Ελληνικός κινηματογράφος δεν είναι μόνο «Φίνος Φιλμ», «Καραγιάννης – Καρατζόπουλος A.E.», «Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης» κ.λπ.
Σκηνοθέτες δεν είναι μόνο οι Κώστας Καραγιάννης, Γιάννης Δαλιανίδης, Ντίνος Δημόπουλος, Ντίμης Δαδήρας, Νίκος Κούνδουρος, Ερρίκος Θαλασσινός, Θόδωρος Αγγελόπουλος, Παντελής Βούλγαρης κ.λπ.
Στο εν λόγω αφιέρωμα, η στήλη επικεντρώνεται σε μία άγνωστη και αμφιλεγόμενη μορφή του ελληνικού κινηματογράφου, τον Γιάννη Κοκκόλη.
Έδρασε κατά βάση τις δεκαετίες του 1960 και 1970, πορευόμενος με αρκετά εναλλακτικά μυαλά της εποχής, ώσπου το 1975, όπως θα διαβάσετε παρακάτω, ξεπέρασε κάθε όριο.
Το παρθενικό του εγχείρημα ονομαζόταν «Τετράγωνο», αν και οι σκηνοθέτες συνολικά ήταν πέντε (Στέλιος Τζάκσον, Νίκος Οικονόμου, Κώστας Τοσίου, Πάνος Κατέρης οι άλλοι τέσσερις).
Έπαιξε για πρώτη φορά στις 24 Σεπτεμβρίου 1964 στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης και απέσπασε άκρως εγκωμιαστικά σχόλια, εντούτοις κατετάγη 93η, δηλαδή τελευταία, σε εισπράξεις στις ταινίες της σεζόν 1964-65, αναφορικά με τους κινηματογράφους πρώτης προβολής Αθηνών, Πειραιώς και προαστίων.
Τη μουσική είχε γράψει ο νεαρός τότε Σταύρος Ξαρχάκος, ενώ το ορχηστρικό «Σαρξ» που ακούγεται στο φιλμ, δεν είναι άλλο από το τραγούδι «Βάλε κι άλλο πιάτο στο τραπέζι», το οποίο λίγο αργότερα θα γινόταν επιτυχία με τη θεϊκή ερμηνεία της Βίκυς Μοσχολιού, σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου.
Δύο χρόνια αργότερα, ο Κοκκόλης, ο Οικονόμου και ο Τζάκσον, μαζί με τον Δημήτρη Μποντικούλη, υλοποιούν ένα από τα πιο τολμηρά παράγωγά της εποχής.
Τίτλος; «Ο βιασμός μιας παρθένας». Δεν χρειάζονται περαιτέρω σχόλια, παρά μόνο ότι πρόκειται για ενιαία ταινία και όχι για σπονδυλωτή, όπως ήταν το «Τετράγωνο».
Το story έχει ως εξής: Μια παρέα απατεώνων παριστάνει τους παραγωγούς και τους σκηνοθέτες. Σκαρώνουν ένα ψεύτικο γραφείο και κάνουν κάστινγκ για μία υποτιθέμενη αισθησιακή ταινία. Μία κοπέλα πέφτει στα δίχτυα τους. Θέλει να ξεφύγει από τη φτώχεια και να τονωθεί οικονομικά, αντ’ αυτού όμως κακοποιείται σε μια έρημη παραλία, όπου έχουν μεταβεί για το γύρισμα. Εν συνεχεία, οι βιαστές την παρατούν κάπου στην Αθήνα.
Η ταινία περιλαμβάνει λήψεις με κάμερα στο χέρι, γκρο πλαν κ.λπ., ενώ η μουσική θεματολογία εμπεριέχει από Μπαχ μέχρι latin και afro!
Έκοψε 55.597 εισιτήρια σε Αθήνα, Πειραιά και προάστια, καταλαμβάνοντας την 83η θέση, μεταξύ των 117 φιλμ της σεζόν 1966-67, όμως, ξαναβγήκε στις αίθουσες μερικά χρόνια αργότερα, ως «Παραστρατημένη Παρθένα» και μάλιστα διαφημίστηκε ως «απαγορευθείσα».
Αξίζει να σημειωθεί ότι αποσπάσματα χρησιμοποιήθηκαν σε μια σκηνή της ταινίας «Λούφα και παραλλαγή» του Νίκου Περάκη, εν έτει 1984, δηλαδή 18 ολόκληρα χρόνια μετά.
Η συνέχεια της πορείας του Κοκκόλη δόθηκε το 1967, όταν πορεύθηκε για πρώτη φορά μόνος του, δημιουργώντας το «Εις θάνατον».
Συνθέτης ξανά ο Ξαρχάκος, πρωταγωνιστής ο Κατέρης (ιερέας), συμπρωταγωνίστρια η Κατερίνα Χέλμη (πόρνη), στο καστ οι Δέσπω Διαμαντίδου και Αρτέμης Μάτσας.
Έπειτα από παρέμβαση της Εκκλησίας, η πολιτεία απαγόρευσε την προβολή της, επομένως την ταινία παρακολούθησαν μόνο μερικοί δημοσιογράφοι, οι οποίοι μάλιστα ενθουσιάστηκαν με την πλοκή.
Το φιλμ πραγματεύεται τη σχέση μιας καταδικασμένης σε θάνατο πόρνης και ενός παπά. Μεταξύ τους αναπτύσσεται έντονη συμπάθεια. Υπάρχει κατανόηση και σεβασμός στις διαφορετικές απόψεις. Προφανώς ο κλήρος δεν… μπήκε στο πνεύμα του σεναρίου.
Παρεμπιπτόντως, ο Κατέρης υποδύθηκε τον παπά και στην ταινία «Τετράγωνο», ωστόσο το κοινό είχε την ευκαιρία να τον παρακολουθήσει μόνο σε αυτή.
Το επόμενο εγχείρημα του Γιάννη Κοκκόλη βγήκε το 1969, υπό τον τίτλο «Αγωνία για τον έρωτα», με πρωταγωνιστές τους Πάνο Κατέρη και Μαρία Σόκαλη.
Το story έχει ως εξής: Μία παντρεμένη δεν είναι ικανοποιημένη με τον γάμο της, ώσπου γνωρίζει τον έρωτα στο πρόσωπο ενός νεαρού επιληπτικού που ζει με τη μητέρα του και έχει ως μόνιμη ασχολία τον περιστερώνα του.
Κατά κάποιο τρόπο «επικοινωνεί» με τα περιστέρια του, επομένως όταν αυτά αρχίζουν να πεθαίνουν το ένα μετά το άλλο, χάνει εντελώς τον έλεγχο και δολοφονεί τη γυναίκα που είναι ερωτευμένος.
Η ταινία, με το μουσικό «ντύσιμο» του Νότη Μαυρουδή, είχε αντιμετωπίσει ξανά προβλήματα με τη λογοκρισία, ενώ οι επιληπτικές κρίσεις περικόπηκαν, διότι παραήταν ρεαλιστικές.
Ακολούθησε η ταινία «Ερωτικές στιγμές», η οποία τη σεζόν 1971-72 έκοψε 46.648 εισιτήρια στην πρώτη προβολή της (σε Αθήνα, Πειραιά και προάστια), ως 63η ανάμεσα στις 90.
Ένα ανδρόγυνο (Αντώνης Ξενάκης-Καίτη Θεοχάρη) αντιμετωπίζει σοβαρότατα προβλήματα με τον γάμο του, γεγονός που αποτελεί τη βάση όσων θα επακολουθήσουν.
Ο Γιώργος Αρμαδώρος αποτελεί τον τρίτο πόλο της ιστορίας. Είναι ο εραστής της συζύγου. Δύο αντίθετοι κόσμοι, αφού εκείνη ανήκει στη μεσοαστική τάξη κι εκείνος στη λαϊκή.
Η ταινία έχει ιταλικούς τίτλους αρχής (“Momenti erotici”), επομένως είχε διανύσει κάποια πορεία στο εξωτερικό, ενώ ως σκηνοθέτης αναφέρεται ο… Gianni Kolis.
Επόμενο εγχείρημα ήταν οι «Μεταμορφώσεις» του 1973, η δεύτερη δηλαδή ταινία του Κοκκόλη που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης.
Μισή ώρα προτού τελειώσει το φιλμ, τα μέλη της κριτικής επιτροπής πλην ενός, εγκατέλειψαν το θεωρείο τους, ενώ οι εξώστες είχαν προ πολλού εκκενωθεί εν μέσω αποδοκιμασιών.
Οι «Μεταμορφώσεις» δεν κατόρθωσαν να πάρουν άδεια προβολής λόγω δικτατορικού καθεστώτος, αφού σύμφωνα με τη Γ’ Πρωτοβάθμια Επιτροπή ελέγχου κινηματογραφικών ταινιών: «Ολόκληρος η υπόθεσις του έργου μεταφέρει εις τον ελληνικόν χώρον, ξένον και απαράδεκτον διά την ελληνικήν πραγματικότητα τρόπον ζωής (νομαδικόν-χιπισμόν-μηδενισμόν) κατά τρόπον υποσκάπτοντα και υπονομεύοντα τα θεμέλια της υγιούς ελληνικής κοινωνίας».
Βαγγέλης Καζάν, Ηλίας Λογοθέτης, Δώρα Σιτζάνη (σύζυγος του Μάνου Λοΐζου), Ρίτα Μπενσουσάν και Μάρω Γραβλιώτου (πέθανε μόλις στα 50 της), ήταν μερικοί από τους ηθοποιούς.
Τελικά, το φιλμ με τη σημαντικότερη καταγραφή του ελληνικού χιπισμού βγήκε στις αίθουσες τη σεζόν 1974-75, κόβοντας μόλις 15.180 εισιτήρια.
Έναν χρόνο μετά τις «Μεταμορφώσεις», ο Κοκκόλης γράφει το σενάριο της ταινίας «Αιμιλία η διεστραμμένη», σε σκηνοθεσία Παύλου Παρασχάκη.
Πρωταγωνίστρια είναι η Γκιζέλα Ντάλι, η οποία την ημέρα παραδίδει μαθήματα πιάνου σε ορφανά παιδιά και τη νύχτα σκοτώνει τους εφήμερους εραστές της, κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης.
Ο λόγος; Όταν ήταν μικρή είχε δει τη μητέρα της να δολοφονείται από τον δικό της εραστή (Μανώλης Δεστούνης).
Και τώρα είναι η στιγμή να διαβάσετε για την ταινία-σκάνδαλο που έφερε τον -κυριολεκτικό- τίτλο «Πειραματόζωο», με πρωταγωνιστή έναν ανυποψίαστο πολίτη ηλικίας 36 ετών, τα αρχικά του οποίου ήταν Κ.Β.
Σαν άλλος “Big Brother”, ο Κοκκόλης κινηματογραφεί κάποιον δημόσιο υπάλληλο εν αγνοία του, φέρνοντας εις πέρας μία αποστολή βγαλμένη από την πιο νοσηρή φαντασία ενός «ανθρώπου».
Όταν αποκαλύφθηκε η επικίνδυνη αυτή έμπνευση του αμφιλεγόμενου σκηνοθέτη (σ.σ. ο «πρωταγωνιστής» διαταράχθηκε ψυχολογικά μόλις ενημερώθηκε τι είχε συμβεί), η υπόθεση οδηγήθηκε στα δικαστήρια.
Όλοι ήταν πληρωμένοι ηθοποιοί, πλην φυσικά του Κ.Β., ο οποίος πληρούσε κάποια συγκεκριμένα κριτήρια κατά τον Κοκκόλη. Στον ρόλο της κοπέλας είχε επιλεγεί αρχικά η Μαρία Αλιφέρη, αλλά όταν διαπίστωσε την παράνοια, υπέβαλε την παραίτησή της. Τη θέση της πήρε μια άλλη ηθοποιός.
Τα γυρίσματα κράτησαν δύο μήνες, ενώ τα συνεργεία κατέγραφαν συνεχώς τις κινήσεις του υπαλλήλου. Ακόμη κι όταν ερωτοτροπούσε με την «άπιστη σύζυγο», οι κάμερες βρίσκονταν πίσω από καθρέπτες-τζάμια! Η υπόθεση απασχόλησε τον Τύπο της εποχής και μια εκ των δημοσιογράφων που έκαναν σχετικό ρεπορτάζ ήταν η Λιάνα Κανέλλη.
«Είμαι αδίστακτος. Μπορεί να είχα κάποιες ηθικές αναστολές, γι’ αυτό άργησα να βγάλω την ταινία στο φως, μιας και είναι γυρισμένη από πέρυσι τον Αύγουστο», είπε μεταξύ άλλων ο Κοκκόλης στην κατάθεσή του.
Αν ο υπάλληλος της ΔΕΗ δεν προχωρούσε τις διαδικασίες, το φιλμ θα κυκλοφορούσε κανονικά! Τελικά το υλικό κατασχέθηκε και δεν προβλήθηκε ποτέ, έπειτα από δικαστική απόφαση.
Ο Κοκκόλης καταδικάστηκε σε 16 μήνες φυλάκιση (κάποιες πηγές λένε ότι εξέτισε, ενώ άλλες πως αφέθηκε ελεύθερος) και κατέβαλε αποζημίωση, εν αντιθέσει με τους πραγματικούς ηθοποιούς που δεν εντοπίστηκαν ποτέ.
Έκτοτε, ο αμφιλεγόμενος σκηνοθέτης στράφηκε προς το θέατρο, αρχής γενομένης από τον Ιούλιο του 1976, όταν στο Άλσος Κηφισιάς ανέβηκε η παράσταση «Οι πεταλούδες είναι ελεύθερες», σε μετάφραση Μάριου Πλωρίτη και μουσική Σταύρου Ξαρχάκου.
Ωστόσο, καθώς ο χώρος ήταν ανοικτός, περίοικοι διαμαρτύρονταν για διατάραξη της κοινής ησυχίας, με αποτέλεσμα να πέσει πρόωρα η αυλαία.
Επόμενο εγχείρημα είναι η παράσταση «Η ηλικία της νύχτας» του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Ανέβηκε στο Θέατρο Καλλιθέας τη σεζόν 1976-77 από τον θίασο «Οι Θεατρίνοι». Μια ημέρα αφότου έγινε η επίσημη πρεμιέρα, κόπηκαν μόλις έξι εισιτήρια.
Λίγο αργότερα, συγκεκριμένα το 1982, ο Κοκκόλης σκηνοθετεί τη «Μετοικεσία». Πρωταγωνιστής είναι ένας μοναχικός και ανάπηρος γέρος, ο οποίος ζει σε ένα φτωχικό δωμάτιο. Το φιλμ παίρνει μέρος στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, λαμβάνοντας βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους, με υπόθεση από κοινού με την ταινία «Ε».
Δύο χρόνια αργότερα, ο Κοκκόλης σκηνοθετεί και γράφει το σενάριο του ντοκιμαντέρ «Μοναστηράκι», με σκοπό να αναδείξει την ιστορία του κεντρικότατου αυτού σημείου της Αθήνας από την Τουρκοκρατία έως τη σύγχρονη εποχή.
Είναι διάρκειας 35 λεπτών, έγχρωμο, ενώ στην αφήγηση επιλέγεται ο Χρήστος Τσάγκας και στη φωτογραφία ο Τάκης Βενετσανάκος.
Ακολουθεί ένα δεύτερο ντοκιμαντέρ, υπό τον τίτλο, «Λίθινο χρονικό», το οποίο αναφέρεται στα ανώνυμα χαράγματα που έγιναν επί Τουρκοκρατίας σε αρχαία και βυζαντινά μνημεία.
Επίσης, έγχρωμο και διάρκειας 35 λεπτών, με τον Χρήστο Τσάγκα να αναλαμβάνει εκ νέου την αφήγηση και τον Τάκη Βενετσανάκο τη φωτογραφία.
Παρεμπιπτόντως, υπάρχει ένα ντοκιμαντέρ του 1975, το οποίο αναφέρεται στις δυνάμεις που γέννησαν/εξέθρεψαν τη Χούντα, αλλά δεν εξαφανίστηκαν μετά την πτώση της. Είναι ασπρόμαυρο, διάρκειας 22 λεπτών και ο Κοκκόλης συγκαταλέγεται στους ερμηνευτές. Πρόκειται για την περίοδο που πάνω-κάτω «γεννήθηκε» το «Πειραματόζωο».
Παράλληλα, στην ταινία αναδεικνύεται ο αγώνας του λαού κατά του καθεστώτος, εντούτοις δεν προβάλλεται στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 1975, λόγω απόρριψης από την προκριματική επιτροπή.
Το ύστατο εγχείρημα του Κοκκόλη είναι το φιλμ «Εθελουσία έξοδος» του 1986, όπου μεταξύ άλλων πρωταγωνιστούν οι Ηλίας Λογοθέτης και Χριστίνα Θεοδωροπούλου.
Είχε προβληθεί στο πληροφοριακό τμήμα του 27ου Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης το φθινόπωρο εκείνης της χρονιάς.
Τα τελευταία ίχνη του Κοκκόλη εντοπίζονται το 1999, όταν υπέβαλε (ή φέρεται να υπέβαλε) μήνυση στους δημιουργούς του “The Truman show”, με τον ισχυρισμό ότι του έκλεψαν την ιδέα της ταινίας «Πειραματόζωο»!
Τολμηρός ναι, αντισυμβατικός ναι, «αθεόφοβος» ναι, αναρχικές ιδέες (εκούσια ή ακούσια) ναι, προχωρημένος ναι. Πειραγμένος; Ναι! Όποια κι αν είναι η πραγματική version της ιστορίας με τον Κ.Β.
