Άρθρο του Παναγιώτη Δ. Σταμάτη*
Το 2/39 Σύνταγμα Ευζώνων έχει ιδιαίτερη σημασία για την ευρύτερη περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας, της Ευρυτανίας καθώς και ολόκληρης της Ελλάδος, αφού συνδέεται με γεγονότα καίριας σημασίας για το έθνος μας, που επηρέασαν όλα τα στρώματα της τοπικής κοινωνίας και γέννησαν διαχρονικά μηνύματα, τα οποία ακόμη και σήμερα αναγνωρίζονται και αντλούμε αξίες και παραδείγματα.
To 2/39 Σύνταγμα Ευζώνων, με τρία Τάγματα Ευζώνων, ιδρύθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1913, με έδρα το Μεσολόγγι. Η ένδοξη πορεία του 2/39 Συντάγματος Ευζώνων, από την συγκρότησή του και τη συμμετοχή του σε όλες τις πολεμικές συρράξεις κατά τον περασμένο αιώνα, όπως στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1918, στην Μικρασιατική Εκστρατεία του 1920- 1922 και στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο 1940 – 41, άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη της στην νεώτερη ιστορία μας, αλλά και στις καρδιές όλων μας.
Το 2/39 ΣΕ, με έδρα το Μεσολόγγι, ένα από τα πέντε Συντάγματα Ευζώνων, επί συνόλου 42 Συνταγμάτων Πεζικού, απετέλεσε τη συνέχεια του από το 1867 ιδρυθέντος 2ου Τάγματος Ευζώνων, ενός από τα τέσσερα όμοιά του, τα οποία είχαν ως κύρια αποστολή τη φρούρηση των συνόρων και την πάταξη της ληστείας.
Η στολή του Εύζωνα παραπέμπει στον Έλληνα κλεφταρματωλό, με κύριο ένδυμα τη φουστανέλα, το φέσι και τα τσαρούχια, τον φέροντα την ελαφρά εξάρτυση, πεζό, το συνεχιστή του απελευθερωτικού αγώνος.
Το 2/39 ΣΕ επιστρατευθέν μετεφέρθη από 19ης Μαΐου ατμοπλοϊκώς στο Βόλο, σιδηροδρομικώς στη Λάρισα και εκείθεν πεζή μέχρι του χωρίου Πετρανά Κοζάνης, όπου έφθασε την 6η Ιουνίου του 1918. Έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου μέχρι πέρατος.
Από της 20ής Αυγούστου, υπό την 30ή Γαλλική Μεραρχία, αναλαμβάνει τον τομέα Πρεσπών έναντι των Βουλγάρων, όπου : «……μέχρι την 11ηΣεπτεμβρίου επεδίωξε με εκπομπή περιπόλων μάχης και με καταιγιστικά πυρά από τις κατεχόμενες θέσεις, αφ’ενός τη συλλογή πληροφοριών, τη διάταξη και τις δυνατότητες του εχθρού και αφ’ετέρου την καθήλωση των εχθρικών δυνάμεων του τομέα του». Η δράση αυτή των ορεσιβίων Τσολιάδων ενίσχυσε την εμπιστοσύνη και προκάλεσε τον θαυμασμό των Γάλλων συμμάχων, προς τον Ελληνικό Στρατό.
Το 2/39 ΣΕ συνέχισε μαχόμενο τη νικηφόρα πορεία του από το ελληνικότατο Μοναστήρι, τα Σκόπια και το Πιρότ, όπου συνηνώθη με την ΙΙΙη Μ.Π., στην οποία ανήκε. Εδώ εστήθη και το Ηρώον των πεσόντων. Ήδη από τις 15 Σεπτεμβρίου οι Βούλγαροι είχαν υπογράψει ανακωχή. Στις 17 Οκτωβρίου οι Τούρκοι, στις 21 Οκτωβρίου οι Αυστροούγγροι και στις 29 του ιδίου μηνός συνθηκολόγησαν οι Γερμανοί.
Το 2/39 ΣΕ διετάχθη να επαναπατρισθεί και δια μέσου Σόφιας-Σκοπίων-Γευγελής-Αξιούπολης αφίχθη στις 13 Ιανουαρίου του 1919 στο Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης, κινούμενο άλλοτε σιδηροδρομικώς και άλλοτε πεζή.
Οι Εύζωνοι του 2/39 ΣΕ, οι οποίοι εθυσιάσθησαν δια την Ελευθερία στα εδάφη του σημερινού ψευδοκράτους των Σκοπίων, ανήλθαν σε 222 νεκρούς.
Αδιάψευστοι μάρτυρες των λαμπρών κατορθωμάτων του στο Μακεδονικό μέτωπο, είναι το μνημείο πεσόντων στο Πίροτ της Σερβίας, η διακεκριμένη παρασημοφορία της πολεμικής Σημαίας του Συντάγματος με τον Ταξιάρχη Αριστείου Ανδρείας από Ελληνικής πλευράς και με τον πολεμικό Σταυρό Γαλλίας για την έξοχη δράση του και η διέλευσή του από την Σόφια, την πρωτεύουσα της Βουλγαρίας. Το 2/39 ΣΕ έφθασε ατμοπλοϊκώς την 5η Αυγούστου 1920 στη Σμύρνη.
Το Σύνταγμα έλαβε μέρος στις Επιχειρήσεις προς Εσκή Σεχήρ (Δεκ 1920 έως Μάρτιο 1921). «Οι Τούρκοι αν και υπέστησαν σημαντική τακτική ήττα, απέφυγαν ωστόσο την κύκλωση και την εκμηδένιση του όγκου των δυνάμεών τους, λόγω ολιγωρίας ανωτέρων του Συντάγματος Κλιμακίων. Ας σημειωθεί ότι τόσο ο Τουρκικός Τύπος, όσο και ο Γαλλικός και Ιταλικός παρουσίασαν τις επιχειρήσεις ως αποτυχία των Ελλήνων».
Δια την εν συνεχεία μάχη του Αβγκίν (14-19 Μαρ 1921) ο Στρατηγός συμπεραίνει: «……Έληξε ατυχώς η μάχη για τα Ελληνικά Όπλα, η εξαήμερη επική και πολύνεκρη μάχη, στην οποία οι άνδρες του 2/39 ΣΕ επέδειξαν υποδειγματική καρτεροψυχία και απαράμιλλη γενναιότητα. Υπογραμμίζεται με έμφαση το πρωτοφανές γεγονός ότι εντός 48ώρου τέθηκαν εκτός μάχης τέσσερις Διοικητές (δύο νεκροί και δύο τραυματίες) του Συντάγματος».
Αυτό ήταν το δόγμα της εποχής, οι Διοικητές στην πρώτη γραμμή, κληρονομιά των πολέμων του 1912-13, όπου με τη λόγχη του φαντάρου και τη σπάθη του Αξιωματικού εδιπλασιάσθη η Ελλάδα.
Το 2/39 ΣΕ συνεχίζει τη δράση του στις επιχειρήσεις προς Εσκή Σεχήρ – Αφιόν Καραχισάρ (Ιούν-Ιούλ 1921), προς Άγκυρα (Αυγ-Σεπτ 1921). Συμμετέχει στις υποχωρητικές επιχειρήσεις και από την Πάνορμο μετεφέρθη ατμοπλοϊκώς την 4η Σεπτεμβρίου 1922 στη Ραιδεστό της Θράκης.
«Εδώ ουσιαστικά και μετά 25μηνη παραμονή στα αιματοβαμμένα χώματα της Μικράς Ασίας και συμμετοχή στις συγκλονιστικές συγκρούσεις, που έλαβαν χώρα, έληξε η ένδοξη διαδρομή του 2/39 ΣΕ». Παρέμεινε στην περιοχή της Θράκης και την 1η Σεπτεμβρίου 1923 έφθασε στο Μεσολόγγι ατμοπλοϊκώς.
Οι απώλειες του Συντάγματος, κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, ανήλθαν σε 29 Αξιωματικούς και 297 Οπλίτες.
Στην Μικρασιατική εκστρατεία, χαράχτηκαν με χρυσά γράμματα οι επικοί του αγώνες, με τις εκατόμβες των νεκρών του. Το μέτρο της ανεκτίμητης συμβολής του, ανάγλυφα παρουσιάζεται στην πολύνεκρη μάχη του Αβγκίν της Προύσας τον Μάρτιο του 1921, όπου σε ένα 48ωρο έπεσαν ηρωικώς μαχόμενοι στην πρώτη γραμμή δύο Διοικητές του Συντάγματος και δύο τραυματίσθηκαν, ενώ παρασημοφορήθηκε η σημαία του Συντάγματος και πάλι με τον Ταξιάρχη Αριστείου Ανδρείας.
Επίσης και στην περίφημη μάχη του Καρά-Κουγιού, ανατολικά του ποταμού Σαγγάριου, τον Αύγουστο του 1921, ηρωικά μαχόμενος έπεσε, επικεφαλής των ανδρών του, ο γενναίος Διοικητής του Συντάγματος, Συνταγματάρχης Βλάσιος Καραχρήστος, Αιτωλοακαρνανίας, του οποίου το όνομα –τιμής ένεκεν- φέρει από το 2000, το 2/39ΣΕ.
Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο είναι νωπά τα ανδραγαθήματα που σημειώθηκαν στα πανύψηλα χιονοσκέπαστα Βορειοηπειρωτικά βουνά, όπου το Σύνταγμα, επί 6μηνο μάχονταν στην πρώτη γραμμή.
«Το 2/39 ΣΕ, αφού επεστρατεύθη από τις αρχές Οκτωβρίου του 1940, μετεκινήθη την 25η Οκτωβρίου 1940 και την 1η Νοεμβρίου αφίχθη αρχικώς στο Πέτα της Άρτας και τελικώς στην Άνω Λαψίστα Ιωαννίνων, ως εφεδρεία της VIII ΜΠ, η οποία ήδη εδέχετο την επιθετική ορμή των μηχανοκινήτων Ιταλικών Δυνάμεων στην τοποθεσία: Καλαμά – Καλπάκι – Γκραμπάλα, εφαρμόζουσα το ΙΒα Γενικό Σχέδιο Άμυνας : «που είχε καταρτισθεί την 1ηΣεπτεμβρίου 1939, ως παραλλαγή του ΙΒ και προέβλεπε άμυνα επί της γραμμής συνόρων. Ήδη το γεγονός ότι τα οχυρωματικά έργα έναντι της Αλβανίας και οι πλέον σαφείς πληροφορίες για τη στάση της Γ/Β, επέτρεπαν τη μεταφορά της κυρίας αμυντικής τοποθεσίας στα σύνορα».
Το Σύνταγμα έλαβε μέρος στην έναρξη της επιθετικής επιστροφής στη μάχη της Βίγλας (14-17 Νοε 1940), μπροστά από τη Γκραμπάλα και πριν του χωρίου Βασιλικόν, με σοβαρές απώλειες, εκ των οποίων ήταν 45 νεκροί. Δι΄αυτούς τους νεκρούς εστήθη μνημείο, όπου αναγράφονται τα ονόματα μόνον 18, γεγονός που απετέλεσε αφορμή έρευνας-μελέτης υπό του συγγραφέως και είχε ως αποτέλεσμα, μεταξύ και άλλων, και την βελτιωμένη επανέκδοση του παρουσιαζομένου βιβλίου.
Το 2/39 ΣΕ συνέχισε τη λαμπρά επιχειρησιακή του δράση στις επιθετικές επιχειρήσεις από 25ης Νοεμβρίου εντός του Βορειοηπειρωτικού εδάφους, το οποίον απηλευθερώνετο δια δευτέρα φορά στη νεώτερη ελληνική περίοδο.
Το 2/39 ΣΕ λαμβάνει μέρος στην υποχώρηση από το μέτωπο της Βορείου Ηπείρου˙ και την 23η Απριλίου 1941, μετά τη συνθηκολόγηση ευρίσκεται στην περιοχή των Ιωαννίνων : «ένθα και κατέθεσε τον οπλισμόν του, παρισταμένου προς τούτο ενός Γερμανού Δεκανέως, ως εκπροσώπου των Γερμανικών Αρχών».
Δια την δράση του Συντάγματος ο τελευταίος διοικητής του, ο ηρωϊκός Καλφέλης Στυλιανός καταλήγει : «……οι Τσολιάδες του 1940, μιμούμενοι τους προγόνους των, όλων των εποχών, ετήρησαν κατά γράμμα τον ιερόν όρκον, που έδωσαν εντός του κήπου των Ηρώων του Μεσολογγίου, όταν εκλήθησαν υπό την ηρωϊκήν και γεμάτην παράσημα σημαίαν του 39ου ΣΕ».
Οι συνολικές απώλειες του Συντάγματος στον Ελληνο-ιταλικό Πόλεμο ανήλθαν (νεκροί, τραυματίες, παγόπληκτοι, εξαφανισθέντες, αιχμάλωτοι) σε αξιωματικούς : 89 και οπλίτες : 2112».
(τα αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο του Αντιστράτηγου ε.α. Νικόλαου Κολόμβα με τίτλο: «2/39 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ- Σελίδες από την πολεμική ιστορία του». Εξεδόθη από την Αιτωλική Πολιτιστική Εταιρεία, το 2009, στην Αθήνα).
Μετά από την απελευθέρωση της χώρας, και κατά την περίοδο 1946-1950, η αναδιοργάνωση του Στρατού προέβλεψε τη συγκρότηση Ταξιαρχιών, αντί Συνταγμάτων κι έτσι δεν σημειώνεται η ύπαρξή του.
Από το 1951, όμως, με την επανασύσταση των Συνταγμάτων, το 27 Σύνταγμα Προκαλύψεως Κονίτσης, υπαγόμενο στην VΙΙΙη Μεραρχία Πεζικού, μετονομάσθηκε σε 2/39 ΣΕ στις 30 Απριλίου 1951 και διατήρησε αυτή την ονομασία μέχρι την 1η Ιουλίου 1954, οπότε και διαλύθηκε.
Εν τω μεταξύ, στις 8 Δεκ 1950 είχε συγκροτηθεί στο Μεσολόγγι το ομώνυμο ΚΕΝ, το οποίο στις 31 Αυγ 1965 μετονομάσθηκε σε 12ο Σύνταγμα Πεζικού.
Αργότερα στις 28 Ιουνίου 1979, το 12ο Σ. Π. αναδιοργανώθηκε και μετονομάσθηκε σε 2/39 Σύνταγμα Πεζικού με έδρα και πάλι το Μεσολόγγι, υπαγόμενο αρχικά στην Ιη Στρατιά μέχρι την 25η Μαΐου 1999 και ακολούθως στην Στρατιωτική Διοίκηση Αθηνών.
Τελικά, στις 15 Σεπτεμβρίου 2000, μετονομάσθηκε σε 2/39 Σ.Ε. «Σχης Καραχρήστος» έως και σήμερα που ασχολείται με την εκπαίδευση των νεοσυλλέκτων οπλιτών, οι οποίοι διδάσκονται και την ένδοξη ιστορία του.
Αυτή η ένδοξη ιστορία του, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από κανένα, πολλώ μάλλον από εκείνους που θέλουν την κατάργηση του 2/39 Συντάγματος Ευζώνων Μεσολογγίου.
Το 2/39 ΣΕ, δεν είναι υπηρεσία, είναι ιστορία.
*Ο Παναγιώτης Δ. Σταμάτης είναι συγγραφέας και αξιωματικός ΠΝ.
olapano.blogspot.gr
