28η Οκτωβρίου τι γιορτάζουμε; Η ιστορία πίσω από το ΟΧΙ του Μεταξά και ο εορτασμός της επετείου.
Φέτος συμπληρώνονται 84 χρόνια από εκείνο το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου του 1940 όταν ο Μεταξάς αρνήθηκε το τελεσίγραφο των Ιταλών και του φασίστα Μπενίτο Μουσολίνι, κάτι που σήμαινε πως η χώρα μας έμπαινε στον πόλεμο αρχικά με τους Ιταλούς και στη συνέχεια με τους Γερμανούς και τους συμμάχους τους.
Για τέσσερα ολόκληρα χρόνια, μέχρι και τον Οκτώβρη του 1944 όταν οι δυνάμεις του Άξονα αποχώρησαν από την Αθήνα και η ναζιστική σημαία «κατέβηκε» από την Ακρόπολη, η χώρα βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με την κατοχή να ξεκληρίζει την κοινωνία.
Το «ΟΧΙ» όμως, που κατ' ευφημισμόν, είπε ο δικτάτορας Μεταξάς, παραμένει μέχρι και σήμερα η πιο αντιπροσωπευτική έκφραση αντίστασης και αποφασιστικότητας στη σύγχρονη ιστορία της χώρας μας.
Τι γιορτάζουμε όμως την 28η Οκτωβρίου και γιατί, όπως συμβαίνει σε όλες τις χώρες, έχουμε επέτειο εισόδου σε πόλεμο και όχι απελευθέρωσης; Στη συνέχεια θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε αυτά; τα ερωτήματα που -αν κρίνουμε από διάφορα γκάλοπ που γίνονται τέτοιες ημέρες- όλο και περισσότεροι νέοι αγνοούν.
Γιατί γιορτάζουμε την έναρξη του πολέμου και όχι την απελευθέρωση;
Το «ΟΧΙ» ή για την ακρίβεια η απάντηση που έδωσε ο Ιωάννης Μεταξάς στον Ιταλό πρέσβη στην Ελλάδα, Εμανουέλε Γκράτσι, και θα την αναλύσουμε στη συνέχεια, σήμανε ουσιαστικά την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο με την Ιταλία. Γιατί, ωστόσο, η χώρα μας γιορτάζει την έναρξη του πολέμου την 28η Οκτωβρίου και όχι για παράδειγμα την 12η Οκτωβρίου, την ημερομηνία που το 1944 αποχώρησαν από την Ελλάδα τα γερμανικά στρατεύματα και τυπικά τελείωσε ο πόλεμος;
Η γιορτή της 28ης Οκτωβρίου αναδεικνύει την αίσθηση εθνικής υπερηφάνειας και αντίστασης, χωρίς την πολυπλοκότητα των εσωτερικών διενέξεων που ακολούθησαν την απελευθέρωση. Το «Όχι» συμβολίζει την αντίσταση του ελληνικού λαού απέναντι στις δυνάμεις του Άξονα και την αποφασιστικότητά του να υπερασπιστεί την ελευθερία. Αντί να τιμάται η τελική νίκη ή απελευθέρωση, η γιορτή επικεντρώνεται στο σθένος και την περηφάνια του έθνους στην αρχή της μάχης, όταν όλοι ήξεραν ότι έμπαιναν σε έναν δύσκολο πόλεμο, αλλά παρ' όλα αυτά ήταν αποφασισμένοι να παλέψουν. Η 28η Οκτωβρίου έχει συνδεθεί με την ενότητα του ελληνικού λαού σε κρίσιμες στιγμές.
Η 28η Οκτωβρίου, αναφέρεται σε ένα καθαρά πατριωτικό γεγονός, πριν εμφανιστούν τα εσωτερικά διχαστικά ζητήματα που επακολούθησαν. Αντίθετα, η απελευθέρωση της Ελλάδας από τη γερμανική κατοχή το 1944 ήταν μια πολύπλοκη διαδικασία που επηρέασε ο Εμφύλιος Πόλεμος.
28η Οκτωβρίου: Η ιστορία πίσω από το ΟΧΙ του Μεταξά
Ιστορικά, όπως είχε σημειώσει και ο ο προπολεμικός κεντρώος πρωθυπουργός, Γεώργιος Καφαντάρης, ο Ιωάννης Μεταξάς που άνηκε ιδεολογικά στον Άξονα, ήταν ο... μοναδικός Έλληνας που θα μπορούσε να πει το «ΝΑΙ» στις ιταλικές απαιτήσεις.
Ο Εμανουέλε Γκράτσι, Ιταλός πρέσβης στην Ελλάδα, μετέφερε τις πρώτες ώρες της 28ης Οκτωβρίου 1940 στον Μεταξά ένα τελεσίγραφο από τον Ιταλό δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι, το οποίο ζητούσε από την Ελλάδα να επιτρέψει στις ιταλικές δυνάμεις να εισέλθουν στο ελληνικό έδαφος και να καταλάβουν στρατηγικά σημεία. Ουσιαστικά, το τελεσίγραφο απαιτούσε την παράδοση της Ελλάδας και την υποταγή της στις δυνάμεις του Άξονα, διαφορετικά θα ξεκινούσε εισβολή.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Γκράτσι, η απάντηση του Μεταξά, αν και δεν ήταν ακριβώς η λέξη «ΟΧΙ», ήταν η φράση στα γαλλικά «Alors, c’est la guerre» («Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμος»), που ουσιαστικά ισοδυναμούσε με άρνηση των ιταλικών αιτημάτων.
Η απάντηση του Μεταξά έμεινε στην ελληνική Ιστορία, ως «ΟΧΙ», και έτσι η 28η Οκτωβρίου αναγνωρίστηκε ως ημέρα αντίστασης και εθνικής υπερηφάνειας. Άμεσα μετά την άρνηση, οι ιταλικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Ελλάδα από την Αλβανία, και έτσι ξεκίνησε ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος.
