Μετά την πρόσφατη ανάρτησή μου για το Θέρμο και με αφορμή την κοινοποίηση ενός συνδέσμου τού φίλου Λουκά Παπαλεξανδρή από την Αράχωβα, σχετικά με ένα οδοιπορικό τού 1872, του Κωνσταντίνου Δραγούμη, ο οποίος ακολούθησε αντίστροφα τη διαδρομή των Εξοδιτών τού Μεσολογγίου, που είναι το αντικείμενο της έρευνάς μου, μελετώντας το κείμενό του εντόπισα μια ιδιαίτερη επίσκεψή του στο Θέρμο. Την επίσκεψη αυτή, που πραγματοποιήθηκε το 1904, αποφάσισα να μοιραστώ μαζί σας.
Ο Κωνσταντίνος Δραγούμης (1843 - 1926), γόνος τής γνωστής οικογένειας από το Βογατσικό τής Καστοριάς, αδελφός τού Νικολάου, πατέρα τού πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη και παππού τού Ίωνα Δραγούμη, ακολούθησε τον δικαστικό κλάδο και το 1888 προήχθη σε εφέτη.
Για λόγους κομματικούς, το 1895, αλλά και γιατί κατηγορήθηκε ότι ξεσήκωνε τους Μακεδόνες, το 1897, οι μεταθέσεις του στην επαρχία διαδέχονταν η μία την άλλη.
Συνταξιοδοτήθηκε το 1906 και μέχρι τον θάνατό του, το 1926, έγραψε μια σειρά άρθρων και μελετών. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι "Περιηγήσεις ανά την Ελλάδα", που δημοσιεύθηκαν σε συνέχειες το 1910 - 1911 στο περιοδικό ΑΘΗΝΑΙ, που εξέδιδε μαζί με την ομώνυμη εφημερίδα ο Γεώργιος Πωπ.
Ο Κωνσταντίνος Δραγούμης, τον Απρίλιο του 1904 βρισκόταν στην Αιτωλοακαρνανία. Όταν έφθασε στο Αγρίνιο ενημερώθηκε ότι ο Άρειος Πάγος τον διόρισε Έφορο των δικαστικών αντιπροσώπων στην επαρχία Τριχωνίας, όπου επρόκειτο να διεξαχθεί βουλευτική εκλογή μετά τον θάνατο του βουλευτή Ανδρέα Σκαλτσοδήμου, εγγονού τού οπλαρχηγού Δήμου Σκαλτσά.
Ο Κωνσταντίνος Δραγούμης αποφάσισε να μεταβεί στο Κεφαλόβρυσο, το σημερινό Θέρμο. Ήταν η εποχή, που ο αρχαιολόγος Γεώργιος Σωτηριάδης έφερνε σταδιακά στο φως τον αρχαίο Θέρμο και αυτό στάθηκε ισχυρό κίνητρο για τον Δραγούμη, να επισκεφθεί τον χώρο όπου οι ανασκαφές ήταν σε εξέλιξη. Αλλά ας δούμε πώς περιγράφει ο ίδιος την επίσκεψή του στο Κεφαλόβρυσο: "Επειδή δε η εκλογή έμελλε να ενεργηθή ησύχως, διότι μία μόνον κάλπη βουλευτική ετίθετο, απεφάσισα να μεταβώ εις Κεφαλόβρυσον, πρωτεύουσαν του Δήμου Παμφίας, απέχον τού Αγρινίου πέντε περίπου ώρας δια τής αμάξης, ίνα αυτόθι επισκεφθώ τας ενεργηθείσας ανασκαφάς εις τον Θέρμον.
Έχων μετ' εμού συνοδοιπόρον τον ευγενέστατον εκ Ζακύνθου Ειρηνοδίκην Αγρινίου Κύριον Δ. Ποταμίτην μετέβην εις Κεφαλόβρυσον, διασχίζων τόπους θαυμασίας καλλονής υπό φυσικήν έποψιν και εφθάσαμεν εις Κεφαλόβρυσον περί την μεσημβρίαν.Αι ενεργηθείσαι εις Θέρμον ανασκαφαί υπό την εποπτείαν και οδηγίαν τού αρχαιολόγου και εφόρου των αρχαιοτήτων τού Κράτους Κυρίου Σωτηριάδου ήγαγον εις φως πολλά και ενίοτε περίεργα μνημεία τής αρχαιότητος.Τού Κυρίου Σωτηριάδου απόντος τότε, μοι εξήγει τα διάφορα αρχαία ο διδάσκαλος Κεφαλοβρύσου Κύριος Λουκόπουλος. Εις Κεφαλόβρυσον, ωραίαν κώμην μικράν, διαρρεομένην υπό υδάτων αφθόνων και σύσκιον εκ πλατάνων υψηλών και πυκνών, εφιλοξενήθην υπό τού προκρίτου τής κώμης Κυρίου Αθανασίου Βασιλοπούλου ανδρός ευφυούς και ευγενούς φύσει, και διενυκτέρευσα εν τω οίκω αυτού, τυχών περιποιήσεων αφελών και ειλικρινών, ως συνήθως εισίν οι ρουμελιώται φιλόφρονες και περιποιητικοί. Αλλά και άπαντα τα μέλη τής οικογενείας τού Κυρίου Αθ. Βασιλοπούλου εισίν ευγενέστατα".
Ο Κωνσταντίνος Δραγούμης σε όλα τα χωριά που επισκεπτόταν υπηρεσιακά, διέμενε σε σπίτια προκρίτων, δημάρχων, ιερέων κλπ. Επιστρέφοντας από το Θέρμο περιγράφει εντυπωσιασμένος την εικόνα που αντικρίζουν από ψηλά τα μάτια του, με τη λίμνη Τριχωνίδα να κυριαρχεί στο θαυμάσιο πραγματικά τοπίο.
Μάκης Εξαρχόπουλος
Δημοσιογράφος - Ερευνητής
