Ανακοίνωση της Αδελφότητας των Ελευθέρων Πολιορκημένων
Η Αδελφότητα των Ελευθέρων Πολιορκημένων έπειτα από εισήγηση του μέλους του Δ.Σ. Θεοδώρου Μυλωνά απεφάσισε να πραγματοποιήσει ανασκαφή εντός του Κήπου των Ηρώων και στο σημείο του τείχους εσωτερικά μεταξύ της Μεγάλης Ντάπιας και της Πύλης, στο σημείο που ήταν η Ντάπια του Αρχιεπισκόπου Ιγνατίου ή της Παναγιάς για να εξηγήσει την ύπαρξη των τριών τόξων των εφαπτομένων του τείχους .
Για το σκοπό αυτό ο Πρόεδρος του Δ.Σ. Γιάννης Δ. Μακρής και ο έφορος της ενέργειας και μέλος του Δ.Σ. Θεόδωρος Μυλωνάς επισκέφτηκαν το Δήμαρχο της πόλης Ν. Καραπάνο στον οποίο εξέθεσαν την απόφασή τους και από τον οποίο ζήτησαν τη συνδρομή του Δήμου.
Ο Δήμαρχος ανταποκρίθηκε πρόθυμα και άμεσα υπέβαλε σχετικό αίτημα προς την Εφορία αρχαιοτήτων. Η εφορία με προσωπική μέριμνα της Προϊσταμένης κ. Ολυμπίας Βικάτου προώθησε αρμοδίως το σχετικό αίτημα και εντός συντόμου χρόνου εξασφαλίστηκε η προβλεπόμενη αδειοδότηση της ανασκαφής. Κατόπιν τούτου ο κ. Δήμαρχος φρόντισε για την Διάθεση του απαραίτητου σκαπτικού Μηχανήματος ενώ η κ. Βικάτου όρισε επόπτρια Αρχαιολόγο την κ. Κουτσιαύτη και η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε υπό την Διεύθυνση του Προέδρου και του αρμοδίου Εφόρου της Αδελφότητας.
Η παραπάνω ενέργεια απεκάλυψε την «Μεγάλη Βρύση» η οποία υπήρχε και λειτουργούσε από τα προεπαναστατικά χρόνια μέχρι τον Ιούνιο του 1825 παρέχοντας πόσιμο νερό στην πόλη. Η ονομασία «Μεγάλη Βρύση» προφανώς εδόθη διότι η συγκεκριμένη κατασκευή συμπεριλαμβάνει έξι σημεία παροχής νερού.
Το σημείο στο οποίο βρίσκεται η «Μεγάλη Βρύση» μας είναι γνωστό από τον Κασομούλη : Κεφάλαιο 16ο Σελ. 112. «Ο περίφημος Κώστας….. Μίαν άνοιξεν (εις) την τρύπαν πλησίον της Βρύσεως και διευθύνετο ( εκείθεν) προς τα εχθρικά χαρακώματα, και επιχειρίσθη, και εκ δευτέρου άλλαις δύο επισημότεραις εις την Τερρίμπιλεν. Κεφάλαιο 17ο Σελ.119. «Απέναντι της (μεγάλης) βρύσης ο Κώστας, εργαζόμενος την υπόνομον, μετά λίγας ημέρας την τελείωσεν. Αυτήν την διεύθυνεν μέχρι των πρώτων (εχθρικών) χαρακωμάτων, αντίκρυ του προμαχώνος των εκκλησιών (Μεγάλης Δάμπιας και Πόρτας αναμεταξύ) και την ετοίμασεν.» Ο έτερος απομνημονευματογράφος της δεύτερης πολιορκίας Σπυρομήλιος μας εξηγεί την αξία της «Μεγάλης Βρύσης» ως μοναδικού σημείου παροχής γλυκού πόσιμου ύδατος : «ΣΠΥΡΟΜΗΛΙΟΥ» Κεφάλαιο 2ο (σελ.125). «Δεν απείχον από το φρούριον κατά τα τέλη του μηνός ειμή εις μέρη ογδόντα οργυιάς, και εις άλλα ολιγότερον. Ώστε επλησίασεν αρκετά εις το κανονοστάσιον Μάρκου Μπότζαρη, διότι εδυνήθη να κυριεύση την πηγήν του νερού οπού ήρχετο εις την πόλιν, και μας το εμπόδισεν. Ώστε δεν μας έμεινε άλλο νερό παρά των πηγαδίων, πλην γλιφό» . Ο Σπυρομήλιος αναφέρεται στον Κιουταχή ο όποίος κατά την πρώτη περίοδο της τελευταίας πολιορκίας του Μεσολογγίου προέβη στην εκτέλεση μιας σειράς πολιορκητικών έργων με στόχο την εκπόρθηση της πόλης. Αυτό αναφέρεται από τον Κασομούλη στο Κεφάλαιο 15ο Σελ. 70. 29 Μαϊου… «Ο Κιουταχής προχωρούσεν δια των χαρακωμάτων και διεκρίνετο η διεύθυνσίς του εις τέσσερα μέρη …Έξ κανονοστάσια είχεν κατασκευασμένα έως τότε διά να πυροβολή. Πλησίαζεν κάθε ώραν εις την μάναν του νερού να το κόψη, και τούτο επασχολούσεν πολύ την φρουράν». Ακόμη μας πληροφορεί για την ημερομηνία διακοπής της παροχέτευσης της Μεγάλης Βρύσης από την πηγή της. Κεφάλαιο 15ο Σελ. 77. «Προχωρών σκάπτοντας ο Κιουταχής ηύρεν την αρχήν της (Μεγάλης ) Βρύσεως, και έκοψαν το νερόν κατά τας 6 Ιουνίου», (1825). Οι Τούρκοι ιδόντες τούτο έξαφνα, αμέσως ειδοποίησαν τον Βεζίρην Κιουταχήν, και έκαμεν τελετήν ότι το Μισολόγγι πλέον, και χωρίς πόλεμον, εις ολίγας ημέρας πίπτει εις χείρας των, από το νερόν. Είναι αληθινόν ότι τα πηγάδια του Μισολογγιού έχουν τα νερά των γλιφά τόσον, ώστε δεν πίνονται, και οι Τούρκοι συμπέραναν ορθά. Οι Έλληνες όμως οπού η φύσις τους έκαμεν αυτοφυείς εις όλας τας επιστήμας, εσυλλογἰσθησαν ότι το μέρος της Πόρτας του Φρουρίου, το οποίον ήτο ξηρόν εις άλλον καιρόν, (και) περνούσεν (ο) ποταμός (εκείθεν)• εδοκίμασαν ευθὐς σκάπτοντες μίαν οργυιάν (εις βάθος), (και) ηύραν νερόν πλέον γλυκύτερον από τα λοιπά και καθαρώτερον και ελαφρότερον. Ένας (ήτον ο πρώτος, όστις) άρχισε και έκαμεν τούτο, και έως το εσπέρας ευρέθησαν (ανοιγμένα) από τον προμαχώνα του Μακρή έως εις ταις Εκκλησίαις πλήθος πηγάδια, και ολοέν άνοιγεν (νέα), ώστε ο κόσμος άρχισε να εμψυχὠνεται.
Συμπερασματικά ο Κιουταχής, κατά την εκτέλεση κάποιων από τα έργα αυτά ανακάλυψε τη πηγή που υδροδοτούσε την Μεγάλη Βρύση και έκοψε το πόσιμο νερό στους πολιορκημένους. Η πιστοποίηση ότι αυτό ήταν το μόνο γλυκό πόσιμο νερό που έφτανε στη πόλη εξηγεί και το γιατί οι Ελεύθεροι πολιορκημένοι φρόντισαν η «Μεγάλη Βρύση» να βρίσκεται στο εσωτερικό μέρος του οχυρού της πόλης. Ακόμη η προστασία της συγκεκριμένης παροχής από την πηγή που ήταν εκτός του οχυρού υποχρέωσε τους Ελεύθερους Πολιορκημένους να κρατήσουν στο σημείο εκείνο την περίταφρο άνυδρη ώστε να μην ανακατευθεί το πόσιμο νερό με θαλασσινό. Η πηγή βρισκόταν διακόσιες οργυιές (δηλαδή 400 μέτρα) βόρεια της βρύσης απόσταση που καθιστούσε απαγορευτικό το να συμπεριληφθεί εντός του οχυρού.
πηγή: http://agrinionews.gr
