Ο Καποδίστριας γνώριζε ότι στο νέο ελληνικό κράτος θα συμπεριλαμβάνονταν η Πελοπόννησος, τα γειτονικά της νησιά και οι Κυκλάδες. Δεν ήταν βέβαιο αν το κράτος αυτό θα ήταν αυτόνομο έχοντας κάποιας μορφής εξάρτηση από την Πύλη ή ανεξάρτητο. Ο Κυβερνήτης γνωρίζοντας άριστα και τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο έβαλε σαν σκοπό του την εκδίωξη των Τούρκων τουλάχιστον ως την γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού, έτσι ώστε όταν φτάσει η ώρα των τελικών διαπραγματεύσεων η Ελλάδα να βρίσκεται σε θέση ισχύος. Από τον Αύγουστο του 1828 άρχισε πολεμικές επιχειρήσεις στη Στερεά Ελλάδα για την επίτευξη των στόχων του. Αρχηγούς του στρατού της Ανατολικής Στερεάς όρισε τον Δημήτριο Υψηλάντη και τον Κίτσο Τζαβέλα που κατάφεραν μετά από μια σειρά νικηφόρες μάχες να ανακαταλάβουν πολλές περιοχές. Στη Δυτική Στερεά ,αρχιστράτηγος ορίστηκε ο Βρετανός φιλέλληνας Τσορτς, ο οποίος πέτυχε να απελευθερώσει τη Βόνιτσα στις 15 Δεκεμβρίου 1828 και να καταλάβει το κάστρο της στις 6 Μαρτίου 1829, τα στενά του Μακρυνόρους και τον Καρβασαρά (Αμφιλοχία).Μια δεύτερη εκστρατεία υπό τον Αυγουστίνο Καποδίστρια είχε σαν αποτέλεσμα να απελευθερωθούν το Αντίρριο, η Ναύπακτος, το Μεσολόγγι και το Αιτωλικό. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε λεπτομερέστερα την εκστρατεία των Τσορτς και Αυγουστίνου Καποδίστρια στη Δυτική Ελλάδα. Στην Ανατολική Ελλάδα η τουρκική αντεπίθεση και η κόπωση των ελληνικών στρατευμάτων λίγο έλειψαν ακυρώσουν όλες τις επιτυχίες των προηγούμενων μηνών. Τελικά στη μάχη της Πέτρας (δείτε και σχετικό μας άρθρο στις 10/9/2017), ο Δ. Υψηλάντης, επικεφαλής ισχυρής στρατιωτικής δύναμης κατατρόπωσε τους Τούρκους του Ασλάν Μπέη (12-13/9/1829) και πέτυχε την απελευθέρωση όλης της Ανατολικής Στερεάς εκτός από την Αθήνα, την Εύβοια και του φρουρίου του Καράμπαμπα, κάστρου της Χαλκίδας στη βοιωτική πλευρά της πόλης. Επρόκειτο για την τελευταία μάχη της Επανάστασης του 1821.

Η επιχείρηση στον Αμβρακικό Κόλπο- Η απελευθέρωση της Βόνιτσας
Θα δούμε τώρα αναλυτικότερα τις επιχειρήσεις στη Δυτική Ελλάδα που είναι μάλλον άγνωστες στο ευρύ κοινό. Ο Καποδίστριας από τις 20 Ιουνίου ως τις 2 Ιουλίου 1828 που είχε επισκεφθεί στρατόπεδα της Δυτικής Ελλάδας ,είχε εισηγηθεί την είσοδο στολίσκου στον Αμβρακικό Κόλπο ‘’όπως διά δραστηριωτέρας ενεργείας μεταφέρει των πολέμων εις μέρη απώτερα’’. Στις 17 Αυγούστου έγραφε από την Αίγινα στον Τσορτς που είχε το στρατόπεδό του στην Κανδήλα, και ενώ ανέμενε την άφιξη γαλλικών στρατευμάτων υπό τον Μεζόν:‘’Μου μένει να σας είπω ένα λόγον περί της επιστρατείας εις τον Αμβρακικόν Κόλπον. Εάν συμβουλευθέντες τους διάφορους οπλαρχηγούς κρίνετε ότι είναι πρακτή τότε γενέσθω μετά της χάριτος του Κυρίου. Ειδέ μη κάλλιον να αναβάλωμεν ολίγας ημέρας έως ου γνωρίσωμεν ποίας ενδυναμώσεις ημπορούμεν να δώσωμεν εις το στρατόπεδον της Δυτικής Ελλάδος.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1828 έφτασε στον Μύτικα ελληνικός στολίσκος: το ατμόπλοιο «Καρτερία», η «Μέδουσα», η «Επιχείρησις» και άλλα μικρά πλοιάρια που είχε στείλει ο Καποδίστριας για την επιχείρηση του Αμβρακικού. Αρχηγός του στολίσκου ήταν ο Κορσικανός Πασάνο που βρισκόταν στην «Καρτερία». Στις 7 Σεπτεμβρίου 1828 άρχισε συνδυασμένη επιχείρηση στρατού και στόλου.
Ενώ ο στόλος έπλεε προς τον Βορρά ο Τσορτς οδήγησε τις δυνάμεις του στις ακτές του Αμβρακικού και κατέλαβε το Ελιγόβαρο ή Χελοβίβαρο κοντά στο Άκτιο που κατείχαν οι Τούρκοι και ο Γάλλος Denzel (συνταγματάρχης που η κυβέρνηση τον προήγαγε σε στρατηγό και αρχηγό των επιτελών του Τσορτς), κατέλαβε το Λουτράκι του Αμβρακικού όπου κυρίευσε ένα προσορμισμένο εκεί ψαροκάικο και τέσσερα τουρκικά πλοιάρια. Σ’ αυτά ανέβηκαν 100 Έλληνες ναυτικοί με αποτέλεσμα να διακοπεί η επικοινωνία των Τούρκων ανάμεσα στην Πρέβεζα και τον Καρβασαρά.

Η προσπάθεια του στολίσκου να μπει στον Αμβρακικό αρχικά απέτυχε. Στις 11 Σεπτεμβρίου η «Καρτερία», η «Μέδουσα» και η «Επιχείρησις» κανονιοβόλησαν το φρούριο του Παντοκράτορα για να βοηθήσουν τα μικρότερα πλεούμενα να προχωρήσουν στο στενό της εισόδου του Κόλπου. Όμως αντίθετος άνεμος τα εμπόδισε. Και την επόμενη μέρα η προσπάθεια επαναλήφθηκε ως το μεσημέρι χωρίς αποτέλεσμα. Τότε ο άνεμος έγινε ευνοϊκός ,όμως ο Πασάνο προφασιζόμενος ασθένεια όπως γράφει ο Σ. Τρικούπης ,δεν θέλησε να συνεχίσει την προσπάθεια και τα πλοία επέστρεψαν στον Μύτικα. Κι ενώ οι Τούρκοι από την Πρέβεζα έστειλαν μια κανονιοφόρο και ένα δικάταρτο για να αποκαταστήσουν τις συγκοινωνίες στον Αμβρακικό, οι κυβερνήτες τεσσάρων από τα πλοία που είχαν γυρίσει στον Μύτικα οι Ανδρέας Κουφός, Ανδρέας Τενεκές, Αναστάσιος Παρασκευάς και Κωνσταντίνος Θεόφιλος(ή Θεοφάνης), αποφάσισαν πάση θυσία να μπουν στον Αμβρακικό. Στις τέσσερις μ.μ. της 21/9/1828 «υπό τον σφοδρότατον πυροβολισμόν της Πρεβέζης και του Ακτίου εις έκστασιν των παρευρεθέντων»(Σ. Τρικούπης) πέρασαν το στενό και μπήκαν στον Αμβρακικό. Κυρίευσαν 43 πλοιάρια και βύθισαν την τουρκική κανονιοφόρο ενώ το δικάταρτο μόλις σώθηκε και κατευθύνθηκε στη Σαλαώρα.
Επρόκειτο για μία άκρως τολμηρή επιχείρηση, στη διάρκεια της οποίας σκοτώθηκε ο κυβερνήτης Ανδρέας Κωφός, τραυματίστηκαν σοβαρά ο κυβερνήτης Ανδρέας Τενεκές και ελαφρότερα δύο ναύτες. Η είσοδος των τεσσάρων πλοίων στον Αμβρακικό «εν μέσω πυροβολισμών των εχθρικών κανονιοστασίων και πλοίων, τα οποία ο εχθρός είχεν ικανώς εφοδιασμένα» (αναφορά Αντώνιου Κριεζή, αρχηγού στολίσκου Δυτικής Ελλάδας που αντικατέστησε τον Πασάνο, προς το Γενικό Φροντιστήριο»). Ο Τσορτς, έγραψε στη Δίοικηση: «ουδέποτε άνθρωποι εφάνησαν αξιότεροι της ευγνωμοσύνης της Πατρίδος των». Το ναυτικό αυτό κατόρθωμα στερέωσε τη θέση των ελληνικών στρατευμάτων στην περιοχή του Αμβρακικού και αναπτέρωσε το ηθικό των κατοίκων των γειτονικών περιοχών, που έσπευσαν να καταταγούν στις μονάδες του ελληνικού στρατού που βρίσκονταν στη Δυτική Ελλάδα.

Ρίτσαρντ Τσορτς

Ο διπλός σκοπός της επιχείρησης του Αμβρακικού Κόλπου επιτεύχθηκε. Αποκόπηκε ο δρόμος ανεφοδιασμού του Μεσολογγίου και της Ναυπάκτου μέσω Πρέβεζας και Καρβασαρά, ενώ ο ελληνικός στρατός και ο στόλος εγκαταστάθηκαν και σταθεροποίησαν τη θέση τους στα διεκδικούμενα από την Ελλάδα προς βορρά μέρη και μάλιστα στο πλέον αμφισβητούμενο τμήμα τους.
Οι τέσσερις κυβερνήτες-ήρωες, σίγουρα είναι άγνωστοι σχεδόν σε όλες τις Ελληνίδες και όλους τους Έλληνες.
Ίσως σε τοπικό επίπεδο, στην Αιτωλοακαρνανία και στην Πρέβεζα, κάποιοι να τους γνωρίζουν. Η Ελλάδα, οφείλει σ’ αυτά τα τέσσερα παλικάρια την επέκταση των συνόρων της ως τον Αμβρακικό το 1830, σε πολύ μεγάλο βαθμό. Μήπως ήρθε η ώρα, με αφορμή και τη συμπλήρωση 200 ετών από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, να τιμηθούν ανάλογα και να πάρουν τη θέση που τους αξίζει ανάμεσα στους ήρωες του Αγώνα;
Η κατάληψη της Βόνιτσας
Ο Κιουταχής, ένας από τους σπουδαιότερους και ικανότερους Οθωμανούς στρατηγούς, που εκείνη την περίοδο βρισκόταν στα Γιάννενα, δεν κινήθηκε εναντίον του Τσορτς, καθώς οι Τουρκαλβανοί που υπηρετούσαν στο στράτευμά του στολίσκου στον Αμβρακικό, λειτουργούσε αποτρεπτικά. Μόνο στην Κορωνησία, όπως θα δούμε, εκστράτευσε εναντίον των Ελλήνων. Στις 27 Νοεμβρίου, τέσσερα πλοιάρια υπό τον Ανδρέα Τενεκέ, επανέλαβαν το κατόρθωμα του Σεπτεμβρίου και μπήκαν πάλι στον Αμβρακικό. Σύντομα, ο ελληνικός στολίσκος ενισχύθηκε και με άλλα επτά πλοιάρια και έφτασε τα έντεκα. Με τη βοήθεια των πλοιαρίων αυτών, στις 15 Δεκεμβρίου 1828, ο Τσορτς κατόρθωσε να καταλάβει τη Βόνιτσα και να περιορίσει τους Τούρκους στο φρούριό της. Σημαντική ήταν και η συμβολή των οπλαρχηγών Δ. Ζέρβα, Γ. Γρίβα, Ι. Βαρνακιώτη, Τσόγκα, Βλαχόπουλου και Δημοτσέλιου.
Εκτός από την απελευθέρωση της Βόνιτσας, ο Τσορτς και τα ελληνικά στρατεύματα ελευθέρωσαν 2.000 αιχμάλωτους. «Η Υ.Ε. θέλει μάθει ο ασμένως ότι εσώσαμεν 2.000 άνδρας, γυναίκας και παιδία, μετά της κινητής περιουσίας των», έγραψε στον Καποδίστρια ο Τσορτς. Καθοριστικός για την κυρίευση της Βόνιτσας, ήταν ο θάνατος του διοικητή της Τσαούς αγά Κισεράτη.
Ωστόσο, ο κυβερνήτης δεν ήταν ικανοποιημένος. Ήθελε «προ του τέλους των διαπραγματειών», να έχουν απελευθερωθεί τα Σάλωνα (Άμφισσα), κάτι που έγινε, η Ναύπακτος και το Μεσολόγγι. Κομβική ήταν η σημασία των στενών του Μακρυνόρους, απ’ όπου οι Τούρκοι εφοδίαζαν τη Ναύπακτο και το Μεσολόγγι.
Με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 4/16 Νοεμβρίου 1828, υπήρχε ο σαφής κίνδυνος να περιοριστεί το ελληνικό κράτος στην Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες, μετά από απαίτηση των Άγγλων, αν και δεν καθοριζόταν τα όρια του νέου κράτους.

Αυγουστίνος Καποδίστριας

Ο Αυγουστίνος Καποδίστριας «τοποτηρητής» στη Δυτική Στερεά – Η κατάληψη του φρουρίου της Βόνιτσας, των στενών του Μακρυνόρους και του Καρβασαρά
Στις 23/1/1829, ο αδελφός του Καποδίστρια Αυγουστίνος, με το υπ’ αριθμ. 8905 διάταγμα, διορίστηκε «Πληρεξούσιος Τοποτηρητής» του Κυβερνήτη στη Στερεά Ελλάδα, με το αιτιολογικό ότι οι πολιτικοί και στρατιωτικοί αρχηγοί της Στερεάς, είχαν «κατ’ επανάληψιν» εκφράσει την επιθυμίαν να σταλεί σ’ αυτούς ως αντιπρόσωπος της Κυβέρνησης. Με το νέο Πρωτόκολλο του Λονδίνου, της 10/22 Μαρτίου 1829, καθοριζόταν ως βόρειο σύνορο του ελληνικού κράτους η γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού. Ρώσοι και Γάλλοι, συμφωνούσαν να δοθεί και η Κρήτη στην Ελλάδα, αντιδρούσαν όμως οι Άγγλοι….

Μετά την κατάληψη της Βόνιτσας, στις 13 Μαρτίου, 700 περίπου άνδρες μεταφέρθηκαν με τον στολίσκο του Αμβρακικού από το Λουτράκι της Ακαρνανίας σε διάφορα σημεία των στενών του Μακρυνόρους, κυρίως στο Μενίδι (παραθαλάσσιος οικισμός στον Αμβρακικό Κόλπο).
Η κατάληψη από τις δυνάμεις του Τσορτς του φρουρίου του Μενιδίου, που το υπεράσπιζαν 300 Τούρκοι, ήταν καθοριστικής σημασίας. Οι Τούρκοι, 1.300 περίπου, με επικεφαλής τον Γιουσούφ αγά Λιάπη, οπισθοχώρησαν στον Καρβασαρά. Μόλις όμως πληροφορήθηκαν την κυρίευση του φρουρίου του Μενιδίου, παραδόθηκαν (26 Μαρτίου ή 13 Απριλίου 1829).
Η κατάληψη του Αντιρρίου, της Ναυπάκτου και του Μεσολογγίου
Κι ενώ στο βόρειο τμήμα της Αιτωλοακαρνανίας λάμβαναν χώρα οι επιχειρήσεις που αναφέραμε, νοτιότερα ο Αυγουστίνος Καποδίστριας συγκέντρωνε επίλεκτες δυνάμεις. Ανάμεσά τους ο Κίτσος Τζαβέλας με 1.000 άνδρες, ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος, ο Χατζηχρήστος με το ιππικό του, ο Γενναίος Κολοκοτρώνης με 50 άνδρες, ο Ταγματάρχης Σπυρίδων Σωνιέρος, Ελληνογάλλος με κερκυραϊκή καταγωγή κ.ά. Από τη θάλασσα, πρόσφεραν πολύτιμη βοήθεια ο Ανδρέας Μιαούλης, με τη φρεγάτα «Ελλάς», ο Ψαριανός Κ. Νικόδημος, με το μπρίκι «Κίμβρος» και ο Δανός φιλέλληνας Φαμπρίτσιους με μία γολέτα και δύο κανονιοφόρους. Οι 100 Τουρκαλβανοί της φρουράς του Αντιρρίου, συνθηκολόγησαν στις 13 Μαρτίου μετά από μία εικονική πολιορκία, για να αποφύγουν την οργή του σουλτάνου. Στη Ναύπακτο, υπήρχαν 5.000 άνδρες με αρχηγό τον ικανότατο Κιόρ Ιμπραήμ πασά. Η στενή πολιορκία και η αδυναμία για ανεφοδιασμό, ανάγκασε τους Τούρκους να συνθηκολογήσουν.
Από τις 21 ως τις 23 Απριλίου, εγκατέλειψαν τη Ναύπακτο με προορισμό την Πρέβεζα. Μετά την παράδοση της Ναυπάκτου και αφού ο Αυγουστίνος είχε μοιράσει χρηματικά δώρα στους στρατιώτες και τους ναύτες, δύναμη 4.000 πεζών και ιππέων κινήθηκε προς το Μεσολόγγι. Μην έχοντας ελπίδα για βοήθεια, οι πολιορκημένοι Τούρκοι παραδόθηκαν και οδηγήθηκαν στην Πρέβεζα (6 Μαΐου 1829). Στον δρόμο, τους συνόδευε ως όμηρος και εγγυητής ο Βαρνακιώτης, από τον φόβο μήπως δεχθούν επιθέσεις ή ληστευθούν.
Ο Αυγουστίνος Καποδίστριας μπήκε θριαμβευτικά στην πόλη. Στις 8 Μαΐου, μπήκε και ο Τσορτς για να δει το σπίτι όπου πέθανε ο λόρδος Βύρων. Ο λαός του επιφύλαξε ενθουσιώδη υποδοχή. Η είδηση ότι στο Μεσολόγγι κυμάτιζε ξανά η ελληνική σημαία προκάλεσε θύελλα ενθουσιασμού στην Ελλάδα και ζωηρή αίσθηση στο εξωτερικό. Στις 8 Μαΐου, στην Αίγινα έγινε μεγάλη γιορτή. Σε τελετή στην εκκλησία του νησιού, μίλησε ο Σ. Τρικούπης, προκαλώντας δάκρυα στο ακροατήριο.
Το βράδυ, έδωσε μεγάλη δεξίωση στο σπίτι του, καθώς το Μεσολόγγι ήταν η γενέτειρά του. Έτσι, ως τον Μάιο του 1829, η Δυτική Ελλάδα ως τον Αμβρακικό Κόλπο είχε απελευθερωθεί, δίνοντας διπλωματικά πλεονεκτήματα στον Ι. Καποδίστρια στις μελλοντικές διαπραγματεύσεις.
Η άγνωστη μάχη της Κορωνησίας (Ιανουάριος 1829)
Ανάμεσα σε όλες τις μάχες που έγιναν στη Δ. Ελλάδα το 1828-29, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η άγνωστη στο ευρύ κοινό μάχη της Κορωνησίας (Ιανουάριος 1829).
Λεπτομέρειες γι’ αυτή, υπάρχουν στο εξαιρετικό βιβλίο του Οικονομολόγου-Ερευνητή, κύριου Κωνσταντίνου Δ. Ρώσσου με τίτλο «1790 μ.Χ. -1860 μ.Χ.»: Ο Αμβρακικός, πεδίο πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων».
Ο κύριος Ρώσσος, δεν διαθέτει τα βιβλία του προς πώληση, καθώς θεωρεί ότι η γνώση δεν είναι εμπόρευμα. Τα δίνει δωρεάν σε βιβλιοθήκες κλπ. Επικοινωνήσαμε μαζί του και είχε την ευγενή καλοσύνη όχι μόνο να μας στείλει ένα βιβλίο του, αλλά και να μας επιτρέψει να αντλήσουμε στοιχεία απ’ αυτό.
Τον ευχαριστούμε θερμά και από εδώ!
Η Κορωνησία ή Κορακονήσι είναι νησί του Αμβρακικού Κόλπου.
Βρίσκεται απέναντι απ’ τη Βόνιτσα, κοντά στην ηπειρωτική ακτή, με την οποία συνδέεται με ένα στενό λαιμό (φρύδι ή ράμμα το λένε οι ντόπιοι), πλάτους 6-7 μέτρων. Ανατολικά απ’ τον λαιμό, βρίσκεται η λιμνοθάλασσα Λογαρού και δυτικά, ο Αμβρακικός Κόλπος.
Μετά την κατάληψη της Βόνιτσας, ο Τσορτς σκέφτηκε να δημιουργήσει προγεφύρωμα στην Ήπειρο.

Α. Κουτσονίκας

Έτσι, έστειλε τον Α. Κουτσονίκα στην Κορωνησία, με 1.000 άνδρες, για να καταλάβει και να οχυρώσει το νησί. Ο Κουτσονίκας κατέλαβε εύκολα την Κορωνησία και άρχισε την οχύρωσή της. Ο Τσορτς, διέταξε τον Α. Τενεκέ που αγκυροβολούσε στη Βάλα, να στείλει μια μοίρα πλοίων για να περιφρουρεί το νότιο τμήμα του νησιού, στο Περανησί και στο νησί Πεθαμένοι.
Ο Κιουταχής, που αντιλήφθηκε τους κινδύνους που εγκυμονούσε η ύπαρξη ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Ήπειρο, έσπευσε με 5.000 στρατιώτες, 4 κανονιοφόρους και 2 μπρίκια στην περιοχή. Με βαριά πυροβόλα που τοποθετήθηκαν στη Σαλαώρα, απέναντι απ’ την Κορωνησία, άρχισε να σφυροκοπά το νησί. Ο Κιουταχής, έφτασε στον «λαιμό», ενώ και από τη θάλασσα άρχισε άριστα την άμυνά του, ενώ με 2 πυροβόλα, προκαλούσε απώλειες στους Τούρκους.
Σύντομα, ο Κουτσονίκας και ο Κιουταχής, βρέθηκαν απέναντι, στον «λαιμό». Η σύγκρουση ήταν σκληρή.
Εφτά επιθέσεις έκανε ο Κιουταχής! Οι Σουλιώτες του Κουτσονίκα με λιανοντούφεκα και τα πυροβόλα, αντιστέκονταν γενναία, ενώ παράλληλα βύθιζαν τις μικρές βάρκες των Τούρκων που προσπαθούσαν να φτάσουν στην Κορωνησία.
Σύντομα, μπήκαν στη μάχη και τα βαριά τουρκικά πλοία, τα οποία δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τα ελληνικά μίστικα(ελαφρά καταδρομικά σκάφη). Τότε, μπήκε στη μάχη, η «Καρτερία», με κυβερνήτη τον Ανδρέα Τενεκέ και δύο κανονιοφόροι, που προκάλεσαν τεράστιες ζημιές στον τουρκικό στόλο.
Ο Κιουταχής, ντροπιασμένος διέταξε υποχώρηση του στρατού του προς τη Σαλαώρα, ενώ τα τουρκικά πλοία, κατέφυγαν στην Πρέβεζα (15/1/1829).
Το επόμενο βράδυ όμως, (16-17/1/1829), ελληνικά πλοία μπήκαν στο λιμάνι της Πρέβεζας, και παρά τον κανονιοβολισμό των φρουρίων, κυρίευσαν έξι κανονιοφόρους, δύο-τρία μικρότερα πλοία και αιχμαλώτισαν 24 Τούρκους, ανάμεσά τους και τον Χασάν, αρχηγό του στολίσκου!
Οι Έλληνες είχαν τρεις νεκρούς (ανάμεσά τους ήταν κι ο πατέρας του Α. Τενεκέ) και 15 τραυματίες.
Το προγεφύρωμα των Ελλήνων διατηρήθηκε και επεκτάθηκε με τη δημιουργία ενός μικρότερου, κοντά στις εκβολές του Λούρου.
Δυστυχώς, η Κορωνησία έμεινε εκτός των ορίων του νέου ελληνικού κράτους και απελευθερώθηκε μόλις το 1912.
Πηγές: ΚΩΝ/ΝΟΣ ΔΗΜ. ΡΩΣΣΟΣ: 1790 μ.Χ. – 1860 μ.Χ.: Ο Αμβρακικός, πεδίο πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, Αθήνα, 2009. Συγχαίρουμε τον κύριο Ρώσσο για το βιβλίο του και τον ευχαριστούμε θερμά για τη βοήθειά του.
«ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ» ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ, τ. ΙΒ’

Μιχάλης Στούκας

πηγή: protothema.gr