Γράφει ο Θανάσης Χ. Βαμβακάς *

Ορμώμενοι από την επικαιρότητα και την δημόσια συζήτηση περί πανεπιστημιακού ασύλου, με το παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί μια σύντομη προσέγγιση για την λειτουργία και την αναγκαιότητα ή μη, πλέον, του πανεπιστημιακού ασύλου.

Καταρχάς, ιστορικά το άσυλο πρωτοεμφανίζεται στην αναγεννησιακή εποχή, προκειμένου να προστατευθούν καθηγητές και φοιτητές από τις αυθαιρεσίες της εκάστοτε εξουσιαστικής αρχής. Χρονικά, δηλαδή, βρισκόμαστε σε μια εποχή που τα ατομικά δικαιώματα και οι ελευθερίες δεν είναι θεσμικά κατοχυρωμένα. Παρά την πάροδο των ετών, όμως, και στα αρκετά νεότερα χρόνια, υπήρχε ακόμα η ανάγκη για κατοχύρωση της ελευθερίας της έκφρασης και της διακίνησης ιδεών. Στο εξής, το άσυλο παρέμενε ως ένας παραδοσιακός-εθιμικός κανόνας με βαθιές τις ρίζες του ανά τους αιώνες.

Στην Ελλάδα, η εισβολή του τανκ στο Πολυτεχνείο από την δικτατορία των συνταγματαρχών, αποτέλεσε την βάση για την μετέπειτα νομοθετική καθιέρωση του ασύλου, αφού αποκαταστάθηκε η δημοκρατία. Σήμερα, όμως, η εποχή είναι διαφορετική. Τα ατομικά δικαιώματα του ανθρώπου είναι συνταγματικώς θεσμοθετημένα, η ελευθερία σκέψης και έκφρασης δεδομένη, όπως την προσφέρει αφειδώς το δημοκρατικό πολίτευμα. Αν δεχθούμε, πως το άσυλο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την εξασφάλιση όλων των παραπάνω δικαιωμάτων στο χώρο του πανεπιστημίου, είναι σαν να αποδεχόμαστε την απουσία αυτών και την αδυναμία του συντάγματος να τα προστατέψει.

Το άσυλο ιδεών, όμως, γρήγορα μετατράπηκε, από διάφορες περιθωριακές μειοψηφικές ομάδες, σε άσυλο ανομίας και ασυδοσίας. Εκμεταλλευόμενες την έλλειψη διασφάλισης και αποκατάστασης της νομιμότητας, όπως συμβαίνει σε κάθε δημόσιο χώρο, με παραδομένη -την τελευταία- στην διακριτική τους ευχέρεια, δεν δίστασαν να μετατρέψουν συγκεκριμένα ιδρύματα από «ιερούς» χώρους γνώσης και προαγωγής του πνεύματος, σε ορμητήρια βίας και παράνομων πράξεων. Κάθε προσπάθεια που γινόταν για εξορθολογισμό της νομοθεσίας του ασύλου, προσέκρουε στις αντιρρήσεις κοινωνίας και φοιτητικών παρατάξεων, με πολύμηνες καταλήψεις στα πανεπιστημιακά ιδρύματα και χάσιμο ολόκληρων εξεταστικών περιόδων.

Ακόμα και οι διορθώσεις του νομοθετικού πλαισίου δεν έχουν λύσει το πρόβλημα επί της ουσίας, καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις έκνομων ενεργειών, για την επέμβαση της Πολιτείας και την διαφύλαξη της τάξης απαιτείται η σύγκληση και η ομοφωνία της Επιτροπής Ασύλου, αποτελούμενη από τον πρύτανη, εκπρόσωπο των καθηγητών και εκπρόσωπο των φοιτητών. Διαδικασία που, όπως γίνεται απολύτως προφανές, είναι αρκετά χρονοβόρα και, επομένως, αναποτελεσματική.

Συμπερασματικά, η σύγχρονη εποχή, λόγω του μετασχηματισμού των κοινωνικών συνθηκών και της νέας πραγματικότητας, καταδεικνύει την αδήριτη ανάγκη να απαλλαγούμε από αναχρονιστικούς θεσμούς, που σε κάποιες άλλες εποχές πρόβαλλαν ίσως και απαραίτητοι. Επίσης, αρκεί κάποιος να εξετάσει τι συμβαίνει στα πανεπιστήμια των υπολοίπων ευρωπαϊκών χωρών, που τόσο προσπαθούμε να μοιάσουμε σε επίπεδο οργάνωσης. Η πραγματική ελευθερία της έκφρασης, της έρευνας και της διακίνησης των ιδεών, δεν εξαρτώνται και δεν πρέπει να εξαρτώνται από κανένα άσυλο, ειδεμή το ζήτημα γίνεται βαθύτερο και πολύ πιο σοβαρό: γίνεται ζήτημα διασφάλισης της ίδιας της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ.

*Φιλόλογος 

agrinionews.gr