«Από παιδί αναρωτιόμουν γιατί τα αστέρια λάμπουν τόσο έντονα από τα 147 μέτρα της κορυφής του Λόφου του Φιλοπάππου», ερώτηση που έθετα συχνά στον παππού μου.
«Οι Αρχαίοι Έλληνες ήταν σοφοί. Ήξεραν πού να χτίσουν τους χώρους λατρείας τους», συνήθιζε να απαντάει εκείνος. «Αυτοί είναι χώροι που συμβολίζουν κάτι πιο σπουδαίο από τον άνθρωπο», προσέθετε.
Τόσα χρόνια μετά, δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ αν αυτή η όμορφη επεξήγηση, ήταν απλά απόρροια του τεράστιου θαυμασμού του παππού μου για τον ελληνικό πολιτισμό. Αλλά ο Μανόλο Φερνάντεζ, καθηγητής Ισπανικών και ερασιτέχνης λάτρης της αστρονομίας, μοιράζεται την ίδια άποψη με τον παππού μου – ότι η θέση των Ναών της Αρχαίας Ελλάδας δεν ήταν τυχαία.
Η συντάκτρια του άρθρου του BBC, επιχειρεί να διερευνήσει το μυστήριο που περιβάλλει τους αρχαίους ναούς της Ελλάδας σε ό,τι αφορά την τοποθεσία τους. Αποτελούν αντανάκλαση των κινήσεων διαφόρων ουρανίων σωμάτων ή μήπως αντικατοπτρίζουν τα σύμβολα του ζωδιακού κύκλου, είναι τα δύο βασικά ερωτήματα που εξετάζονται.
Οπως αφηγείται η συντάκτρια, συνάντησε για πρώτη φορά τον Φερνάντεζ, ανάμεσα στα αρχαία ερείπια του Παρθενώνα, κατά τη διάρκεια του κύματος καύσωνα, στα τέλη Ιουνίου. Περιτριγυρισμένος από τους επιβλητικούς κίονες δωρικού ρυθμού του Ναού, ο Φερνάντεζ ξεδίπλωσε έναν χάρτη της Ελλάδας.
«Κοίτα εδώ στον χάρτη», μου είπε. «Ο Ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο, ο Ναός του Ηφαίστου στην Αθήνα και Ναός της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα, σχηματίζουν ένα ισοσκελές τρίγωνο. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με τους Ναούς του Απόλλωνα στους Δελφούς, της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα και του Παρθενώνα», συνέχισε.
Ο Φερνάντεζ είναι βέβαιος ότι τα τρίγωνα που σχηματίζουν οι αρχαιολογικοί χώροι αποτελούν αντανάκλαση των κινήσεων διαφόρων ουρανίων σωμάτων, όπως του ήλιου, του φεγγαριού ή των πλανητών και των άστρων, σε σχέση με την επιφάνεια της γης.
Αυτή του η θεωρία συχνά τον οδηγεί στο Αστεροσκοπείο Αθηνών, όπου συμμετέχει σε παρατηρήσεις του ουρανού με τηλεσκόπιο. Εντός του θολωτού μαρμάρινου κτιρίου, το τηλεσκόπιο Δωρίδη προσφέρει σε επισκέπτες, όπως ο Φερνάντεζ, τη δυνατότητα παρακολούθησης του θαυμάσιου νυχτερινού ουρανού.
Έχοντας παρατηρήσει το φεγγάρι, τον Κρόνο, τον Άρη και διάφορους αστερισμούς, μέσω του τηλεσκοπίου, υποστηρίζει σθεναρά ότι «οι Ναοί των Ελλήνων χτίστηκαν για να είναι σε ευθυγράμμιση οι κατοικημένες περιοχές της γης, με τους πλανήτες στον ουρανό».
Η ιδέα του «τριγωνισμού του ελληνικού κόσμου» δεν είναι καινούργια, αλλά αποτελεί παράδειγμα της «ιερής γεωγραφίας» ή του πώς οι θρησκευτικοί χώροι λατρείας ήταν τοποθετημένοι, σύμφωνα με την αστρονομία ή τη μυθολογία. Στη δεκαετία του 1960, ο Ζαν Ρίτσερ, καθηγητής γαλλικής λογοτεχνίας -με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο συμβολισμό, τα εσωτεριστικά δόγματα και την ελληνική μυθολογία- στο Πανεπιστήμιο Sophia Antipolis της Νίκαιας, στη Γαλλία, περιέγραψε αυτή τη θεωρία ως
«Μεγάλο Σχέδιο» που ενώνει τους αρχαιολογικούς χώρους τόσο μεταξύ τους όσο και με τον ουρανό. Φαντάστηκε την Ελλάδα χωρισμένη σε 12 τομείς που αντικατοπτρίζουν τα 12 σύμβολα του ζωδιακού κύκλου, με το ιερό του μαντείου των Δελφών να είναι ο ομφαλός της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Αλλά οι θεωρίες περί «ιερής γεωγραφίας», όπως και αυτή του Ρίτσερ, δεν κέρδισαν ποτέ τον σεβασμό που του άξιζαν από τις συμβατικές επιστήμες, μιας και δεν μπορούσαν ποτέ να αποδειχθούν.
«Ας ξεκινήσουμε με την Ακρόπολη. Ποιος ναός χρησιμοποιήθηκε ως σημείο αναφοράς της Ακρόπολης; Ο κλασικός Παρθενώνας, ο αρχαϊκός Παρθενώνας, ο Ναός της Πολιάδος Αθηνάς ή ο Ναός της Αθηνάς Νίκης;» ρώτησε η Ευφροσύνη Μπούτσικα, λέκτορας κλασικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Κεντ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αρχαία ελληνική αστρονομία, μυθολογία και θρησκεία.
«Αν μιλάμε για ακριβή γεωμετρικά σχήματα, όπως ένα ισοσκελές τρίγωνο, χρειαζόμαστε ακρίβεια μικρότερη του ενός μέτρου. Αυτοί οι ναοί έχουν απόσταση αρκετών μέτρων μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να έχεις την επιλογή να διαλέξεις αυτόν που δημιουργεί το πιο ακριβές ισοσκελές τρίγωνο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το σχήμα ήταν σημαντικό για τους Αρχαίους».
Ο Γιώργος Πανταζής και η Ευαγγελία Λάμπρου, επίκουροι καθηγητές του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, χρησιμοποίησαν σύγχρονες γεωδαιτικές μεθόδους για να καθορίσουν τον αστρονομικό προσανατολισμό των αρχαίων ελληνικών ναών.
Ανακάλυψαν μια εξαιρετικά συμμετρική τοποθέτηση μεταξύ του Παρθενώνα και του Ναού του Ηφαίστου. «Ο αστρονομικός προσανατολισμός των ναών έχει να κάνει με την ανατολή του ήλιου κατά τη μέρα εορτασμού του θεού, προς τιμήν του οποίου χτίστηκε ο ναός», είπε ο Πανταζής.
«Οι πρώτες ακτίνες του ήλιου πρέπει να διαπεράσουν τον κεντρικό άξονα του ναού και να φωτίσουν το κεντρικό άγαλμα του εκάστοτε τιμώμενου θεού».
Υπάρχει επίσης μια πληθώρα από άλλες μελέτες που επισημαίνουν ότι οι κλασικοί ναοί χτίστηκαν σε ευθυγράμμιση με τα άστρα.
Ωστόσο, η εμφάνιση της επιστήμης της αρχαιοαστρονομίας, που μελετά της αστρονομικές γνώσεις των αρχαίων πολιτισμών και την εφαρμογή τους, αναμένεται να προσδώσει στον συσχετισμό μεταξύ της αστρονομίας και της θρησκείας ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
