ψυχροί εκτελεστές, χωρίς συναισθήματα, σας σέρνουν χωρίς έλεος μέσα στις λάσπες σαν ένα άψυχο σακί, στον τόπο της εκτέλεσης. Εκεί εκτελείστε χωρίς κανένα έλεος, ούτε τύψεις από τους στρατιώτες. Μείνατε γνωστή ως μία από τις λίγες γυναίκες που θυσιάστηκαν για την Ελλάδα. Μετά από όλα όσα έχετε κάνει σας θαυμάζουμε και σας τιμούμε. Ακόμη και η πόλη μας έχει αφιερώσει έναν δρόμο σε εσάς αποκαλούμενο με το όνομά σας.
Με εκτίμηση
Παναγιώτης Μακρυνιώτης
III).Αγαπητή Κατίνα Χαντζάρα,
Μαθαίνοντας για την ιστορία και την πορεία της ζωής σου στο μάθημα της τοπικής ιστορίας του Αγρινίου, από τη φιλόλογό μας, μαγεύτηκα από την πόση ηρωικότητα και γενναιότητα μπορεί να κρύβει μια γυναίκα μέσα της, μια γυναίκα που μερικοί μπορεί να θεωρούσαν αδύναμη.
Από μικρή η ζωή σου ακούγεται σαν μαρτύριο. Ο θάνατος τον γονιών σου άλλαξε ριζικά την πορεία σου. Εργάστηκες σε σπίτια εύπορων οικογενειών στο Αγρίνιο ως υπηρετικό προσωπικό. Ποιος ξέρει τι έχεις δει και τι έχεις ακούσει εκεί μέσα… Κι όμως εσύ άντεξες.
Μετά τον γάμο σου με τον Αθανάσιο Χαντζάρα, η ζωή σου ήταν γεμάτη αντίσταση. Πολέμησες για την ελευθερία μας και αυτό σε κάνει ηρωίδα. Πέρασες μέσα από κινδύνους, αποστολές και συλλήψεις … Το τέλος σου ήταν η τραγική εκτέλεσή σου, λίγο μετά την τελευταία σου σύλληψη. Τρομάζω και μόνο με την ιδέα ότι κάποιος μπορεί να ξέρει ότι θα πεθάνει κι όμως να μην μπορεί να κάνει τίποτα γι’ αυτό. Ήσασταν 120 εκείνη την μέρα. 120 αθώοι άνθρωποι που το μόνο που ζητούσαν ήταν ελευθερία. Ο θάνατος σου όμως ήταν ο πιο βίαιος. Ο τρόπος που οδηγήθηκες και δολοφονήθηκες στον τόπο της εκτέλεσης μπορεί να λυγίσει την καρδιά και του πιο άψυχου ανθρώπου.
Εκείνη την ημέρα μπορεί να "χάσατε" τη μάχη, όμως στην καρδιά όλων μας μείνατε σαν ήρωες! Γυναίκες σαν και σένα πρέπει να έχουν μια τιμητική και μοναδική θέση στην ιστορία μας. Γυναίκες που δεν φοβήθηκαν τον θάνατο και πολέμησαν σκληρά για την ελευθερία όλων μας!
Με εκτίμηση,
Αγγέλα Κουτσομπίνα
IV) Αξιότιμη κυρία Χαντζάρα,
Σας γράφω αυτό το γράμμα για να σας εκμυστηρευθώ τον αμέριστο σεβασμό, θαυμασμό καθώς και τη συγκίνησή που μου προκλήθηκε όταν έμαθα για το λαμπρό έργο σας. Η αλήθεια είναι πως ντρέπομαι που τόσα χρόνια που ζω σε αυτή την πόλη δεν γνώριζα για τον αγώνα που δώσατε… Η μνήμη σας πρέπει να παραμείνει διαχρονική και αιώνια.
Σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της ζωής σας οι συνθήκες ήταν αντίξοες. Γεννηθήκατε σε μια φτωχική και άπορη οικογένεια με μοναδικό έρεισμα την ελπίδα σας για μια καλύτερη ζωή. Είναι τραγικό και μου προκαλεί δέος το γεγονός ότι στην τόσο ευαίσθητη και τρυφερή ηλικία των έξι ετών χάσατε τους γονείς σας. Όμως δεν τα παρατήσατε. Δεν το «βάλατε κάτω». Παρά τις δύσκολες συνθήκες ενταχθήκατε στην αγορά εργασίας. Ο αδερφός σας, καθώς ήθελε το καλύτερο για εσάς, σας έδωσε ως υπηρέτρια σε μια οικογένεια του Αγρινίου. Εκεί, έπειτα από συνεχή προσπάθεια και δουλειά, καταφέρατε να σταθείτε μόνη σας… Η ζωή σας, κάποια στιγμή, άρχισε να «παίρνει την άνω βόλτα». Γνωρίσατε τον Αθανάσιο Χαντζάρα, τον οποίο ερωτευτήκατε και παντρευτήκατε το 1942. Ήσασταν επιτέλους ευτυχισμένη. Και ενώ βρισκόσασταν στα πρόθυρα να δημιουργήσετε μια χαρούμενη οικογένεια, η Ελλάδα «ήταν στα χέρια των Γερμανών».
Ο κόσμος χάθηκε «κάτω από τα πόδια σας», αλλά δεν λυγίσατε για άλλη μια φορά. Ενταχθήκατε στην «Εθνική Αλληλεγγύη» και λειτουργούσατε ως «σύνδεσμος». Ρισκάρατε τη ζωή σας και το μέλλον σας. Για ποιο λόγο; Για την τιμή και τη φήμη που μπορεί να αποκτούσατε; Όχι βέβαια. Μόνο για την ελευθερία!
Σας συνέλαβαν οι κατακτητές δύο φορές, αλλά και στις δύο συνεχίσατε με το «βλέμμα καρφωμένο στο στόχο». Δεν πτοηθήκατε ούτε για μια στιγμή. Το μόνο που θέλατε ήταν να συμβάλλετε και εσείς στον αγώνα για την ελευθερία των Ελλήνων.
Όμως στις 14 Απριλίου 1944 η μοίρα είχε άλλα σχέδια. Μαζί με άλλους πατριώτες και ως μοναδική γυναίκα αυτής της ομάδας, εκτελεστήκατε στην Αγία Τριάδα Αγρινίου. Προσπαθήσατε εκείνη την ημέρα να παραμείνετε ψύχραιμη. Όμως η ψυχική υπερένταση προκάλεσε τη λιποθυμία σας, λίγο πριν την εκτέλεση. Η σκηνή που σέρνουν το ανήμπορο και βασανισμένο κορμί σας στο βρεγμένο χώμα προς το τοίχο της εκτέλεσης μας συγκλονίζει όλους βαθιά!
Μπορεί η ιστορία σας να μην είχε το καλύτερο τέλος, αλλά με τη συμβολή σας αυτή στον αντιστασιακό αγώνα μας υπενθυμίζεται πως όσο τιμάμε τη γενναιότητα των ανδρών, τόσο και περισσότερο πρέπει να τιμάμε γυναίκες σαν και εσάς που επιδείξατε σιωπηλά τέτοια αποφασιστικότητα, τόλμη και θάρρος.
Με αμέριστο σεβασμό
Ο μαθητής Ευάγγελος – Γεώργιος Κυλάφης
V).Αγαπητή Κατίνα,
Η αλήθεια είναι ότι αυτά τα 9 χρόνια που ζω στο Αγρίνιο δεν είχα ακούσει ποτέ τίποτα για εσένα. Σήμερα όμως, στο μάθημα της Ιστορίας, που έμαθα κάποια πράγματα για τη ζωή σου, οριακά ντράπηκα που δεν γνώριζα ούτε το όνομά σου, πόσο μάλλον τον σπουδαίο αγώνα σου. Ένιωσα τόση συγκίνηση και περηφάνια που κατοικώ στην ίδια πόλη με μια τόσο σημαντική γυναίκα όπως εσύ. Η αλήθεια είναι πως παραξενεύτηκα καθώς μέσα στους τόσους αγωνιστές που εκτελέστηκαν, με τέτοιο τρόπο, υπήρχε μόνο μια γυναίκα. Μάθαμε πως η οικογένεια σου δεν ήταν ευκατάστατη και πως χάσατε τους γονείς σας σε νεαρή ηλικία, όμως αυτό δεν σε σταμάτησε και αυτό το θαυμάζω πολύ. Αν και πέρασες δύσκολα χρόνια σου στην πόλη μας, στάθηκες μόνη σου στα πόδια σου και μάλιστα παντρεύτηκες. Η αλήθεια είναι πως εκείνη την εποχή οι γυναίκες δεν κατάφερναν να βρουν σύζυγο μόνες, ειδικά αν ήταν φτωχικής καταγωγής. Κι όμως, εσύ δεν άφησες τη φτώχεια να ορίσει τη ζωή σου. Πάλεψες με αξιοπρέπεια, με εκείνη τη σιωπηλή δύναμη που έχουν οι άνθρωποι που δεν ζητούν τίποτα, μα προσφέρουν τα πάντα. Η ζωή σου γεμάτη σκληρή δουλειά, απώλειες και πόνο, δεν σε λύγισε, σε σκλήρυνε χωρίς να σου αφαιρέσει την ανθρωπιά. Έμαθες να παλεύεις σιωπηλά, να στηρίξεις τους άλλους, να δίνεις χωρίς να περιμένεις αντάλλαγμα.
Σε ευχαριστώ, γιατί μέσα από τη ζωή σου μας δίδαξες τι σημαίνει πραγματική δύναμη και αξιοπρέπεια. Μας έδειξες πως ακόμη κι όταν όλα μοιάζουν χαμένα, η πίστη και η ανθρωπιά μπορούν να κρατήσουν τον άνθρωπο όρθιο. Πως η αληθινή γενναιότητα δεν χρειάζεται φωνές και λόγια, αλλά φαίνεται στις πράξεις. Μας έμαθες πως η δύναμη δεν είναι να μην φοβάσαι, αλλά να προχωράς παρ’ όλο τον φόβο.
Με βαθύ σεβασμό
Καλλιρρόη Μπιτσικώκου
VI).Αγαπητή Κατίνα Χαντζάρα,
Σήμερα στο σχολείο, ως εορταστική περίοδος για το θρυλικό "ΟΧΙ" του 1940 απέναντι στον γερμανό ιταλικό ζυγό, είχαμε την τιμή να πάρουμε μια γεύση από τον βίο σου. Η αλήθεια είναι πως όλα αυτά τα χρόνια η ιστορία σου φυλασσόταν βαθιά στα σωθικά της πόλης μας, αφήνοντας χαρακτηριστικό αποτύπωμα στην τοπική ιστορία της. Η μνήμη της ζωής σου αλλά και του ηρωικού σου αγώνα μπορώ να πω πως μας συγκίνησε ιδιαίτερα, παραμένοντας ανεξίτηλη στην καρδιά και στην ψυχή όλων μας.
Μιας και ο συνεχής αγώνας σου και το αγωνιστικό σου πνεύμα δεν αναφέρεται στα σχολικά εγχειρίδια, όλοι οι μαθητές, με οδηγό τη φιλόλογό μας, λάβαμε την πρωτοβουλία να ξεκοκαλίσουμε την πραγματική συμβολή σου στον ηρωικό αυτό αγώνα ως συνοδοιπόροι της γνήσιας ελληνικής λεβεντιάς σου.
Έτσι, αποφάσισα να σου γράψω, μέσα από το φως και τη σιωπή του σήμερα, με την καρδιά μου γεμάτη συγκίνηση. Η ιστορία της γυναίκας που γεννήθηκε ως Βάγια Ρήγα και έγινε γνωστή ως Κατίνα Χαντζάρα. Συγκλονίστηκα μαθαίνοντας πως ήσουν η μοναδική γυναίκα ανάμεσα στους εκατόν είκοσι του Αγρινίου, ανυπεράσπιστα θύματα που έπεσαν νεκρά ποτίζοντας με το αίμα τους τα πνευμόνια της μάνας πατρίδας. Μια μορφή που στάθηκε θαρραλέα μπροστά στους άψυχους στρατιώτες, απέναντι στην αδικία και τον φόβο, σε εποχές που η σιωπή ήταν ευκολότερη από τον αγώνα… Μέσα από τη στάση σου απέδειξες πως το θάρρος και η ανδρεία δεν έχουν φύλο! Πως μια γυναίκα μπορεί να σηκώσει στους ώμους της το βάρος της ιστορίας και να το κάνει με περηφάνια!
Δεν σε γνώρισα ποτέ, μα ένιωσα πως η ψυχή σου δεν σβήνει με τον χρόνο. Συνεχίζει να φωτίζει όσους αναζητούν το νόημα της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας. Στέκεσαι εκεί, στη Μεγάλη Παρασκευή του 1944, με το βλέμμα καθαρό και την ψυχή ολόλευκη μπροστά στους δήμιους. Κι όμως, δεν φοβάσαι...
Όσο κι αν έχεις δουλέψει από μικρό παιδί στη ζωή σου, όσο κι αν έχεις μοχθήσει, όσο κι αν σε έχουν κακομεταχειριστεί σβαρνίζοντας αλύπητα, δίχως έλεος το κορμί σου στο βρεγμένο χώμα, όσο κι αν δεν έχουν αναγνωρίσει τη συμβολή σου και την προσφορά σου ως μια γυναίκα-σύμβολο και πρότυπο της εποχής, η μορφή σου παραμένει αθάνατη και βαθιά χαραγμένη στο πνεύμα των συμπατριωτών σου. Γιατί ήξερες πως η αλήθεια, η ελευθερία και η αξιοπρέπεια αξίζουν κάθε θυσία. Όταν διαβάζω για σένα νιώθω πως η φωνή σου αντανακλά μέσα από τα χρόνια και ψιθυρίζει: "Μην με ξεχάσετε ποτέ". Κι εγώ υπόσχομαι Κατίνα, πως δεν θα σε ξεχάσουμε. Γιατί η ζωή σου είναι η φλόγα που φωτίζει τον δρόμο μας. Είσαι η μάνα, η αδελφή, η φίλη όλων όσων πίστεψαν σε έναν καλύτερο κόσμο. Είσαι για μένα μια ζωντανή απόδειξη πως το μεγαλείο μπορεί να κατοικεί στην απλότητα ενός ανθρώπου που δεν λύγισε ποτέ. Η θυσία σου δεν είναι θρήνος. Είναι ύμνος στη ζωή, στην αγάπη και στη Λευτεριά!
Με βαθύ σεβασμό και δέος
Καραθάνου Ευτυχία
Συμπερασματικά: Οι μαθητές έγραψαν για την Κατίνα Χαντζάρα, όχι σαν να άκουσαν μια απλή ιστορία, αλλά σαν να γνώρισαν μια σημαντική γυναίκα. Στάθηκαν με σεβασμό και ευγνωμοσύνη απέναντί της.
Και όσο υπάρχουν νέοι που γράφουν έτσι, υπάρχει ελπίδα πως η Μνήμη δεν θα σβήσει ποτέ!
