Γράφει ο Παναγιώτης Ν. Κοντονάσιος*
Επειδή το θέμα του ονόματος του κράτους των Σκοπίων κυριαρχεί αυτήν την περίοδο στην επικαιρότητα, αποφασίσαμε να αποπειραθούμε να συνεισφέρουμε στην κατανόηση των καταβολών του με μια όσο γίνεται συνοπτική αλλά και επιστημονικά έγκυρη παρουσίασή του. Μια τέτοια προσπάθεια που απευθύνεται στο πλατύ κοινό μέσω του διαδικτύου καθίσταται κατά τη γνώμη μας -και όχι μόνο- ιδιαιτέρως χρήσιμη, αφού ακούγονται για το καυτό αυτό θέμα πολλές και με ποικίλα κίνητρα φωνές που συσκοτίζουν την προσπάθεια του φιλαλήθους πολίτη να συναγάγει ορθά και τεκμηριωμένα συμπεράσματα σχετικά. Και αυτό παρά το γεγονός ότι προφανώς η μεγάλη πλειοψηφία της ελληνικής κοινής γνώμης δεν αμφιβάλλει καθόλου για την ελληνικότητα της Μακεδονίας και τη συστηματική προσπάθεια των Σκοπιανών να οικειοποιηθούν σύμβολα του Ελληνισμού που δεν τους ανήκαν ποτέ.
Την περίοδο του Μεσοπολέμου (1919-1939) δύο διαφορετικές πολιτικές σκοπιμότητες, προερχόμενες όμως από την ίδια πηγή, άρχισαν να στοχεύουν τα εδάφη της Μακεδονίας και της Θράκης. Σύμφωνα με τη χρονικά πρώτη από αυτές η Κομμουνιστική Διεθνής (Κομιντέρν) υπό την καθοδήγηση του Στάλιν συλλαμβάνει και προωθεί μέσω όλων των κομμάτων-μελών της στην περιοχή σχέδιο διάλυσης των βαλκανικών εθνικών κρατών και δημιουργίας στη θέση τους μιας Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας (ΒΚΟ). Δύο από τα ομόσπονδα αυτά κράτη θα ήταν η Μακεδονία και η Θράκη. Αυτό βόλευε ιδιαιτέρως τον βουλγαρικό εθνικισμό, που προσέβλεπε στη μετατροπή των δύο αυτών κρατών σε ομόσπονδα βουλγαρικά κρατίδια. Ωστόσο αρχικά οι όροι αφορούσαν περιοχές και όχι έθνη, καθώς ήταν προφανές ότι εκεί κατοικούσε πανσπερμία εθνοτήτων (Βούλγαροι, Έλληνες, Αλβανοί, Τούρκοι κτλ). Στους αντίποδες αυτής της φιλοβουλγαρικής, επί της ουσίας, πολιτικής το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γιουγκοσλαβίας (ΚΚΓ), ευρισκόμενο και αυτό τότε, όπως και το αδελφό βουλγαρικό (ΚΚΒ), εκτός εξουσίας, υιοθετεί για πρώτη φορά τον όρο «Makedonci» («Μακεδόνες») ως εθνικό δηλωτικό των σλαβόφωνων κατοίκων της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας, στην προσπάθειά του να τους απομακρύνει και από τη βουλγαρική επιρροή. Ένας άλλος όρος που χρησιμοποιήθηκε τότε ήταν αυτός των «Σλαβομακεδόνων», τον οποίο υιοθέτησε το ΚΚΕ, για να χαρακτηρίσει όλους τους σλαβόφωνους κατοίκους της ελληνικής Μακεδονίας, μέσα στους οποίους όμως ανήκαν και πληθυσμοί με καθαρά ελληνική εθνική συνείδηση, που μιλούσαν σλαβικά λόγω του μακρόχρονου συγχρωτισμού τους με Σλάβους.
Η δεύτερη πολιτική που στόχευε στην περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης εκπηγάζει και αυτή από την Κομιντέρν του Στάλιν, η οποία το 1935 αποφασίζει και όντως προωθεί μέσω και πάλι όλων των κομμάτων-μελών της στα Βαλκάνια την εγκατάλειψη του αρχικού συνθήματος περί «ενιαίας και ανεξάρτητης Μακεδονίας και Θράκης» υπέρ της διεκδίκησης της ισονομίας των μειονοτήτων. Αυτό κρίθηκε τότε απαραίτητο ενόψει της προσπάθειας συγκρότησης λαϊκών μετώπων λόγω της ανόδου του φασισμού-ναζισμού στην Ευρώπη.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής (1941-44) το Μακεδονικό εισέρχεται σε νέα φάση με κύριο χαρακτηριστικό τους απηνείς διωγμούς των Βουλγάρων εισβολέων-συνεργατών των Ναζί σε βάρος του ελληνικού στοιχείου της Μακεδονίας και της Θράκης, σε μια προσπάθεια μόνιμης βουλγαροποίησης των περιοχών αυτών. Παράλληλα προσφέρονταν οικονομικά και άλλα κίνητρα προς τους σλαβόφωνους των περιοχών αυτών να συναινέσουν στο να καταγραφούν ως Βούλγαροι. Αξιοσημείωτος είναι εδώ ο ρόλος Ελλήνων πατριωτών και φυσικά της Εκκλησίας (για όσους απορούν με ή συκοφαντούν τη συμμετοχή της στα συλλαλητήρια) στον κατά το δυνατόν περιορισμό της δράσης των εισβολέων. Τότε ιδρύθηκε και η Πανελλήνια Απελευθερωτική Οργάνωση (ΠΑΟ), που ανέλαβε έντονη αντάρτικη δράση υπέρ των Ελλήνων στην περιοχή και που κατασυκοφαντήθηκε αρχικά και στη συνέχεια εκμηδενίστηκε από το ΕΑΜ στο πλαίσιο της εχθρικής τακτικής του εναντίον όλων των άλλων αντιστασιακών οργανώσεων.
Τη στιγμή αυτή εισέρχεται στο προσκήνιο ένας άλλος αποφασιστικός παράγοντας του ζητήματος, ο Ιωσήφ Μπροζ (Τίτο). Ο Τίτο, ηγέτης του ΚΚ και του παρτιζανικού κινήματος της Γιουγκοσλαβίας, συνειδητοποιεί την αυξημένη επιρροή των Βουλγάρων συνεργατών των Ναζί στους πληθυσμούς της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας και αποφασίζει να εκμεταλλευτεί τη συμμαχία του με τον Στάλιν. Έτσι εξασφαλίζει μέσω αυτού έκδοση οδηγίας της Κομιντέρν, με την οποία ανατίθεται στο ΚΚΓ η πρωτοβουλία στο Μακεδονικό. Κεντρική πολιτική του Τίτο γίνεται η προπολεμική θέση ότι οι Σλάβοι της Μακεδονίας ανήκαν στη χωριστή σλαβική εθνότητα των Makedonci που προαναφέραμε. Αυτοί, κατά τα σχέδια του Τίτο, θα εντάσσονταν μαζί με τους Σέρβους, Κροάτες κτλ στη Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία, η οποία έτσι θα έφτανε μέχρι το Αιγαίο και θα συμπεριελάμβανε ολόκληρη τη Μακεδονία, ελληνική, βουλγαρική και γιουγκοσλαβική. Στο πλαίσιο του σχεδίου αυτού ιδρύεται ο «Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός» (ΛΑΣ) Μακεδονίας ως τμήμα του ενιαίου γιουγκοσλαβικού παρτιζανικού κινήματος, αναδιοργανώνεται το Κομμουνιστικό Κόμμα Μακεδονίας (ΚΚΜ), στο οποίο υπάγεται επί της ουσίας, αν και τύποις στο ΕΑΜ, και το «Σλαβομακεδονικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο» (με τα σλαβικά αρχικά ΣΝΟΦ), και εξαπολύεται συστηματική προπαγάνδα «μακεδονοποίησης» των σλαβόφωνων όλης της Μακεδονίας από τον στενό συνεργάτη του Τίτο, τον Βουκμάνοβιτς Τέμπο. Παράλληλα ιδρύονται και αμιγώς σλαβομακεδονικά ένοπλα τμήματα, ακόμη και με στρατολόγηση συνεργατών των βουλγαρικών Αρχών Κατοχής, στα πλαίσια των μεγαλύτερων μονάδων του ΕΛΑΣ στη Δυτική Μακεδονία. Το ελληνικό στοιχείο της περιοχής υπό αυτές τις συνθήκες τελεί σε απηνή διωγμό, καθώς μάλιστα η νεοσυσταθείσα (1944) «1η Ταξιαρχία Κρούσης της Αιγιατικής Μακεδονίας», οργανικό τμήμα του ΛΑΣ Μακεδονίας, σκόπευε να κινηθεί από τη Γιουγκοσλαβία προς κατάληψη της Θεσσαλονικής. Τελικά όμως λόγω της νέας τροπής του Μακεδονικού ενόψει της αποχώρησης των Γερμανών από την περιοχή και της «συμφωνίας των ποσοστών» της Μόσχας, με την οποία η Ελλάδα ετίθετο οριστικά εκτός της σταλινικής κυριαρχίας, η Ταξιαρχία κινείται βόρεια προς καταδίωξη των Αλβανών εθνικιστών του Κοσσυφοπεδίου.
Από αυτό το χρονικό σημείο και πέρα, οπότε και αποτρέπονται οι προαναφερθέντες θανάσιμοι κίνδυνοι για τη Μακεδονία, το Μακεδονικό εντάσσεται στη διελκυστίνδα Γιουγκοσλάβων-Βουλγάρων, που πια τελούν υπό κομμουνιστικά καθεστώτα (Τίτο-Δημητρώφ). Ο Τίτο με το ηθικό πλεονέκτημα του ηγέτη μιας χώρας που δεν συνεργάστηκε με τους Ναζί στριμώχνει τον Δημητρώφ, που η χώρα του είχε συνεργαστεί μαζί τους, προτείνοντας τη δημιουργία μιας Ομοσπονδίας των Νοτίων Σλάβων, υπό προφανή γιουγκοσλαβικό έλεγχο, στην οποία θα συμμετείχαν επτά ομόσπονδες δημοκρατίες: έξι γιουγκοσλαβικές και η Βουλγαρία ως έβδομη. Μεταξύ των γιουγκοσλαβικών ο Τίτο συμπεριελάμβανε και τη Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΛΔΜ), η οποία θα συγκροτούνταν σε πρώτη φάση από τη γιουγκοσλαβική (Σκόπια) και τη βουλγαρική («Μακεδονία του Πιρίν»), και στη συνέχεια, όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν, και από την ελληνική («Μακεδονία του Αιγαίου»). Οι Βούλγαροι δέχθηκαν τελικά μια ομοσπονδία της τάξεως του 1+1 (συνολικά η Γιουγκοσλαβία από τη μια και η Βουλγαρία από την άλλη), επέτρεψαν όμως σε Γιουγκοσλάβους καθοδηγητές να αναλάβουν να προπαγανδίζουν υπέρ της «μακεδονοποίησης» στη δική τους «Μακεδονία του Πιρίν» (1947).
Στο μεταξύ στα Σκόπια οι Σλαβομακεδόνες από την Ελλάδα, που είχαν εκδιωχθεί μετά την απελευθέρωση, συγκροτούν νέα πολιτική οργάνωση, το «Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο» (σλαβικά αρχικά ΝΟΦ), με σκοπό να συντονίσουν τις ενέργειες τους για τον δεύτερο γύρο του αγώνα τους στη «Μακεδονία του Αιγαίου». Η οργάνωση αυτή λειτουργούσε ως η «Αιγαιομακεδονική Επιτροπή» του ΚΚ Μακεδονίας στο πλαίσιο των ενεργειών του Τίτο για συνένωση όλων των Μακεδονικών εδαφών σε μια ομόσπονδη δημοκρατία υπό τον έλεγχό του, όπως προαναφέρθηκε.
Ο ελληνικός Εμφύλιος (1946-49) ευνόησε αρχικά τα σχέδια του Τίτο. Σε συνεννόηση μαζί του και άγνωστο μέχρι σήμερα με ποια ακριβώς ανταλλάγματα ο Ζαχαριάδης επιτρέπει στο ΝΟΦ να προπαγανδίζει στην ελληνική Μακεδονία υπέρ του «μακεδονισμού», κάτι που κατέληξε σε απόπειρα υποχρεωτικής «μακεδονοποίησης» όλων των σλαβόφωνων, και συμπεριλαμβάνει σε υψηλόβαθμες θέσεις του ΔΣΕ και του ΚΚΕ Νοφικά στελέχη, ενώ η γιουγκοσλαβική Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΛΔΜ) αναλάμβανε τη διοικητική μέριμνα του ΔΣΕ.
Με τη ρήξη όμως των σχέσεων Στάλιν-Τίτο σε πλεονεκτική θέση στο κομμουνιστικό στρατόπεδο βρίσκεται πια η Βουλγαρία, η οποία εκδιώκει τους Γιουγκοσλάβους καθοδηγητές από τα εδάφη της και διεκδικεί ως ομοεθνείς της όλους τους Σλάβους της Μακεδονίας και ειδικά της ΛΔΜ. Οι όροι έχουν αντιστραφεί. Ως αντίδραση σε αυτές τις εξελίξεις η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, υπό την καθοδήγηση του Ζαχαριάδη, προβαίνει σε μια ιστορικά ασυγχώρητη πρωτοβουλία, αν και αργότερα την ανακάλεσε: στην 5η Ολομέλειά της (30/31 Ιανουαρίου 1949) επαναφέρει την προπολεμική πολιτική της Κομιντέρν για ίδρυση ανεξάρητης και ενιαίας Μακεδονίας στο πλαίσιο μιας Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας. Ο Τίτο, που διείδε τον κίνδυνο που συνεπαγόταν η πολιτική αυτή όχι μόνο για τη ΛΔΜ αλλά και για ολόκληρη τη Γιουγκοσλαβία, κλείνει τα σύνορα για τον ΔΣΕ, ο οποίος οδηγείται στην ήττα και τη διάλυση. Και αυτός ο θανάσιμος κίνδυνος για τη Μακεδονία είχε αποσοβηθεί.
Στον Τίτο απέμενε πια να ενσωματώσει στο κράτος του τους κατοίκους των Σκοπίων, που έβλεπαν ότι τα περί «Μακεδονικού έθνους» και «Μακεδονικής Γλώσσας» στα Βαλκάνια γενικά κατέρρεαν σαν χάρτινος πύργος. Έτσι εγκαινιάζει την πολιτική της φαλκίδευσης της ιστορίας και του πολιτισμού του Ελληνισμού, οργανώνοντας με την άνεση που του παρείχε το ολοκληρωτικό καθεστώς του, μια συστηματική προπαγάνδα, ότι οι Σκοπιανοί είναι «Μακεδόνες απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου» με έμβλημά τους τον Ήλιο της Βεργίνας, όταν είναι γνωστό ότι εμφανίστηκαν στην περιοχή χίλια χρόνια μετά. Κι όταν κατέρρευσε η Γιουγκοσλαβία, πρόβαλε ένα επίδοξο κράτος, ο πληθυσμός του οποίου σε ποσοστό 70% (το 30% των Αλβανών δεν τρέφει ψευδαισθήσεις για την καταγωγή του) είχε βομβαρδιστεί επί δύο γενιές με τον νέο αυτόν μύθο, παρουσιάζοντας σήμερα μια εικόνα που εύλογα προβληματίζει: πώς είναι δυνατόν να οικοδομηθεί στέρεο μέλλον πάνω στα αποτελέσματα της προπαγάνδας και του ψεύδους;
Αυτή είναι συνοπτικά -και έγκυρα- η εξέλιξη του Μακεδονικού, η οποία αποδεικνύει ότι είναι πολύ ορθή και εύλογη η συμμετοχή των Ελλήνων σε μαζικά συλλαλητήρια για τη Μακεδονία και η άρνησή τους να νομιμοποιήσουν, σε μια εποχή μάλιστα επέκτασης της δημοκρατίας σε όλη την Ευρώπη, την πολιτική του Στάλιν, της Κομιντέρν και του Τίτο.
*Δρ. Κλασικής Φιλολογίας ΕΚΠΑ
agrinionews.gr
