Το καλοκαίρι του 1825 που η δυτική Ελλάδα φλέγονταν και επικρατούσε ολοσχερής έρεβος στις περιοχές της και , το Μεσολόγγι πολιορκούνταν από τον Κιουταχή και τον Ομέρ Βρυώνη , ο Καρπενησιώτης οπλαρχηγός Γιαννάκης Γιολδάσης*, έγραφε προς τον Καραϊσκάκη αλλεπάλληλες γραφές περί τα τέλη του Ιουνίου του 1825 για τον γρήγορο και αναγκαίο ερχομό του στη Δυτική Ελλάδα.
« ...Η γενναιότης σου, αδελφέ μη λείψης εις τούτην την ώραν να μας προφθάσης όσον το συντομότερον. Ότι τούτη είναι η περίστασις να δείξεις την προς ημάς αδελφικήν φιλίαν και την προς την πατρίδα βοήθειάν σου. Ο ερχομός σου θέλει γίνει εξ άπαντος πολλών ψυχών σωτηρία οπού ευρίσκονται εις τον έσχατον κίνδυνον ...Ενθυμήσου, Στρατηγέ, ότι και εδώ Χριστιανοί Αδελφοί μας είναι και εάν εις μιαν τοιαύτην κινδυνώδη περίστασιν υστερηθούν την δυνατήν βοήθειάν σου, βέβαια θέλουν απελπιστούν και η απελπισία είναι ο έσχατος αφανισμός των. Έδειξες πολλάκις προς την Πατρίδα ζήλον σου, ενεργών προθύμως τα προς σωτηρίαν της.Μη λείψης και ήδη να φανής βοηθός της, ότι παρατηρεί ανυπομόνως, πότε να ιδή τον ερχομόν σου...όσον ενδέχεται να ταχύνεις τον εδώ ερχομόν σου τόσον θέλει ωφεληθώμεν, διότι προλαμβάνουμε καιρόν και δουλείαν, κατορθώνομεν κατά τον σκοπόν μας. Μένω με την ειλικρίνειαν της αδελφικής αγάπης .
Τη 27 Ιουνίου 1825 ο αδελφός σου
Αποκλείστρα Γιαννάκης Γιολδάσης ».
{ Βλαχ. Πολέμ.φάκ.29 (λ.426) & Απομνημ. Νικ. Σπηλιάδη , τ. 2ος, σελ.427}.
Αφουγκραζόμενος λοιπόν ο Καραϊσκάκης την κατάσταση που του περιέγραφε ο στρατηγός Γιαννάκης Γιολδάσης και παλιός γνώριμος και καλός του φίλος, καταφθάνει αστραπιαία ως αρχηγός των έξω του Μεσολογγίου ενόπλων δυνάμεων και ξαναζωντανεύει τις επαρχίες στη Δυτική Ελλάδα, με αποτέλεσμα οι έξω του Μεσολογγίου οπλαρχηγοί να πάρουν θάρρος , οι κρυμμένοι στις αποκλείστρες ξαναβγαίνουν, οι καταπιεσμένοι ξανασηκώνουν κεφάλι, πάλι αντηχούν τα καριοφίλια και τα γιαταγάνια και οι εχθροί μουδιάζουν στο άκουσμα του ερχομού στη Δυτική Ελλάδα του στρατηγού Γεωργίου Καραΐσκάκη.
Στις 18 Ιουλίου 1825 οι οπλαρχηγοί Καραϊσκάκης , Γιαννάκης Γιολδάσης , Γεώργιος Βαλτινός και Βαγγέλης Κοντογιάννης, από το Κρίκελο της Ευρυτανίας που βρίσκονταν, πληροφορούν την Επιτροπή της Διοίκησης στο Μεσολόγγι και μεταξύ των άλλων, τους γράφουν και τα παρακάτω :
« ...Άμα οπού επέρασεν ο Στρατηγός Καραϊσκάκης εις τα εδώ μέρη , συνενοηθέντες και ενωθέντες όλοι μας , εσκέφθημεν αρκούντως περί την του Μεσολογγίου σωτηρίας και ετοιμαζόμεθα να κινηθώμεν δι΄ εκεί. Αλλά δια να γένει το κίνημα υγιές επωφελές, ανάγκη πάσα ήτον να συναχθούν όλοι οι Αρχηγοί των επαρχιών και αξιωματικοί και κάθε ένοπλος πατριώτης, εν ταυτώ δε να γένει και η ανήκουσα φροντίς και πρόβλεψις των ζωοτροφών .... Ο λαός της Δυτικής Ελλάδος ήταν νεκρός, τρυπωμένος και εις αθλίαν κατάστασιν, μάλιστα εις τα πέριξ του Καρπενησίου, χωριά ολόκληρα επροσκύνησαν και άλλοι ήσαν αμφιρρεπείς , από τα οποία ωφελούμενοι οι εν Καρπενησίω εχθροί ήρχισαν να σκλαβώνουν φαμελιές πολλές και χωριά ολόκληρα , οδηγούμενοι από τουρκολάτρας και προσκυνημένους χριστιανούς...».
-----------
Γιαννάκης Γιολδάσης*. Ήταν οπλαρχηγός και πολιτικός της επανάστασης του 1821 καταγόμενος από την Ευρυτανία. Ήταν γιος του Γεωργίου Γιολδάση και αδελφός του Ζαχαρία που ήταν επίσης αγωνιστής του 21. Ήταν παντρεμένος δύο φορές κι είχε παιδιά τον Γεωργούλα , τον Κωνσταντάκη, το Νικόλαο και τον Σπυρίδων. Πήρε μέρος στην Μάχη του Κεφαλόβρυσου (9 Αυγ. 1823) με δικό του στρατιωτικό σώμα αποτελούμενο από 150 άντρες, στη Μάχη της Καλιακούδας (28 Αυγ. 1823) και σε πολλές άλλες μάχες στη Ρούμελη. Το 1823 προήχθη σε στρατηγό ( ΑΕΠ. τ. 10ος, σελ 109) . Διετέλεσε πληρεξούσιος Καρπενησίου στην Ε' Εθνοσυνέλευση 1832, στην Δ' κατ' επανάληψη Εθνική των Ελλήνων συνέλευση (1831-1832) και στη Δ' κατά συνέχεια Εθνική Συνέλευση του 1832 και αργότερα έγινε γερουσιαστής. Πέθανε στις 23 Οκτωβρίου 1851.
Συνεχίζοντας οι αγωνιστές την περιγραφή των τραγικών δεινών στη Δυτική Ελλάδα , λέγουν κατόπιν ότι , όσο να γίνουν οι προετοιμασίες για το Μεσολόγγι , έτρεξαν από Κλεπά ( Κράβαρα) την προηγούμενη μέρα ,17 Ιουλίου 1825 και επέπεσαν ξαφνικά το πρωί και πολέμησαν ως την πέμπτη απογευματινή νικηφόρα, προσθέτοντας :
« Ούτος ο πόλεμος, Σεβαστή Επιτροπή, έστησε τα όρια του Έθνους, ελευθέρωσε πολλάς φαμελίας και αιχμαλώτους, έβαλεν και εξόρισεν όλους τους Τουρκολάτρας. Διέσπειρε τον τρόμον έως Τρίκαλα και Μέτσοβον, εξ αιτίας μάλιστα του Καραϊσκάκη, έδωσε θάρρος και ψυχήν εις όλους τους καθαρούς Έλληνας, οι οποίοι άρχισαν να εβγαίνουν πλέον από τις τρύπες και να δείχνουν στήθος του εχθρού» {Βλαχ. Πολέμ. φάκ.14 (λ.135)}.
Στις 9 Αυγούστου 1825 ο Γεώργιος Καραϊσκάκης με τους άνδρες του δίνουν στο Πετροχώρι της Τριχωνίδας (Απόκουρο) και άλλη νικηφόρα μάχη κατά του Τουρκαλβανού Άγου Βασιάρη ή Μουχαρντάρη. Την ίδια ημέρα ο Καραϊσκάκης αναγγέλλει τη νέα επιτυχία του στο υπουργείο Πολέμου , προς το οποίο για τις ελλείψεις του υψώνει φωνή και ζητάει φουσέκια !!! «Λοιπόν παρακαλώ και φωνάζω . Δια το όνομα της πατρίδος και της Σεβαστής Διοικήσεως ! Φουσέκια – φουσέκια – φουσέκια ! Να μας σταλούν και μερικά χρήματα για ν΄ αγοράσωμεν ψωμί. Χαψιά δεν έχουμε να φάμε…» {Βλαχ. Πολέμ. φάκ.30}.
Ο Προφήτης Ηλίας στο Δραγαμέστο Ξηρομέρου, στον οποίο το 1825, έστησε το στρατόπεδό του ο Γεώργιος Καραϊσκάκης { Φωτο. Μουσείο Εμμαν. Μπενάκη,1979}
Από εκεί ( το Πετροχώρι) ο Καραϊσκάκης αποφάσισε να περάσει στο Ξηρόμερο δια να προξενεί εμπόδια στη μετακίνηση των τροφών στους Ομέρ Βρυώνη και Ρεσίτ Κιουταχή , οι οποίοι ήδη πολιορκούσαν το Μεσολόγγι από τον Απρίλιο του 1825. Αλλ΄ επειδή τα μέρη του Αχελώου που μπορούσε να περάσει ήταν καλά φυλαγμένα από τους εχθρούς , αποφάσισε να πάει στο Ξηρόμερο δια μέσω των Αγράφων και του Βάλτου. Αναχώρησε λοιπόν περί τα μέσα του Αυγούστου από το Απόκουρο και αφού διάβηκε από τα Κράβαρα και το Καρπενήσι έφθασε στα Άγραφα, μας αναφέρει ο γραμματικός του, Δημήτριος Αινιάν {Απομνημ. Δημ. Αινιάν, σελ.57}.
Η αναγγελία από το στρατόπεδο του Αποκόρου ορεινής Τριχωνίδας, για τον ερχομό του Καραϊσκάκη στο Ξηρόμερο { Ελληνικά Χρονικά. Φύλ . 66 /19 Αυγούστου 1825 }.
Στο διάβα του οι ελευθερωτές ανάγκασαν τον τουρκοπροσκυνημένο οπλαρχηγό Σταμούλη Γάτσο να κλειστεί με τους 300 ενόπλους του στο χωριό Καροπούλα και τον Μήτρο , τον γιο του Γώγου Μπακόλα, να αφήσει ελεύθερες πολλές καταπιεζόμενες οικογένειες Βαλτινών και να τραπεί σε φυγή.
Στον Βάλτο της Ακαρνανίας, τον Καραϊσκάκη, τον ακολούθησαν αρκετοί επώνυμοι Βαλτινοί οπλαρχηγοί όπως π.χ Γιαννάκης Στράτος, Γεώργιος Βαλτινός, οι αδελφοί Χρήστος και Γιώργος Καραχρήστος ( αντιστράτηγος και χιλίαρχος αντιστοίχως ) και οι χιλίαρχοι Ιωάννης και Θανάσης Κασβίκης. Μάλιστα για τους γενναίους Αδελφούς Καραχρήστου από το Χαλκιόπουλο, σε μία προς τη Διοίκηση επιστολή του Καραϊσκάκη, διαβάζουμε τα παρακάτω στα οποία διατηρούμε την ορθογραφία, αλλά και το ύφος του κειμένου στην περί ης ο λόγος επιστολή.
Χειρόγραφος ενυπόγραφη επιστολή του Καραϊσκάκη για τους Καραχρησταίους από το Χαλκιόπουλο Βάλτου
« Καθ΄ όν καιρόν έφθασα εις τον Βάλτον τους πρώτους διοργανοτάς των εκεί πραγμάτων εύρον τους Καραχρησταίους και Κασβίκην κατά τα ανά χείρας αποδεικτικά μου , τα οποία περικλείων πέμπων εις την Σεβαστήν Διοίκησιν με Επίτροπον των ειρημένων Καραχρησταίων και Κασβίκην, τον Σωτήρη Διδασκάλου. Επειδή αυτούς τους εκράτησα ως αναγκαίους με το να εστάθησαν άξιοι και από με τα τέλη Μαρτίου με 140 συντρόφους δεν έλλειψαν ουδέ στιγμήν κάμνοντες το χρέος των, άμα δε οπού έφθασα εγώ εις Βάλτον ακολούθησαν μαζί μου και έβγαλαν τόσα άρματα του Βάλτου όπου κανείς δεν ενθυμάται άλλοτε να εκστρατεύσουν τόσοι Βαλτινοί , επικεφαλής των οποίων έχω αυτούς , οίτινες έδειξαν εν πολέμοις και δείχνουν μεγάλα κατορθώματα , άλος δουλεύσαντες στρατιωτικώς με 140 συντρόφους από τέλη Μαρτίου είναι και δίκαιον να μη χάσουν τους κόπους των , αλλά να πάρουν και αυτοί τον εδικόν τους μισθόν , επί τούτω πέμπουν και αυτοί Επίτροπόν τους, τον παρουσιάζοντα αυτήν παρούσαν ομού με τον στρατιωτικόν τους κατάλογο. Σεβαστή Διοίκησις εγώ εδώ που είμαι γνωρίζω και κρίνω καλόν, δίκαιον και συμφέρον και παρακαλώ να μην αδικεφτούν από τον μιστό τους έως πρώτη Απριλίου δουλεύσαντες , πολεμούντες , με τροφές και πολεμοφόδια δικά τους και άλλα αναγκαία εξ ιδίων τους , εξοδεύοντα κατά το αποδεικτικόν καθυποβάλον και ταύτα πάντα εις τον ορισμόν και την δικαίαν απόφασιν της Σεβαστής Διοικήσεως.
Τη 10 Σεπτεμβρίου 1825 Δραγαμέστο ευπειθής και πρόθυμος
Καραϊσκάκης » { ΧΕΟΕΒ. κουτί 77, φάκ.84}.
Ερχόμενος στο Ξηρόμερο ο Καραϊσκάκης έδωσε σημαντικές μάχες και νυχτομαχίες οι οποίες προξένησαν μεγάλες φθορές, ως προς τον εφοδιασμό στο στρατόπεδο των Βρυώνη και Κιουταχή στο Μεσολόγγι. Η πρώτη λαμπρή μάχη που έδωσε ο Καραϊσκάκης στο Ξηρόμερο ήταν αυτή, στον Μαχαλά (Φυτείες) Ξηρομέρου στις 28 Αυγούστου 1825, στην οποία μάλιστα κινδύνεψε να χαθεί. Για την μάχη αυτή τα Ελληνικά Χρονικά , φύλ.70 / 1825, απηύθυναν επαίνους και διθυράμβους για τον Καραϊσκάκη , αναφέροντας τα παρακάτω :
« Προς την Διευθύνοντα τα της Δυτικής Ελλάδος Επιτροπήν και προς τους Οπλαρχηγούς της εν Μεσολογγίω
Φρουράς.
Εκ του εν Ακαρνανία Ελληνικού στρατοπέδου , την 29 Αυγούστου 1825
Κατά τας οποίας η Σεβαστή Επιτροπή συμφώνως με τους αδελφούς μας Οπλαρχηγούς τους εν Μεσολογγίω μας έδωκεν επιταγάς, απαραλλάκτως και ηκολουθήσαμεν. Χθές εφθάσαμεν εις Μαχαλάν, όπου συνεκροτήσαμεν μάχην με τους Βαρβάρους , και Προστασία του Αηττήτου Υπερμάχου μας τους ενικήσαμεν. Μεταξύ του πλήθους των φονευθέντων εχθρών ήτον και εν πολλά σημαντικόν Μπεόπουλον. Από τους ζωγρηθέντας όμως κανείς δεν είναι σημαντικός. Έκαμαν δε πλουσιώτατα λάφυρα οι Έλληνες.Μέγας τρόμος κατακυρίευσεν όλους τους εις το στρατόπεδον αυτό εχθρούς, από τους οποίους κανείς βέβαια δεν ήθελε διαφύγει την Ελληνικήν ρομφαίαν ή την αιχμαλωσίαν, αν ο προδότης τουρκογώγος (εννοεί τον Γώγο Μπακόλα) προειδοποιηθείς περί της αφίξεώς μας δεν ήθελε ιδεάσει όλον το στρατόπεδον, ώστε μέγα μέρος αυτών εκλείσθη εις τους Πύργους και ούτω διεσώθησαν κατά το παρόν.
Καθημερινώς διαβαίνων διάφορα εχθρικά σώματα , και διευθύνονται προς την Άρταν. Ημείς ετρατοπεδεύθημεν εις το Μοναστήρι της Πόρτας (Άγιος Γεώργιος, Μπαμπίνη). Παρακαλείται η Σεβαστή Επιτροπή να διατάξη δια να μας σταλθώσιν όσον τάχιστα τροφαί ικαναί και πολεμοφόδια . Όλοι οι εν Ακαρνανία εμψυχώθηκαν και τουρκολατρείας ίχνος πουθενά δεν έμεινεν. Οι Βαλτινοί όλοι ενώθηκαν με ημάς.
Παρακαλούμεν να μας ιδεάζητε συνεχώς και περί των αυτούσε διατρεχόντων,και πάσαν αξιοπερίεργον της άλλης επικρατείας είδησιν {έπονται υπογραφές}.
Εύγε , Γενναιόψυχε Καραΐσκάκη και λοιποί ακαταμάχητοι οπλαρχηγοί, πιστοί της φιλτάτης Πατρίδος Υπέρμαχοι ! Ιδού οποία δια του αρρήκτου δεσμού της προς αλλήλους αγάπης εκατορθώσατε . Παρουσία πνεύματος , Πατριωτισμού αισθήματα , τόλμη μετά λόγου , καταφρόνησις του εχθρού και αδελφική ανάμεσόν σας ένωσις , ταύτα πάντα απτόητοι Ήρωες, εστάθησαν των κινημάτων σας οι πρόδρομοι. Και δια τούτο άμα πατήσαντες το έδαφος της πλημμυρηθείσης από τους χειμάρρους των Βαρβάρων γης της Στερεάς Ελλάδος , πανταχού θριαμβευταί εδοξάσατε το Ελληνικόν όνομα , το οποίον οι μισόκαλοι εχθροί μας χαιρόμενοι ενόμιζον εφέτος να καταβυθίσωσιν εις της παντοτεινής λήθης τας αβύσσους. Το μέγα προς την απελπεισθείσαν Πατρίδα χρέος σας λογιζόμενοι εις τα βάθη της καρδίας Σας , απεκρούσατε τους ολεθρίους των Αγαρηνών κατά της Ανατολικής Ελλάδος σκοπούς. Και ιδού η Ανατολική Ελλάς εις Σας και εις τους λοιπούς τους εν Σαλώνοις συναδέλφους Σας αποδίδει χάριτας, διότι εμιάνθη σχεδόν από τας ορδάς των απίστων Μουσουλμάνων.
Προχωρείτε τελευταίον εις την Δυτικήν Ελλάδα, καθαρίζετε τας Επαρχίας της από το Οθωμανικόν μόλυσμα, διαβαίνετε εις τον Βάλτον , καταλαμβάνετε τας στενωπούς του Καρβασαρά και Μακρυνόρους , και δια των κατά την Ακαρνανίαν θριάμβων Σας στεναχωρείτε τον Βάρβαρον Κιουταχήν να συγκεντρώση όλας τας δυνάμεις του εις μόνον το Μεσολόγγιον. Ευγνομονούσα λοιπόν και η Δυτική Ελλάς εύχεται ημέραν και νύκτα υπέρ αναρρώσεως του φιλοπάτριδος στρατού Σας.
Φιλοτιμηθήτε , ώ άξιοι των Μιλτιάδων και Κιμώνων απόγονοι, να αναδειχθήτε μέχρι τέλους ένθερμοι της Ελλάδος προστάται. Συναγροικηθήτε και με τους λοιπούς καρτεροψύχους του Μεσολογγίου υπερασπιστάς, και μακράν του να εξιχνιάσητε βδελυρόν τι λείψανον των παλαιών παθών, αποφασίσατε και ενεργήσατε την ολοτελή του αγέρωχου Κιουταχή καταστροφήν.
Η Πατρίς και το έθνος, εις Σας, ώ Οπλαρχηγοί της όλης Δυτικής Ελλάδος, στηρίζουν και το έτος τούτο τας ελπίδας της σωτηρίας των, και εις τους ακαταδαμάστους βραχίονας της Στρατιάς Σας αφοσιούνται .
Μάχη στον Μαχαλά Ξηρομέρου στις 28 Αυγούστου 1825.( Ελληνικά Χρονικά. φύλ.70 / 2 Σεπτεμβρίου 1825)
Στις 29 Αυγούστου 1825, ο Καραϊσκάκης, στρατοπεδεύει για λίγο στο Μοναστήρι Άγιος Γεώργιος Πόρτα Μπαμπίνης και στις 1 Σεπτέμβρη φθάνει στο Δραγαμέστο (Αστακός) θέση Προφήτης Ηλίας και στήνει το ορδί του εκεί , αλλά και στα μαγαζιά ( Κάτω Δραγαμέστο , δηλαδή στον σημερινό παράλιο Αστακό ) , συνεπικουρούμενος με αρκετούς αξιόλογους , τότε , Δυτικοελλαδίτες οπλαρχηγούς όπως οι : Γιαννάκης Ράγκος, Γεώργιος Τσόγκας , Ανδρίτσος Σαφάκας , Ζαχαράκης Γιολδάσης , Γεώργιος Πεσλής , Κώστας Σιαδήμας , Πέτρος Φαρμάκης , Νικολός Ζέρβας , Λάμπρος Φωτομάρας , Μήτσος Κοντογιάννης , Βαγγέλης Κοντογιάννης , Χρήστος Μακρής , Γεώργιος Βαλτινός , Χριστόδουλος Χατζηπέτρου , Βασίλης Πάτσης , Γαλάνης Μεγαπάνου , Δήμο Τσέλιος , Θοδωρής Κ. Μαγγίνας , Ανδρέας Ίσκος , Γιαννάκης Στράτος , Χρήστος και Γεώργιος Καραχρήστος , Αθανάσιος και Γιάννης Κασβίκης , Φώτης Κουσουρής κλπ.
Όπως όλες οι επαρχίες της Δυτικής Ελλάδος είχαν ερημωθεί με την εισβολή στην Αιτωλοακαρνανία του πασά Ρεσίτ Κιουταχή , έτσι ερημώθηκε και το Ξηρόμερο , με εξαίρεση το Λεσίνι , το οποίο ως περικλειόμενο από θάλασσα, προασπιζόταν από τους τρεις γενναίους Χιλίαρχους , ήτοι τους: Δημήτρη Παλιογιάννη (καταγόμενος από τον Βάτο Ξηρομέρου) , Θοδωρή Κ. Μαγγίνα (Δραγαμέστο) και Γιάννη Παλιογιώργο (Βλάχος στην καταγωγή και μετέπειτα κάτοικος Κομποτής) και ανέτασσαν σθεναρή άμυνα στις τουρκικές επιθέσεις. Μάλιστα ο Δημήτρης Παλιογιάννης, διακρίθηκε ιδιαίτερα στις εξόδους. Έβγαινε δηλαδή, έστηνε καρτέρια στα περάσματα κι επέφερε σημαντικές φθορές στις εφοδιοπομπές των εχθρών.
Με τον ερχομό του Καραΐσκάκη στο Δραγαμέστο Ξηρομέρου , πολλοί οπλαρχηγοί από εκείνους που βρίσκονταν αποστασιοποιημένοι μέσα στο νησί Κάλαμος Λευκάδος, βγαίνουν στο Ξηρόμερο και ενώνονται με αυτούς που είναι στο Λεσίνι και με τον Καραϊσκάκη στο Δραγαμέστο, μας αναφέρει ο Γεν. Αστυνόμος Θεόδωρος Θωμίδης (ΓΑΚ. Αστυν. φάκ.32, λ.22) και δημιουργούσαν φθορές στις τουρκικές φάλαγγες που εφοδίαζαν τους Ομέρ Βρυώνη και Ρεσίτ Κιουταχή στο Μεσολόγγι με τρόφιμα κλπ από τις αποθήκες του Καρβασαρά και της Κανδήλας Ξηρομέρου που τις είχαν οι Τούρκοι ως βάσεις ανεφοδιασμού τους.
Αυτή την εποχή, τα Ελληνικά Χρονικά που εκδίδονταν στο Μεσολόγγι από τον Ιάκωβο Μάγερ, βρίσκονται στην ευχάριστη θέση και γράφουν στις 19 Αυγούστου 1825 για μια επιτυχία των ελληνικών δυνάμεων υπό τον Ξηρομερίτη οπλαρχηγό , Δήμο Τσέλιο , κοντά στον Αχελώο ποταμό.
Ελληνικά Χρονικά.. φύλ. 66 / 19 Αυγούστου 1825
« Στρατόπεδον Ελληνικόν Ξηρομέρου Δραγαμέστο την αυτήν 12 Αυγούστου 1825
Σήμερον διήλθον και επλησίασαν προς τον Αχελώον ποταμόν διακόσια πεντήκοντα εχθρικαί κάμηλοι φορτωμέναι τροφάς δια το στρατόπεδον του Κιουταχή. Ωρμήσαμεν λοιπόν κατ΄ αυτών, πλην δεν ελάβαμεν την ευκαιρίαν να τας κτυπήσωμεν . Εσυλλάβαμεν όμως μετά ταύτα 100 αλογομούλαρα φορτωμένα με τροφάς διευθυνόμενα και αυτά δια το ίδιον εχθρικόν στρατόπεδον , τους οδηγούς τους οποίους εφονεύσαμεν όλους. Ενταύθα πολυπλασιάζεται καθ΄ ημέραν ο στρατός μας. Αφού δε δυναμωθώμεν καλά, ελπίζομεν εις τον Θεόν να προξενήσωμεν την πλέον ουσιώδη ζημίαν του εχθρού. Το πλείστον μέρος των γυναικών , αι οποίαι είχαν καταφύγει την Άνοιξιν τήδε κακείσε εσυνάχθησαν πάλιν εις τα χωρία των και απολαμβάνουν τους καρπούς των κόπων των, θερίζουσαι και τρυγώσαι, ώστε αρκετόν μέρος του Ξηρομέρου τώρα δεν πατείται πλέον από τους πόδας των απίστων». {Ελληνικά Χρονικά. φύλ. 66 /19 Αυγούστου 1825}
Το φθάσιμο του στρατηγού Γεωργίου Καραϊσκάκη στο Ξηρόμερο υπόσχεται λαμπρούς θριάμβους κατά των τυράννων, αναφέρει σε επιστολή του ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος. Ο δε ενθυματογράφος Νικόλαος Κασομούλης (Ενθυμήματα, τ. Β΄, σελ.126) αναφέρει για τον ερχομό του Καραΐσκάκη στο Δραγαμέστο και τα παρακάτω. « Ο Καραϊσκάκης ως αστραπή περιερχόμενος τας επαρχίας με έως τρεις χιλιάδες στενοχωρηθείς από θροφάς (τροφές), δια να ευκολύνεται από αυτάς, τέλη Αυγούστου είχε φθάσει εις Δραγαμέστον δια να ξεκουράση τον στρατόν. Στρατοπέδευσεν εις το χωρίον και εις τα μαγαζιά (παραλία Αστακού), όστις αμέσως ειδοποίησεν και τον Τζιόγκα και Ράγκον να μεταβούν εκεί να ενωθούν και να αφήσουν ολίγους εις το Λεσίνι. Επήγαν όλοι ομού και έγραψαν και προς ημάς την ένωσίν των» .
Κι όμως, εκείνες ακριβώς τις μέρες αναφύονταν σοβαρά προβλήματα στη Δυτική Ελλάδα , που δημιουργούσαν ανησυχίες, εξ αιτίας της συμπεριφοράς των στρατηγών Γιαννάκη Ράγκου και Γεωργίου Τσόγκα, οι οποίοι δυσανασχετούσαν με τον ερχομό του Καραϊσκάκη στο Ξηρόμερο και την αρχηγία του στο στρατόπεδο του Ξηρομέρου. Χαρακτηριστικό της κακοδαιμονίας των δύο και της γενικότερης κρισιμότητας είναι η παρακάτω αναφορά των μέσα στο Μεσολόγγι και έξω , Σωματαρχών, προς την κεντρική Διοίκηση :
« Προς την Σεβαστήν Διοίκησιν της Ελλάδος
Ο Ιερός αγώνας της Ανεξαρτησίας μας, ήδη πενταετής γέγονεν και αντί να λαμπρυνθή με νέας προόδους, είδομεν οπού εκινδυνεύσαμεν και κινδυνεύομεν να χάσωμεν και τα όσα έχομεν εις χείρας, και τούτο μας έφερε γενικήν νέκρωσιν και δη να ειπώμεν καλύτερον, τελείαν απελπισίαν. Διό όλοι συμφώνως επροστρέξαμεν εις την φιλάνθρωπον κυβέρνησιν με γενικήν μας αναφοράν ζητούντες παρ’ αυτής άμεσον υπεράσπισιν, εις την οποίαν έχομεν και χρηστάς ελπίδας.Με θλίψιν μας άκραν όμως μανθάνομεν ότι μερικοί ταραχοποιοί και του κοινού καλού και αρμονίας μισηταί ζητούν να ανατρέψουν όλον αυτό, και υποσχόμενοι εκ μέρους των πράγματα, και πάντως αδύνατα. Δια τούτο λοιπόν αναφερόμεθα προς την Σεβαστήν Διοίκησιν, δια να κάμη παν το δυνάμενον να εμποδιστούν τα παρόμοια ζιζάνια και να λάβουν όσοι εις τούτο οργανίζουν συστολήν και να μη ταράζουν την κοινήν ησυχίαν, ότι πρώτοι θα το εύρουν από τον Θεόν και έπειτα από ημάς και ας όψωνται οι ταραχοποιοί. Με το προσήκον σέβας μένομεν και υποσημειούμεθα.
Την 22 Σεπτεμβρίου 1825 Μεσολόγγι. Οι ευπειθείς πατριώτες
Νότης Μπότζαρης
Καραϊσκάκης Κίτζος Τζαβέλας
Ανδρίτζος Σαφάκας Γιώργης Κίτζος
Ζαχαρής Γιολδάσης Λάμπρος Βέϊκος
Γεώργιος Πεσλής Νικόλαος Στουρνάρης
Κώστας Σιαδήμας Γιαννάκης Στάϊκος
Χρήστος Μακρής Χρήστος Φωτομάρας
Γεωργάκης Αραπογιάννης Φώτος Μπόμπορης
Πέτρος Φαρμάκης Δημήτρης Μακρής
Νικολός Ζέρβας Ανδρέας Ίσκος
Μήτσος Κοντογιάννης , Λάμπρος Φωτομάρας , Γεώργιος Βαλτινός , Γαλάνης Μεγαπάνου , Θανάσης Ραζηκώτσικας , Αποστολάκης Κουσουρής , Δημήτης Σίψας , Δήμο Τζέλιος , Βασίλης Χασάπης, Δημήτρης Γεροθανάσης » {Βλαχ. Εκτελ. φάκ. 15 (5)}
Η προς την κεντρική Διοίκηση επιστολή των μέσα και έξω του Μεσολογγίου Οπλαρχηγών, με την οποία γνωστοποιούσαν για την ανθενωτική συμπεριφορά τωνΓεωργίου Τσόγκα και Γιαννάκη Ράγκου. {Βλαχ. Εκτελ. φάκ.15 (5)}
Δυο μέρες μετά, οι τα της Διευθύνουσας Επιτροπής του Μεσολογγίου, Παπαδιαμαντόπουλος και Θέμελης, κυκλοφόρησαν εκτεταμένη περί ομόνοιας προκήρυξη και παραινούσαν και τα ακόλουθα : «Γενναιόψυχοι της Πατρίδος υπέρμαχοι , συσσωματωθήτε όσοι έξω του Μεσολογγίου με τον Γενναιότατον Στρατηγόν Καραΐσκάκη , διορισθέντα από την Σεβαστήν Διοίκησιν αρχηγόν των κατά των εχθρών επιχειρημάτων.....» μας αναφέρουν τα Ελληνικά Χρονικά. {Ελληνικά Χρονικά, φύλ.72/1825, σελ.1}
Η απόφαση της Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδος , με την οποία στις 25 Απριλίου 1825 ορίζεται αρχηγός Αρμάτων Ξηρομέρου ο Γεώργιος Καραϊσκάκης { ΓΑΚ. Πολεμ. φάκ.76 (133)}
Αλλά οι Γεώργιος Τσόγκας και Γιαννάκης Ράγκος , δυστυχώς , είχαν συμπεριφορά μικροπρεπή και φθονερή για τον αητό της Ρούμελης τον Γεώργιο Καραΐσκάκη και αποχώρησαν από το στρατόπεδο του Δραγαμέστου που είχαν εγκατασταθεί και αυτοί εκεί , αλλά για πολύ λίγο διάστημα .
Να τι μας αναφέρει ο Σπύρο Μήλιος στα Απομνημονεύματά του και στη σελ. 176, για τα γεγονότα που διεδραματίστηκαν εκείνη την εποχή στο Δραγαμέστο (Αστακός) Ξηρομέρου.
“ Τα πάθη ήταν τόσο κορυφωμένα , ώστε ετύφλωσον τους ανθρώπους και δεν έβλεπον τον ορθόν δρόμον , όστις εδύνατο να μας σώση ! Δεν είχες την αρχηγία του Μεσολογγίου , Τσόγκα και την παραίτησες αυτοθελήτως δια ν΄ αναχωρήσης απ΄ αυτό ώστε να μην ασθενήσης ; Τι αντενεργείς λοιπόν εκείνον ( τον Καραϊσκάκη ) όστις την έλαβεν από την αξιότητά του ; παρατηρεί μεταξύ άλλων ο Σπύρομήλιος.
Κατάλογος από το στρατόπεδο στο Δραγαμέστο Ξηρομέρου τον Σεπτέμβριο του 1825 με τους υπ΄ αυτόν οπλαρχηγούς και τους άνδρες που διοικούσε ο Αρχηγός Αρμάτων Ξηρομέρου , Γεώργιος Καραϊσκάκης. Διακρίνονται στον κατάλογο οι οπλαρχηγοί : Γιώργος Μαλάμος (13 άνδρες ), Γεώργιος Δράκος (15 άνδρες) , Θοδωρής Κ. Μαγγίνας (94) , Αναγνώστης Καραγιάννης (308), Γεώργιος Τσόγκας (498), Δημ. Παλιογιάννης (30), Αναγ. Μόστρας (8), Κουτρούπης Κουρμέτζας (20), Γ.Κ.Βελής (18), Γιαννάκης Ράγκος (218), Ανδρίτζος Σαφάκας (300) , Δήμο Τσέλιος (62 ), Δημήτρης Γεροθανάσης (28) , Θανάσης Χατζόπουλος (12) , Γιαννάκης Στάϊκος ( 60 ), Ανδρέας Γριβογιώργος (30) , Μήτσος Κοντογιάννης (150) , Ανδρέας Ίσκος (72), Κώστας Σαδήμας (100), Φώτης (Αποστολάκης) Κουσουρής (25) , Κώστας Βλαχόπουλος (20) , Σωτήρης Κοτζαμάνης (20) , Γαλάνης Μεγαπάνου (50). Ήτοι σύνολο 2691 στρατιώτες. {Πολεμ. φάκ. 151 (168)}
Πράγματι τόσον ο Γεώργιος Τσόγκας που ήταν Αρχηγός Φρουράς του Μεσολογγίου, Σωματάρχης !!! , όσο και ο Γιαννάκης Ράγκος, λιποτάκτησαν αμφότεροι και έφυγαν από το Μεσολόγγι αρχές Ιουλίου του 1825. {Ελληνικά Χρονικά /φύλ.54/1825, σελ.4 , Ενθυμ. Κασομούλη / τ. Β΄, σελ.70, Βλαχ. Εκτελ. φάκ.15(101)}.
Αυτά τα εθνοζήμια φερσίματα των Ράγκο -Τζογκαίων εκθέτουν οι έξω του Μεσολογγίου οπλαρχηγοί στην παρακάτω αναφορά τους προς την κεντρική Διοίκηση , λέγοντας μεταξύ των άλλων και τα ακόλουθα :
«...Ημείς κατά τας διαταγάς της Σεβαστής Διοικήσεως ήλθομεν εις Βάλτον και Ξηρόμερον με όλους τους αδελφούς μας οπλαρχηγούς δια να ενωθώμεν και με τους εκεί στρατηγούς Τσόγκαν και Ράγκον , δια να πιάσωμεν τας θέσεις όπισθεν του εχθρού και να ημπορέσωμεν να κόψωμεν τας τροφάς του....Φθάσαντες λοιπόν εδώ εγράψαμεν και των προρρηθέντων στρατηγών Τσόγκα και Ράγκου δια την ένωσίν μας και με χιλίους τρόπους ημπορέσαμεν μόνον να τους ανταμώσωμεν. Ήλθον και από το Μεσολόγγι εν μέλος της Επιτροπής, ο κ.Θέμελης και οι στρατηγοί κ.Γεωργάκης Βαλτινός, Αθανάσιος Ραζηκώτσικας και άλλοι δυο αξιωματικοί της Σεβαστής Διοικήσεως, εν οις ήτον δύο αρχηγοί των ναυτικών , δια να ημπορέσουν να διορθώσουν την ένωσιν ταύτην. Λοιπόν με όλα όσα τους είπον και τους είπομεν , όλα εις μάτην. Δεν ημπορέσαμεν να κατορθώσωμεν τίποτες. Τούτων γενομένων οι μεν αδελφοί υπέστρεψαν εις Μεσολόγγι ,οι δε στρατηγοί Τζιόγκας και Ράγκος ανεχώρησαν.Που υπάγουν είδησιν δεν έχομεν.Τα καμώματα και τα φερσίματά τους, τα οποία πληροφορείται η Σεβαστή Διοίκησις εις πλάτος από την Επιτροπήν και από τους εν Μεσολογγίω αδελφούς μας Στρατηγούς δια γραμμάτων...Προσέτι ζητήσαντες και βοήθειαν εξ ημών οι εν Μεσολογγίω αδελφοί , τους εστείλαμεν τον στρατηγόν Κώσταν Σαδήμαν και αντιστρατήγους Χριστόδουλον Χατζηπέτρου και Βασίλην Πάτζην και μέρος από το σώμα του κ.Ευαγγέλη Μήτσου Κοντογιάννη, όπου έγινε μια ποσότης στρατιωτών 300. Τους εστείλαμεν αυτούς εις βοήθειαν των πολιορκουμένων και πάντα καταγινόμεθα δια την ελευθερίαν της πατρίδας. Μένομεν με το βαθύτατον και προσήκον Σέβας.
Τη 14 Σεπτεμβρίου 1825. οι ευπειθείς και πρόθυμοι.
Εκ του εν Ακαρνανία Στρατοπέδου ( Δραγαμέστο ) Καραϊσκάκης ,
Ανδρίτζος Σαφάκας , Ευαγγέλης Μ. Κοντογιάννης , Ζαχαράκης Γιολδάσης ,
Γεώργιος Πεσλής , Χρήστος Μακρής { Βλαχ. Εκτελ. φάκ.15 (100)}.
Αλλά και οι μέσα στο Μεσολόγγι οπλαρχηγοί , όπως οι Νότης Μπότζαρης , Κίτζος Τζαβέλας , Γιωργάκης Κίτσιος , Χρήστος Φωτομάρας , Λάμπρος Βέϊκος , Γεώργιος Βαλτινός, να τι αναφέρουν στις 16 Σεπτ. 1825 με επιστολή τους, απευθυνόμενη προς τη Διοίκηση, για τα φερσίματα των Τσόγκα και Ράγκου, αλλά και για τη λιποταξία τους από μέσα απ΄ το Μεσολόγγι στις αρχές του Ιουλίου 1825 :
«..Ημείς όλοι λοιπόν αναφέρομεν δεινοπαθώς εις την Σεβαστήν Διοίκησιν ότι τα μνήματα και τα αίματα των καθ΄ ημέρα φονευμένων ενταύθα αδελφών μας βοούν ενώπιον φυγής των εις καιρόν απελπισίας εκινδύνευσαν το Μεσολόγγι, επρόδωσαν τους αδελφούς των στρατιώτας των, εντρόπιασαν τους βαθμούς της στρατηγίας των, και εκόντευσαν να μηδενίσουν το Έθνος με τα κακά φερσίματά τους και να μας φέρουν και όνειδος αιώνων και ανεξάλειπτον. Και δεν έφθασε το κακόν έως εδώ. Αλλά αφού τότε ως λαγοί ετρύπωσαν , εξετρύπωσαν τώρα ως αλώπεκες και με συνηθισμένας των πανουργίας διήγειρον φατρίας, έφερον ταραχάς εις όλην την Δυτικήν Ελλάδα ζητούντες να εύγουν και με το παραπάνω, αθετούντες και εθνικά συμφέροντα και διαταγάς Σεβαστής Διοικήσεως και όλων ημών και της Πατρίδος την φωνήν, κατά των οποίων ημείς αγανακτήσαντες τους απεκηρύξαμεν από την αδελφοσύνην μας πρώτον και δεύτερον από κάθε σχέσιν προς ημάς και προς την Πατρίδα..
Επειδή όμως ένας είναι δόλιος και πολυμήχανος, υποπτεύομεν μήπως τα δίκτυα του Ράγκου και η παρουσία του προαποσταλθέντος αυτόθι Αναγνώστου Καραγιάννη εξαπατήσουν την ιδίαν Διοίκησιν (μ΄ όλον ότι δεν αγνοεί τον χαρακτήρα τους και εφετινά φερσίματά τους) και δια τούτο παρακαλούμε την Σεβαστήν ημών Διοίκησιν, αν δεν αγαπά να μας αδικήση, να μη δώση πίστιν εις τα λεγόμενα και γραφόμενα , τόσον του Αναγνώστου Καραγιάννη, όσον και των Τσόγκα και Ράγκου , διότι ο μεν ένας ως φατριαστής και ταραχοποιός ( εννοεί τον Αναγνώστη Καραγιάννη), οι δε άλλοι ως λιποτάκται και προδοσίας ένοχοι ».
Επιστολή που υπογράφεται από τους επιφανείς στρατηγούς : Νότη Μπότζαρη , Κίτζο Τζαβέλα , Γιωργάκη Κίτσιο , Χρήστο Φωτομάρα , Λάμπρο Βέϊκο και Γεώργιο Βαλτινό , με την οποία στην ουσία καταχεριάζουν τους Γεώργιο Τσόγκα και Γιαννάκη Ράγκο , για τη συμπεριφορά τους απέναντι στον Καραϊσκάκη. {Βλαχ. Εκτελ. φάκ.15 (101)}
Παρόμοια συναντίληψη για τους Ράγκο και Τσόγκα, είχε και η Διευθύνουσα τα του Μεσολογγίου Επιτροπή στο Μεσολόγγι, η οποία στις 17 Σεπτεμβρίου 1825 σε τετρασέλιδη επιστολή της αναφέρει μεταξύ των άλλων και τα ακόλουθα. « ...η Επιτροπή , έστειλε και διακήρυξιν εις Κάλαμον δια να παρακινηθούν οι εκείσε καταφυγόντες Ακαρνάνες και λοιποί να τρέξουν να τους ακολουθήσουν , έως ου φθάσει ο Στρατηγός Καραϊσκάκης δια να ενωθή με αυτούς. Σιμά τούτων έδραμε και θαλασσινή δύναμις δια να υποστηρίζη το κατά δύναμιν τα επιχειρήματά του. Η Επιτροπή με ένα λόγον τους εχορήγησεν όλα τα μέσα , με τα οποία και την κηλίδα του σώματός των να εξαλείψουν και την Πατρίδα να ωφελήσουν. Αλλ΄ αυτοί μόλις ήκουσαν τον Στρατηγόν Καραϊσκάκη προχωρούντα εις το Ξηρόμερον και ευθύς έγιναν άλλοι εξ άλλων και έφεραν το πράγμα εις βαθμόν ώστε να ματαιωθούν όλα τα κατά του εχθρού σωτήρια σχέδια της Σεβαστής Διοικήσεως ».
Παρόλου που ήρθαν στο Ξηρόμερο μια επταμελής Επιτροπή, με σκοπό να συμφιλιώσουν τα τεκταινόμενα , αποτελούμενη από τους : Δημήτριο Θέμελη , Γεώργιο Βαλτινό, Θανάση Ραζηκότσικα, τους πλοιάρχους Αναγνώστη Γεωργίου ( Σπέτσες), Ιωάννη Βατζαξή (Ύδρα) και παρόλο που έδωσαν όρκο πίστεως (Τσόγκας και Ράγκος) να θάψουν στα βάθη της γης τα πάθη τους και άλλο πάθος να μην έχουν παρά το του κοινού καλού, η συμφιλίωση αυτή δεν έγινε από το μέρος των στρατηγών Τσόγκα και Ράγκου , παρά φαινομενικά και με σκοπό βέβαια να χωθούν βαθύτερα οι ρίζες της έχθρας και της διχόνοιας. Και συνεχίζει η επιστολή της τα του Μεσολογγίου Διευθύνουσας Επιτροπής, να λέει και τα παρακάτω.
« Μετά την φαινομένην δε ταύτην διαλλαγήν , ανεγνώσθησαν αι προς τον στρατηγό Καραϊσκάκη διαταγαί της Σεβαστής Διοικήσεως , με τας οποίας διωρίσθη αρχηγός του κατά την Δυτική Ελλάδα στρατοπέδου. Αύτη η ανάγνωσις ερέθισε τα μέγιστα τους στρατηγούς Τσόγκαν και Ράγκον, οι οποίοι εις την μέθην του θυμού των έφθασαν να ειπούν ότι η Σεβαστή Διοίκησις, πριν δώση παροιμίας διαταγάς, εχρεώστει να συμβουλευθή αυτούς και ότι, αν είχαν προυπάρχουσαν περί τούτου είδησιν, δεν ήθελεν στέρξει, ποτέ να ανταμωθούν με τον στρατηγόν Καραϊσκάκην, εξεμέσαντες περί πλέον τα εξ αμάξης και κατά της Σεβαστής Διοικήσεως και κατά της Επιτροπής...».{ Βλαχ. Εκτελ. φάκ.15 (107)}
Και αντί να έλθουν οι Τσόγκας και Ράγκος με τα στρατιωτικά τους σώματα , να ενωθούν με τον Καραϊσκάκη στο Δραγαμέστο Ξηρομέρου ή να συναγωνιστούν σύμφωνα με τη γενναιότητά τους και μαζί με τους άλλους οπλαρχηγούς προς τον εξολοθρευμό του εχθρού, όπως με όρκο είχαν υποσχεθεί, ακούγοντας μόνον τα πάθη τους, πήραν το δρόμο της εκδικήσεως, αδιαφορούντες για τα χρέη τους προς την Πατρίδα.
Παρόλα αυτά , ο Καραϊσκάκης , αν και αρχηγός Αρμάτων στο Ξηρόμερο και εν γένει στην Ακαρνανία , που έμενε στο στρατόπεδο του Δραγαμέστου με τους συν αυτώ οπλαρχηγούς, δεν έλειψε να γράψει και πάλι προς τους Τσόγκα και Ράγκο για τη συμφιλίωση και την ένωση τους , μας αναφέρει στην επιστολή της η τα του Μεσολογγίου Διευθύνουσα Επιτροπή.
Αλλ΄ ας παρακολουθήσουμε τις νυχτομαχίες και μάχες του αοίδιμου Καραΐσκάκη στη Δυτική Ελλάδα το 1825 και ας αφήσουμε τις έριδες των Τσογκοραγκαίων για την ιστορία, η οποία και τους έκρινε αναλόγως, σε σχέση με τον δαφνοφόρο και τροπαιοφόρο, αλλά και πανελληνίως αγαπητό, Γεώργιο Καραΐσκάκη.
Από μια άλλη επιστολή που υπογράφεται στις 12 Σεπτεμβρίου 1825 από τους Καραΐσκάκη , Δημοτσέλιο , Ανδρίτζο Σαφάκα , Βαγγέλη Μ. Κοντογιάννη , Ζαχαράκη Γιολδάση , Γεώργιο Πεσλή και Χρήστο Μακρή , {Βλαχ. Πολ.φάκ.31}, διαπιστώνεται ότι μετά τη νυχτομαχία στον Μαχαλά Ξηρομέρου (28 Αυγούστου 1825), αρχίζουν και άλλες νυχτομαχίες, συμπλοκές και μάχες που διεξήγαγε ο Καραϊσκάκης, χτυπώντας τον εχθρό από τα όπισθεν που βρίσκονταν στο Μεσολόγγι , δημιουργώντας του έτσι μεγάλα προβλήματα.
Ιδού και η περί ης ο λόγος επιστολή της οποίας μαθαίνουμε, αυτή τη φορά, για συμπλοκές στις 6 Σεπτεμβρίου 1825 στην Μάνινα (Παλιομάνινα ) Ξηρομέρου, του Καραϊσκάκη με τουρκικό καραβάνι εφοδιασμού του Κιουταχή που ως γνωστόν , τότε , πολιορκούσε το Μεσολόγγι.
« Σεβαστή Επιτροπή και Γενναιότατοι αδελφοί. Ημείς αντίπαλον ακαταμάχητον δείξαντες κατά του εχθρού αρχήθεν την αδελφικήν μας ένωσιν και σύμπνοιαν εις τα συμφέροντα της Πατρίδος, άμα οπού εφθάσαμεν εις το Ξηρόμερον, εζητήσαμεν επιμόνως πρώτον και κυριώτατον την συσσωμάτωσιν μετά των εδώ προδιατριβόντων στρατηγών Γεωργίου Τσόγκα και Γιαννάκη Ράγκου, δια το οποίον ειδοποιούντες μάλιστα την Σεβαστήν Επιτροπήν και την Γενναιότητά σας, εκζητήσαμεν την συμβολήν, την συνδρομήν και διόρθωσιν των πραγμάτων εκ μέρους σας.
Βλέποντες δε την άργηταν της αποκρίσεως σας και των απεσταλμένων μας, εκάμαμεν ενωμένοι όλοι μας έν γενικόν κίνημα κατά την Παλιομάϊναν (Μάνινα- Παλιομάνινα) δια να πάρωμεν το καραβάνι οπού επερνούσε με τον ζαερέν ( τρόφιμα). Και ούτω κινήσαντες εις τας έξ του τρέχοντος (6 Σεπτ.1825) εφθάσαμεν εις τον διωρισμένον τόπον,όθεν έμελλον να περάσουν οι καμήλες και ελημεριάσαμεν..»{ Βλαχ. Πολεμ. φάκ.31(36)}.
Η μάχη στη Μάνινα (Μάϊνα ) Ξηρομέρου που διεξήχθη από τον Καραΐσκάκη στις 12 Σεπτεμβρίου 1825
Προσπάθειες μάλιστα για ένωση και σύμπνοια των στρατιωτικών δυνάμεων στη Δυτική Ελλάδα , ο Γεώργιος Καραϊσκάκης έκανε και προς τον τότε αποστασιοποιημένο δυτικοελλαδίτη στρατηγό, Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη , στον οποίον απευθύνθηκε με δυο επιστολές, τις οποίες και σας τις παραθέτουμε αυτούσιες , ως κάτωθι , όπως αυτές τις δημοσίευσε το 1893 και ο Νέαρχος Φυσεντζίδης :
Πρώτη επιστολή στις 13 Σεπτεμβρίου 1825 :
Δεν γνωρίζουμε αν ο Βαρνακιώτης συναντήθηκε με τον Δήμο Τσέλιο ή με τον εκ Μπαμπίνης καταγόμενο, προεστό , Αναγνώστη Χαροκόπο , αλλά από την ακόλουθη επιστολή διαπιστώνουμε ότι ο Βαρνακιώτης απάντησε στον Γεώργιο Καραϊσκάκη. Ιδού και η 2η επιστολή του Καραϊσκάκη προς τον Βαρνακιώτη.
Δεύτερη επιστολή στις 23 Σεπτεμβρίου 1825 :
Αυτή καθαυτή όμως προσπάθεια του Καραΐσκάκη, να απευθυνθεί στον Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη , ήταν στρατηγικά εύστοχη και πατριωτικά πολύ καλή σ΄ εκείνες τις κρίσιμες στιγμές. Ο Καραϊσκάκης και ο Δήμο Τσέλιος , ως παλιοί κλέφτες με τον Κατσαντώνη και «συγκάτοικοι» με τον Βαρνακιώτη στην αυλή του Αλή πασά στα 1818, γνωρίζουν την αδυναμία του Βαρνακιώτη για τα «ουτζάκια» ( Κοτζαμπάσηδες– Φαναριώτες κλπ) και του κάνουν λόγο γι΄ αυτά, για να τον συγκινήσουν και τον επαναφέρουν στην ενεργό δράση. Δεν το κατόρθωσαν, μα έκαμαν το χρέος τους ενεργώντας σωστά, γιατί αν αποσπούσαν ένα τέτοιο οπλαρχηγό του κύρους του Γεωργίου Βαρνακιώτη, ο οποίος τελούσε σε αδράνεια – αποστασιοποίηση και , βρίσκονταν τον περισσότερο καιρό στον Κάλαμο Λευκάδος, αλλά και πότε στη Ζάκυνθο και πότε στην Πρέβεζα και κυρίως εξακολουθούσε να είχε , έμμεσα, αξιόλογη ελληνική δύναμη και επιρροή { που τούτο φάνηκε το 1828-1829 επί Καποδίστρια που απελευθέρωσε όλη την Ακαρνανία ( Βόνιτσα, Ξηρόμερο και Βάλτος ) και το Μεσολόγγι}, θα ενίσχυαν αναντίρρητα σημαντικά τον αγώνα.
Η Νίκη του Καρβασαρά
Από τούδε και στο εξής ο Καραϊσκάκης δραστηριοποιείται αποφασιστικά και δαφνοστεφανώνεται με τις μάχες που διεξήγαγε στον Καρβασαρά (Αμφιλοχία 28 Σεπτεμβίου 1825) , στη Μάνινα ( 6 Σεπτεμβρίου 1825) , στο Ρίβιο (1 Νοεμβρίου 1825) , στη Ρίγανη Ξηρομέρου (2 Νοεμβρίου 1825) & στο Λικοδόντι -Βασιλόπουλο Ξηρομέρου αρχές Δεκεμβρίου του 1825. Πέντε ημέρες μετά την μάχη στον Καρβασαρά , οι εναπομείναντες πιστοί οπλαρχηγοί στον Καραϊσκάκη , ανήγγειλαν τη λαμπρή νίκη τους , της οποίας το κείμενο , κατά τα « Ελληνικά Χρονικά , φύλ.79 /1825, σελ.1)» έχει ως ακολούθως :
Και για την οποία μάχη στον Καρβασαρά , τόσο τα Ελληνικά Χρονικά (φύλ.79 /1825, σελ.1) όσο και η εφημερίδα ΓΕΝΙΚΗ (φύλ.2 /10 Οκτωβ.1825), έγραψαν διθυράμβους και την πρόβαλαν δεόντως . Στην πραγματικότητα η μάχη στον Καρβασαρά επρόκειτο για νυχτομαχία ( της νύχτας 28 προς 29 Σεπτεμβρίου 1825) περίπου 8ωρη και διήρκησε δύο ώρες πριν τα μεσάνυχτα (20.00 μ.μ) ως το ξημέρωμα. Ήταν πολύ φθοροποιά για τους εχθρούς και σχεδόν αναίμακτη για τους Έλληνες. Από το μικρό σώμα του Δήμου Τσέλιου, αποτελούμενο από 70 περίπου άνδρες, πλήρωσε αρκετά βαρύ τίμημα, γιατί φονεύθηκε ο γενναίος εκατόνταρχός του Δημήτριος Πλιατσούκας (Γερασίμου ή Μπείρος ) καταγόμενος από τον Τρύφου του Ξηρομέρου και τραυματίστηκαν αρκετοί. Έτσι ο Καραϊσκάκης στις 6 Οκτωβρίου 1825 και από το στρατόπεδο της Ακαρνανίας στο Δραγαμέστο, στέλνει επιστολή προς το υπουργείο Πολέμου, με την οποία ζητάει την έτι περισσότερον επιβράβευση του Δήμου Τσέλιου , σύμφωνα με την ακόλουθη επιστολή .
Η επιστολή του Γεωργίου Καραΐσκάκη προς το υπουργείο Πολέμου στις 6 Οκτωβρίου 1825 με την οποία ζητούσε την στρατιωτική αναβάθμιση του στρατηγού Δήμου Τσέλιου και να του δοθούν ακόμη εκατό άνδρες από τους διακόσιους που είχε διαταγή επ΄ ονόματι του από 9 Φεβρουαρίου 1825 (Πολ. φακ. 55), καθώς και η επιστολή του Καραΐσκάκη και των υπ΄ αυτόν επιφανών οπλαρχηγών που ζητούσαν τους μισθούς και τα γεμεκλίκια και έξοδα που είχαν κάνει τόσο καιρό στο στρατόπεδο του Δραγαμέστου και δεν είχαν λάβει ούτε έναν παρά. { ΓΑΚ. Πολ. φάκ. 141 (79) , (78)}
Ιδού και η περί ης ο λόγος επιστολή του Καραΐσκάκη προς το υπουργείο Πολέμου.
« Προς το Έξοχον Υπουργείον του Πολέμου ! Αναφέρω εις το Έξοχον υπουργείον ότι ο στρατηγός κ. Δήμος Τζέλιος , έχων διαταγήν της Σεβαστής Διοικήσεως δια διακοσίους στρατιώτας, ο καιρός όμως με το να έφερεν ενάντια περιστατικά εις το Έθνος μας, και αυτός άξιος ων και θέλοντας να δουλεύση εις την δούλευσιν της πατρίδος προθυμότερα και καλύτερα , εσύναξεν ακόμη εκατόν στρατιώτας περισσοτέρους από την διαταγήν του, και εδούλευσεν και τους έχει και την σήμερον εις το σώμα του. Παρακαλείται λοιπόν το Έξοχον υπουργείον να παρρησιάση τα άξια δικαιά του προς την Σεβαστήν Διοίκησιν και να συνεργήση να του σταλθή μία διαταγή και δια περισσοτέρους ακόμη. Μένω δε με το οφειλόμενον σέβας.
Τη 6 Οκτωβρίου 1825 Δραγαμέστο ο ευπειθής πατριώτης
εκ του εν Ακαρνανία στρατοπέδου Καραϊσκάκης » {Πολ. φάκ.141(79)}.
Την ίδια μέρα που ο Καραϊσκάκης ζητούσε από την κυβέρνηση, διαταγή , για έγκριση 300 ανδρών στον Δήμο Τσέλιο, οι έξω του Μεσολογγίου οπλαρχηγοί, σε σχετική προς το υπουργείο πολέμου επιστολή τους, ζητούσαν τους ανάλογους μισθούς και γεμεκλίκια και έξοδα οπού έχουν ξοδευθεί, κατά τους καταλόγους και λογαριασμούς τους, για να κρατήσουν κοντά τους, τους στρατιώτες που είχαν τόσο καιρό στο στρατόπεδο που δεν είχαν λάβει ούτε έναν παρά {Πολέμ. φάκ.141(78)}. Η αναφορά αυτή που υπογράφεται από τους οπλαρχηγούς: Γεώργιο Καραϊσκάκη , Ανδρίτσο Σαφάκα, Βαγγέλη Μήτσου Κοντογιάννη , Γεώργιο Πεσλή , Ζαχαράκη Γιολδάση , Χρήστο Μακρή και Δήμο Τσέλιο, μαρτυρεί την ανέχεια του στρατοπέδου του Δραγαμέστου , η οποία όσο περνούσε ο καιρός γινόταν ακόμα προβληματικότερη.
Ο Καραϊσκάκης από το Δραγαμέστο , στο Μεσολόγγι
Σε αυτή την απελπιστική κατάσταση που βρίσκονταν το στρατόπεδο στο Δραγαμέστο , ο Καραϊσκάκης διέβλεπε ότι έπρεπε να βρεθεί γρήγορα αποτελεσματικότερος τρόπος της αντιμετώπισης του εχθρού. Ζύγιασε τα δεδομένα και στις 26 Οκτωβρίου 1825 εισέρχεται στο Μεσολόγγι και τους προτείνει ένα σχέδιο , το οποίο ο Νικόλαος Κασομούλης το περιγράφει με λεπτομέρεια , ως εξής :
« Περί τα τέλη Οκτωβρίου ήλθεν και ο Καραϊσκάκης μέσα να ανταμωθή. Όλοι οι οπλαρχηγοί επήγαν εις επίσκεψίν του. Εβγήκεν έπειτα και επεσκέφθη και αυτός τους προμαχώνας μας και τα χαρακώματα των εχθρών. Απορούσε και ο ίδιος δια την εκ του τόσον πλησίον αγώνος καρτερίαν της φρουράς και δεν εύρισκε λόγους να επαινεί την ανδρεία τους. Την άλλη ημέρα επρόβαλε το σχέδιό του. Λέγει ότι κακώς κοπιάζωμεν , εάν δεν υστερήσωμεν του εχθρού τας φθοράς. Το έξω αγωνιζόμενον στράτευμα, αν και Έλληνες και ανδρείοι και εκείνοι, πλήν δεν συνήθισαν να έχουν τόσον πλησίον τον εχθρόν και να τον πολεμούν ούτω νύκτα – ημέρα , εννέα μήνας. Θροφήν βλέπω ότι ούτε εσάς προμηθεύουν τακτικά, καθώς ούτε εμένα, οπού έφερα το στρατόπεδον εις την ακροθαλασσιάν (σημερινός Αστακός Ξηρομέρου).
Είναι καλόν, λέγει, να ενώσωμεν τα στρατεύματα. Πλην δια να πλησιάσουν εκείνοι (οι υπό τας διαταγάς μου) τόσον, δεν δύναμαι να τους καταπείσω, μάλιστα με το να είναι ο Τζιόγκας και ο Ράγκος εκεί και να τους κινήσω. Λέγω λοιπόν. Να μου δώσετε 500 της φρουράς σας, να πηγαίνω και εγώ να τραβήξω από τους ιδικούς μου όσους δυνηθώ, 1000-2000 και να έλθω δια θαλάσσης ή δια ξηράς να τοποθετηθώ εις την σκάλαν του Αντελικού και στρατοπέδου Κιουταχή. Ο Κιουταχής θροφήν δεν έχει, θα βιασθή να φύγη ή προς Πάτραν ή προς Ναύπακτον. Και ούτως διαλύεται η πολιορκία. Επειδή η Φρουρά του Μεσολογγίου είχε ενδοιασμούς να δώσει 500 , ο Καραϊσκάκης παροτρύνει, λέγοντάς τους: Κάμετε , Καπιταναίοι , καθώς σας λέγω , διότι θα μετανοήσετε. Και ο Θεός να μας εβγάλη σε καλό ως το τέλος ».{Ενθυμήματα /Ν. Κασομούλη, τ. Β /σελ.143}.
Δυστυχώς οι οπλαρχηγοί εντός του Μεσολογγίου δεν πείστηκαν και το σχέδιο δεν μπήκε ποτέ σε εφαρμογή, παρά έμεινε στην ιστορία ως ένα περίφημο στρατηγικό επινόημα του Καραϊσκάκη που δεν βρήκε απήχηση.
Ρίβιο – Ρίγανη – Λοκοδόντι
Απ΄ το Μεσολόγγι ο Καραϊσκάκης, επιστρέφει στο Δραγαμέστο και αναγκαστικά αρκείται στα καρτέρια και βαρέματα στα περάσματα των εχθρών, όχι μόνον όσων κατέβαιναν με τροφές από την Άρτα – Γιάννενα, αλλά και όσων ανέβαιναν από Μεσολόγγι και τροφοδοτούσαν τους τουρκικούς θύλακες που υπήρχαν στη Γουριά, την Ποδολοβίτσα και στη Ρίγανη Ξηρομέρου. Παρά τις λίγες και ανεφοδίαστες δυνάμεις τους, ο Καραϊσκάκης, σύμφωνα με τον Σπύρομήλιο που μνημονεύει, ότι στην ενέδρα στη Ρίγανη, τους προξένησε μεγάλη φθορά σε ανθρώπους, ζώα και τροφές.
« Ο Καραϊσκάκης εν τοσούτω μετά των λοιπών επέπεσαν δι΄ ενέδρας εις την Ρίγανη εις διαβαίνοντας Τούρκους, συνοδεύοντας φορτηγά ζώα με τας τροφάς και έκαμαν σημαντικωτάτην φθοράν εξ αυτών, τόσον εις ανθρώπους καθώς και εις φορτηγά ζώα με θροφάς και δι΄ ένδειξιν της νίκης των μας έστειλαν εις το Μεσολόγγιον δύο μεγάλας αρμάθας ωτία (αυτιά) των φονευθέντων Τούρκων» {Απομν. Σπυρομήλιου,σελ.180}.
Αλλά εκεί που κυριολεκτικά οι στρατιώτες του Καραϊσκάκη αφάνισαν τούρκικη εφοδιοπομπή, ήταν το Καρτέρι στο Ρίβιο Ξηρομέρου στις 1 Νοεμβρίου 1825 πολεμώντας κατά των Τούρκων Δελήμπαση και Ταγάρ Αγά. Στη μάχη αυτή σκοτώνεται ο Εκατόνταρχος Γρηγόρης Πράπας απ’ τον Αετό Ξηρομέρου. Επίσης στο Ρίβιο πληγώνεται και ο χιλίαρχος Κώστας Καπογιωργάκης * από την Πλαγιά Βονίτσης.
---------------------------------
Καπογιωργάκης Κώστας *: (1793-1856). Από τους πιο αγνούς, τίμιους, απροσκύνητους και ασυμβίβαστους αξιωματικούς της Ακαρνανίας, γεννηθείς το 1793 στην Πλαγιά της Βονίτσης. Ήταν πρωτοπαλίκαρο του Οδυσσέα Ανδρούτσου και μαζί με τους επίσης Ξηρομερίτες αδελφούς Μήνιο και Στάθη Κατσικογιάννη από τη Ζαβέρδα (Πάλαιρος) και , τους Δήμο και Γιάννη Λαχήστρο από τον Τρύφου κλπ Ξηρομερίτες έλαβε μέρος στη μάχη στο Χάνι της Γραβιάς στις 8 Μαΐου 1821, καθώς επίσης και στο Μεσολόγγι ως χιλίαρχος το 1825-1826 (Α.Ε.Π. τ.Β’, σ. 455). Πολέμησε με τον Καραϊσκάκη στο Ρίβιο (1 Νοεμβρίου 1825), στο Ναύπλιο, στην Αράχωβα (1826), στο Δίστομο και στην Αττική . Αλλά και το 1828-29 πολέμησε σε όλες τις μάχες στη δυτική Ελλάδα υπό τον Ρίχαρντ Τσώρτσ. Διέθεσε στον αγώνα πολλά χρήματα, διατηρώντας δικό του σώμα με 112 και πλέον στρατιώτες (Γεν. Φρον. φ.10). Στο δε Ναύπλιο στις 3 Ιουνίου 1826 που διατελούσε ως πολιτάρχης της πόλεως, το σώμα του αποτελούνταν από 158 συνολικά διαλεχτούς Ξηρομερίτες στρατιώτες (Υπ. Πολ. φάκ.194). Το 1824 ονομάστηκε χιλίαρχος (Πολ. φ. 25), το 1826 αντιστράτηγος, το 1830 ήταν εκατόνταρχος στο Ταξιαρχικό Σώμα στη Βόνιτσα (Γραμ. Στρατ. φ. 119), το 1832 Πεντρακοσίαρχος και το 1836 υπολοχαγός της Βασιλικής Φάλαγγας. Διεγράφη μαζί με άλλους αξιωματικούς στις 25 Απριλίου 1836 από τις τάξεις του στρατού, ως ανάξιος, για τη συμμετοχή του στην εξέγερση των Ακαρνάνων αξιωματικών κατά του Όθωνα (ΦΕΚ 26/10 Ιουνίου 1836). Αποκαταστάθηκε με την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 με τον βαθμό του ταγματάρχη στη Βασιλική Φάλαγγα (ΦΕΚ 14/1845). Πέθανε το 1856 στη Βόνιτσα από ανίατη ασθένεια. Ο Δήμος Ακτίου –Βόνιτσας, στις 16 Ιουλίου 2021 ανήγειρε ανδριάντα στη πλατεία του χωριού του, την Πλαγιά Βονίτσης, συνοδευόμενη με μία εξαιρετική εκδήλωση για τον Κώστα Καπογιωργάκη, στην οποία συμμετείχα ως κεντρικός ομιλητής (Ν. Μήτσης ), παρουσία πολιτικών, δημοτικών, στρατιωτικών και εκκλησιαστικών αρχών. Τα αποκαλυπτήρια της προτομής πραγματοποιήθηκαν από τον Δήμαρχο Ακτίου- Βονίτσης κ. Γεώργιο Αποστολάκη και τον αείμνηστο Μητροπολίτη Αιτωλ/νίας κ. κ Κοσμά.
Ιδού και η επιστολή που έστειλε ο Καραϊσκάκης στις 4 Νοεμβρίου 1825 προς τη Διοίκηση και στην οποία αναφέρει λεπτομερώς τη μάχη στο Ρίβιο (Λάσπη).{Βλαχ. Εκτελ.φάκ.16, Ελληνικά Χρονικά φύλ.89 /1825}.
« Σεβαστή Επιτροπή, Γενναιότατοι Αδελφοί Στρατηγοί, και λοιποί Αξιωματικοί της Διοικήσεως εκάστης τάξεως και βαθμού, όσοι εις Μεσολόγγιον ευρίσκεσθε, σας ασπαζόμεθα αδελφικώς. Και σας ειδοποιούμεν ότι εις τας 31 του παρελθόντος εκστρατεύσαμεν δια τους εχθρούς. Επήγαμεν λοιπόν και επιάσαμεν το Δερβένι, ανάμεσα Λάσπην και Ερίβιον και εις την α’ του τρέχοντος απερνούσαν ερχόμενοι οι Τούρκοι, ο Δελήμπασης του Κιουταχή, ο αγιάνης της Σόφιας, Τατάρ αγάς και άλλοι σημαντικοί με εξήντα πέντε καβαλλαραίους και πεζούς. Τους εκτυπήσαμεν λοιπόν έναν κτύπημα ανδρικώτατον, ερρίφθησαν οι Έλληνες με τα μούτρα και με μεγάλην ορμήν επάνω τους, και τους εξεπαστρέψαμεν όλους. Από τους εξήντα πέντε όπου ήταν, οι πέντε μόνον εγλύτωσαν, και από τους πέντε πάλιν, τον ένα επήραμεν ζωνταντόν, οι δε εξήντα έμειναν φονευμένοι από τα Ελληνικά άρματα. Αδελφοί, τα λάφυρα όπου επήραν οι Έλληνες είναι απερίγραπτα, άρματα ασημένια, ομοίως πάλες μπετούνικες εκλετές, ώρες (ωρολόγια) σχεδόν σαράντα, γούνες, γρόσια μετρητά και άλλα πράγματα αξιόλογα. Το χαράτζι επήγε χίλια τριάντα πουγκιά γρόσια. Άτια φοβερά και γεντίτσια, όλα τα εσκότωσαν οι Έλληνες εις τον ίδιον τόπον. Ζωντανά από αυτά ολίγα επήραμεν. Αυτός ο πόλεμος ανδρείος και θαυμαστός εβάσταξεν υπέρ τας τρεις ώρας. Εις την μάχην ταύτην λοιπόν εφονεύθησαν ιδικοί μας, ένας από το σώμα του Αναστασάκη Μεγαπάνου, ένας από το σώμα του στρατηγού Καραϊσκάκη, ο οποίος δεν έμεινεν εκεί εις τον τόπον, πλην ο θάνατος του είναι σιμά. Επληγώθησαν και τέσσαρες, πρώτος ο χιλίαρχος Καπουγιωργάκης Κώστας, ένας από το σώμα του Φραγκίστα , ένας από το σώμα του Σαδήμα τους οποίους παρακαλείται η Σεβαστή Επιτροπή να μας στείλη έναν ιατρόν, κάποιον Γρηγόρην ονομαζόμενον (εννοεί τον ιατροχειρούργο Γληγόρη Ζαβιτσάνο), όστις είναι αυτού με τον Κουσουρή , επειδή ετούτοι όπου επληγώθησαν είναι άνθρωποι όλοι άξιοι και καλοί και χρήσιμοι εις την δούλευσιν του Έθνους, και πρέπει να σταλή ιατρός δια να ιατρευθούν, ότι εδώ ιατρόν άξιον δεν έχομεν. Προς σημείον της μάχης ταύτης στέλλομεν μερικά αυτία εχθρικά, ότι όλα δεν τα επήραν οι Έλληνες από την βία τους. Προσέτι λάβετε και μερικά γράμματα τουρκικά, και όταν εξηγηθούν, ας έχωμεν και ημείς την είδησιν, τι περιέχουν. Μένομεν με όλον το προσήκον και βαθύ Σέβας.
Τη 4 Νοεμβρίου 1825. Οι πρόθυμοι Πατριώται
Εκ του εν Δραγαμέστω Στρατοπέδου Καραϊσκάκης
Ευαγγέλης Μ. Κοντογιάννης, Δήμος Τζέλιος, Γεώργιος Πεσλής ».
Άλλο Καρτέρι που αναφέρεται και στο οποίο συμμετείχε ο Καραϊσκάκης, είναι στο Λικοδόντι - Βασιλόπουλο Ξηρομέρου μέσα Δεκεμβρίου1825 , για το οποίο ο Καραϊσκάκης με τον Δήμο Τσέλιο, αναφέρουν από τη Δερβέκιστα σε σχετικό έγγραφο με ημερομηνία 30 Δεκεμβρίου 1825, τα εξής :
«....Ενώ εγώ έτρεφον εις την γνώμην μου παρόμοια , βλέπω γράμματα της Επιτροπής και των εν Μεσολογγίω στρατηγών, τα οποία με εδιόριζον να απεράσω εις ετούτα τα μέρη (Δερβέκιστα , σημερινή Ανάληψη Τριχωνίδας ) και να ενωθώ με τους από τα Σάλωνα ελθόντας οπλαρχηγούς. Εγώ τους απεκρίθην ότι δεν συμφέρει να αφήσωμεν εκείνο το πόστον (Δραγαμέστο), επειδή επροξενείτο απ΄ εκεί μεγάλη βλάβη του εχθρού. Αυτοί και με δεύτερα γράμματα με εβίασαν αποφασιστικώς να σηκωθώ. Λοιπόν και εγώ δεν παρήκουσα και εσηκώθηκα δια εδώ. Ελθόντες έως Λικοδόντι απαντήθημεν με ένα στράτευμα εχθρικόν έως χιλιάδες ιππείς και πεζούς οι οποίοι ήρχοντο επάνω μας δια πόλεμον και αν εχαλούντο , το οποίον και ήθελον πάθει, επειδή το μοναστήρι ήτον δυνατόν, να επιστρέψουν να φύγη και ο Κιουταχής. Λοιπόν, επειδή απαντήθημεν εις τον δρόμον επολεμήσαμεν και απεράσαμεν. Φθάσαντες εδώ ενώθημεν και με τους λοιπούς οπλαρχηγούς. Δεν ήτον όμως αυτό καλό σκέδιον οπού μας εσήκωσαν από το Δραγαμέστον και ετούρκεψεαν όλαι αι επαρχίαι. Και εδώ οπού ήλθομεν δεν βλέπω να κάμωμεν κανένα σκέδιον εις βλάβην του εχθρού. Τούτο μόνον εκατορθώσαμεν, εβάλαμεν μίαν δύναμιν από επτακοσίους στρατιώτας μέσα εις Μεσολόγγι, και όχι κανένα άλλο όφελος. Πόθεν τούτο; Απορώ ! Όθεν εγώ στρατηγός της Σεβαστής Διοικήσεως και με το να μην το δέχεται η υπόληψίς μου να κρύψω το δίκαιον και την αλήθειαν, την πληροφορώ αληθώς δια να προφθάση τον κίνδυνον εις τον οποίον ευρίσκεται το δύστυχον Μεσολόγγι και όλη η Δυτική Ελλάς». {ΓΑΚ. Βλαχ. Αρχ. Καραϊσκάκη . Στ4, αριθ. 1467}.
Μέσα του Δεκεμβρίου του 1825 ο Γεώργιος Καραϊσκάκης αναχώρησε, όπως είδαμε πιο πάνω και μάλιστα εντελλόμενος δύο φορές, να φύγει από το Δραγαμέστο* (Αστακός) που στρατοπέδευε από τον Αύγουστο του 1825 και να εγκατασταθεί στη Δερβέκιστα (Ανάληψη) Τριχωνίδας, ώστε να ενισχύσει το εκεί στρατόπεδο προς αντιπερισπασμό των Τούρκων που πολιορκούσαν το Μεσολόγγι. Φθάνουν στη Δερβέκιστα κοντά στα Χριστούγεννα του 1825. Και η κατάσταση και σαυτό το στρατόπεδο ήταν τραγικότερη απ΄ ό,τι στο Δραγαμέστο. Δεν είχαν να φορέσουν οι στρατιώτες ούτε τσαρούχια και ήταν πεινασμένοι και ρακένδυτοι από τις κακουχίες και τις ανέχειες, σύμφωνα με την επιστολή των παρακάτω εννέα στρατηγών που απευθύνονταν προς την κεντρική Διοίκηση στο Ναύπλιο, η οποία δυστυχώς ήταν εκτός πραγματικότητας , αλλά δεν άκουγε κάν και τις αγνές και πατριωτικές φωνές – προτάσεις- παραινέσεις εννέα στρατηγών με προεξάρχοντα αυτών, τον Γεώργιο Καραϊσκάκη. Ιδού και η επιστολή προς τη Διοίκηση των στρατηγών.
« Σεβαστή Διοίκησις . Επειδή και είδομεν τον μέγιστον κίνδυνον του Μεσολογγίου οπού είναι εις την τελευταίαν στιγμήν, όλοι επροθυμοποιήθημεν με πατριωτικά αισθήματα και ετρέξαμεν εις βοήθειαν των εκεί συναδέλφών μας στρατηγών πολιορκουμένων , να τους διεσώσωμεν με ότι τρόπον εγνωρίζαμεν. Αφ΄ ού εφθάσαμεν έως εδώ στην Δερβέκιστα , ευρέθημεν πολλά υστερημένοι από έλλειψιν τροφών και όλων των αναγκαίων , ώστε οι στρατιώτες τούς υπό την οδηγίαν μας επέρασαν όλο με λάχανα και με πενήντα δράμια αλεύρι εις τρεις ημέρας να θεραπεύσουν την πείνα τους . Μερικές τροφές οπού εστάλθησαν από τα αυτόσε και μερικές που ερίφθησαν με έρανον εις τους δυστυχείς κατοίκους τούτων των επαρχιών , είναι αδύνατον να το περιγράψωμεν τα όσα εκεί εδοκίμασαν οι δυστυχείς κάτοικοι , έως να μετακομήσουν και να μας έλθουν μερικαί τροφές με τα ζώα τους από Βιδήβα έως εδώ, ώστε από τον υπερβολικόν χειμώνα , εψώφησαν όλα τα ζώα τους εις τον δρόμον των δυστυχισμένων, το επέρασμα των υψηλότερων βουνών να υποφέρουν, τα απεράσματα οπού είναι δύσκολα των ποταμών, το μακρινόν διάστημα..
---------------------------
*Δραγαμέστο: Σημαντική κωμόπολη στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η οποία μαζί με την Κατοχή, Μαχαλά, Κατούνα, Ζάβιτσα, Ζαβέρδα και Βόνιτσα, αποτελούσαν τα κυριότερα οικονομικοπνευματικά κέντρα του Ξηρομέρου στον 18ο & 19ο αιώνα. Το δε 1833 με το Βασιλικό Διάταγμα 12/6 Απριλίου 1833 άρθρο 8 παρ. 1, το Δραγαμέστο ορίστηκε πρωτεύουσα της Ακαρνανίας. Σήμερα το χωριό Δραγαμέστο είναι ακατοίκητο και έχει μετοικήσει και μετονομαστεί σε Καραϊσκάκης ,{ Β.Δ 17 Ιουλίου 1930/ΦΕΚ.251/Α/ 1930 εις ανάμνηση του Γεωργίου Καραϊσκάκη που το 1825 διατηρούσε στον Προφήτη Ηλία στρατόπεδο με περίπου 2691 άνδρες }. Το χωριό Δραγαμέστος μεταφέρθηκε λόγω κατολισθήσεως από το 1955 και μετά, στη σημερινή θέση που είναι το χωριό Καραϊσκάκης, ακριβώς πέντε χιλιόμετρα πριν από τον Αστακό.
Επιστολή προς τη κεντρική Διοίκηση της Ελλάδος , η οποία υπογράφεται στις 28 Δεκεμβρίου 1825 στο στρατόπεδο της Δερβέκιστας από τους στρατηγούς : Γιαννάκη Γιολδάση , Γεώργιο Καραϊσκάκη, Δήμο Σκαλτσά , Ανδρίτσο Σιαφάκα, Δήμο Τσέλιο, Γιαννάκη Στάϊκο , Χρήστο Μακρή , Γεώργιο Πεσλή και Νικόλαο Τζαβέλα , οι οποίοι και διεκτραγωδούν προς τη Διοίκηση την υφιστάμενη κατάσταση του στρατοπέδου. { Βλαχ. Εκτελ. φάκ. 16 (260) }.
Περί τούτο ας συμπεράνη η Σεβαστή Διοίκησις , πόσον δύσκολον είναι , ώστε είναι αδύνατον να εξοικονομηθεί στρατόπεδον από ένα τοιούτο μακρυνόν διάστημα εις το μέσον του χειμώνα , αφού εδώ μεν δύσκολον να κατορθωθεί και να μας έρχονται αι αναγκαίαι τροφές να μας προφθάσουν , δεν γνωρίζομεν να κάμωμεν δουλειάν δια να βγάλωμεν τον εχθρόν με ότι τρόπον εγνωρίζομεν . Από άλλο μέρος μας έστειλαν όλοι οι οπλαρχηγοί οι ευρισκόμενοι εις Μεσολόγγιον τους στρατηγούς Δημήτριον Μακρή και Χρήστο Φωτομάρα, ζητώντας στρατιωτικήν δύναμιν αρκετήν να εμβή μέσα εις Μεσολόγγιον , δια περισσοτέραν ασφάλειαν της πόλεως. Ταύτα αφού είδομεν εις ημάς τον κίνδυνον αυτόν οπού επαπιλεί όλον το έθνος, απεφασίσαμεν και εστείλαμεν επτακοσίους στρατιώτας αναλόγως ο καθείς των σωμάτων του, πληρώνοντάς τους εξ ιδίων μας μίαν χρηματικήν ποσότητα αρκετήν του καθ΄ ενός στρατιώτη δια να εμβάσωμεν μέσα, εάν μας βοηθήσει ο Θεός να ημπορέσωμεν να φυλάξωμεν αυτά τα τείχη του Μεσολογγίου οπού αυτού κρέμεται η σωτηρία της Ελλάδος.
Σεβαστή Διοίκησις το στρατόπεδον έφθασεν εις μεγάλην ένδειαν . Μήτε τσαρούχια έχουν εις τους πόδας των , μήτε ενδύματα να φορέσουν και μας ζητούν με ανυπομονησίαν τους μισθούς των, δια να θεραπεύσουν την γύμνιαν τους , ότι δουλεύουν τόσον καιρόν χωρίς να λάβουν τι δουλειά τους και εσκοτώθησαν και καθημερινώς καταφρονούν τον θάνατον δια να σωθή η πατρίς από τους τυράννους της και να μην απολαμβάνουν την δουλειάν τους και τον κόπο τους , πράγμα σχεδόν πολλά άδικον τους γίνεται , ώστε εις κανένα έθνος δεν εστάθη ποτέ. Και σκλάβοι να ήταν εις έναν αυθέντη τύραννον, ήθηλε λάβει συμπάθειαν και ευσπλαχνίαν και να τους πέψη ένα ένδυμα.
Περί τούτοις , σήμερον μανθάνωμεν από έναν Χριστιανόν αιχμάλωτον οπού έφυγεν από το εχθρικόν στρατόπεδον του Μεσολογγίου, μας διηγήθη ότι ο Ιμπραήμ πασάς όλας τους τας δυνάμεις τας επέρασεν σε τούτο το μέρος, βόμβας και άλλα πυροβολικά μηχανήματα επέρασεν πλήθος. Αφού το λεηλατήσει το Μεσολόγγιον με φωτιά να κάμη την έφοδον με απόφασιν να το κερδίσει ( ημή γένοιτο ). Ημείς θέλομεν ωφελήσει όταν έλθει ο ελληνικός στόλος ημπορούμεν να πιάσωμεν κανένα πόστο παράλιον δια να λαμβάνωμεν τροφάς ευκόλως δια θαλάσσης και τότες ωφελούμεν την πατρίδα και τον εχθρόν θέλομεν τον βλάψει σημαντικώς .
Μένομεν με όλον βαθύτατον Σέβας.
Τη 28 Δεκεμβρίου 1825 Δερβέκιστα Γιαννάκης Γιολδάσης , Καραϊσκάκης , Δήμος Σκαλτσάς ,
Ανδρίτσος Σαφάκας, Δήμος Τζέλιος , Γιαννάκης Στάϊκος ,
Χρήστος Μακρής , Γεώργιος Πεσλής , Νικόλαος Τζαβέλας »
{Βλαχ. Εκτελ. φάκ.16 (260)}.
Αυτή ήταν η δαφνοφόρος παρουσία του αοίδιμου Καραΐσκάκη στην Ακαρνανία κατά το δεύτερο εξάμηνο του 1825, στην οποία ως αρχηγός Αρμάτων Ξηρομέρου είχε στήσει το ορδί του στο Δραγαμέστο (Αστακός) Ξηρομέρου και συνέβαλε τα μέγιστα στην ενίσχυση της Β΄ πολιορκίας του Μεσολογγίου με τις διεξαχθείσες υπ΄ αυτόν μάχες , όπως : στον Μαχαλά , στον Καρβασαρά , στη Μάνινα ( Παλιομάνινα ) , στο Ρίβιο , στη Ρίγανη και στο Λικοδόντι. Μάχες που προαναφέραμε λεπτομερέστατα ως άνω και τις συνοδεύσαμε μάλιστα με αδιάσειστα ιστορικά στοιχεία, προερχόμενα από έρευνά μας σε πρωτογενείς αρχειακές πηγές προς επίρρωση των λεγομένων μας και με την πίστη και την ελπίδα ότι αυτά τα ιστορικά γεγονότα θα φανούν χρήσιμα σε κάθε φιλίστορα συμπατριώτη , εμπλουτίζοντάς του ακόμη περισσότερο ,τις όποιες ιστορικές του γνώσεις για τη συμβολή του Καραϊσκάκη στο Ξηρόμερο και στην Ακαρνανία γενικότερα.
Νίκος Θεοδ. Μήτσης
Αρχοντοχώρι ( Ζάβιτσα) Ξηρομέρου
