«Γρίβα μ’ σε θέλει ο βασιλιάς»
του ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού
Ίσως να μην υπάρχει πιο παρεξηγημένο δημοτικό τραγούδι από αυτό που είναι γνωστό από τον στίχο «Γρίβα μ’ σε θέλει ο βασιλιάς». Προέρχεται από το Ξηρόμερο της Αιτωλοακαρνανίας και χορεύεται ως τσάμικο.
Αν και θεωρείται το κατεξοχήν «φιλοβασιλικό» δημοτικό τραγούδι, στην πραγματικότητα αναφέρεται στην απόπειρα ενός παλαιού αγωνιστή του 21 να καταργήσει το θεσμό της βασιλείας στην Ελλάδα. Οι στίχοι του τραγουδιού αναφέρουν:
Γρίβα μ’ σε θέλει ο βασιλιάς. Όλος ο κόσμος κι ο ντουνιάς.
-Σαν τι με θέλει ο βασιλιάς, όλος ο κόσμος ο ντουνιάς;
-Γρίβα σε θέλει για καλό, για να σε κάνει στρατηγό.
Τραγούδι των φιλοβασιλικών
Στα μεταπολεμικά χρόνια, ο «βασιλιάς» που αναφέρεται στο τραγούδι ταυτίστηκε με τον Γεώργιο Β΄ και ο «Γρίβας» με τον Γεώργιο Γρίβα που στην Κατοχή ήταν αρχηγός της αντικομουνιστικής και φιλοβασιλικής «Οργάνωσης Χ».
Υπήρχε γενική εντύπωση ότι θέμα του τραγουδιού ήταν προσέγγιση του Γεωργίου Β΄ με τον Γρίβα για να αντιμετωπίσουν από κοινού τον ΕΑΜ – ΕΛΑΣ στο τέλος της Κατοχής.
Για το λόγο αυτό, το δημοτικό τραγούδι υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές στους βασιλόφρονες. Σε όλη την Ελλάδα ακουγόταν κυρίως σε πανηγύρια και γλέντια. Αυτοί που το παραγγέλναν στις ορχήστρες και το χόρευαν εκδήλωναν έτσι δημόσια την πολιτική τους τοποθέτηση.
Μετά το 1974 και το δημοψήφισμα με το οποίο καταργήθηκε η βασιλεία στην Ελλάδα, οι οπαδοί της θεωρούσαν ότι με το τραγούδι αυτό έδειχναν την αντίθεσή τους στην πολιτειακή αλλαγή. Παράλληλα, ήταν ένας τρόπος να προκαλέσουν τους συμπολίτες τους που ήταν αντιβασιλικοί.
Δεν έλειπαν περιπτώσεις που στα πανηγύρια υπήρχαν διαπληκτισμοί μεταξύ των συμμετεχόντων με αφορμή την παραγγελία του συγκεκριμένου τραγουδιού.
Προπολεμικές ηχογραφήσεις
Όμως, υπάρχουν ηχογραφήσεις στο Μεσοπόλεμο του τραγουδιού «Γρίβα μ’ σε θέλει ο βασιλιάς» με τους ίδιους ακριβώς στίχους και μετά τον πόλεμο. Έτσι, για παράδειγμα, γνωρίζουμε ηχογράφηση του 1920, σε εκτέλεση της κυρίας Κούλας με τον Β. Βλάχο στο κλαρίνο (Panhellenion Αμ PAN-8034 1920) και του Σεραφείμ Γεροθόδωρου του 1934.
Ίσως η καλύτερη εκτέλεση του τραγουδιού στο Μεσοπόλεμο είναι ηχογράφηση του 1936 του Γιώργου Παπασιδέρη στο τραγούδι και του Νίκου Καρακώστα στο κλαρίνο.
Αυτό, βέβαια, σημαίνει ότι το τραγούδι δεν μπορεί να έχει σχέση με τον Γεώργιο Γρίβα.
Τραγούδι των τελών του 19ου αιώνα
Επιπλέον, το τραγούδι είναι πολύ παλαιότερο από τις πρώτες ηχογραφήσεις του. Ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα τραγουδιόταν στην Αιτωλοακαρνανία και από εκεί διαδόθηκε αρχικά στην Ήπειρο και Θεσσαλία. Στη συνέχεια, έγινε γνωστό σ’ όλη την Ελλάδα.
Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές του, όμως, το θέμα παραμένει ίδιο: ο «βασιλιάς» καλεί τον «Γρίβα» για να τον κάνει στρατηγό.
Ποιος είναι ο Γρίβας του τραγουδιού;
Ο Γρίβας του δημοτικού τραγουδιού δεν είναι άλλος από τον Θεόδωρο (Θοδωράκη) Γρίβα (1797-1862). Υπήρξε οπλαρχηγός της Επανάστασης του 1821, με καταγωγή από το Ξηρόμερο της Στερέας Ελλάδας.
Πήρε μέρος σε πολλές μάχες με τους άνδρες του στη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο, καθώς και στην υπεράσπιση του Μεσολογγίου. Για τις δράσεις του αυτές έγινε «χιλίαρχος» και στη συνέχεια ένας από τους πρώτους στρατηγούς της ελεύθερης Ελλάδας.
Παρόλα αυτή οι Μεσσήνιοι του χρεώνουν την σφαγή των αγωνιστών από τους τούρκους γιατί τους εγκατέλειψε λίγο πριν από το προαποφασισμένο Ρεσάλτο στο κάστρο της Κορώνης. Ο Γρίβας είχε οριστεί αρχηγός της επιχείρησης, αλλά επειδή διαφώνησε για την αμοιβή του από τα μελλοντικά λάφυρα έφυγε της ώρα της εφόδου.
Οι Κορωναίοι έμειναν ακάλυπτοι, το σχέδιο κατέρρευσε και η τουρκική φρουρά εξόντωσε τους επαναστάτες.
Ο Γρίβας στα πρώτα χρόνια του Όθωνα υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του. Το 1836 κατέστειλε την εξέγερση οπλαρχηγών στην Ακαρνανία κατά της βασιλικής κυβέρνησης.
Όμως, το 1843, ο Θ. Γρίβας συντάχθηκε με την Επανάσταση της Γ΄ Σεπτεμβρίου. Μετά την παραχώρηση του συντάγματος και την έναρξη του κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα, ο Θεόδωρος Γρίβας συνέχισε τη δράση του ως πολιτικός. Αν και αγράμματος, εκλεγόταν βουλευτής Ακαρνανίας.
Οι ενέργειές του, όμως, δεν ήταν πάντα στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικής ζωής. Το 1847 οργάνωσε κίνημα με σκοπό να καταψηφιστεί η κυβέρνηση Μαυροκορδάτου.
Το 1854, στη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέγερση στην Ήπειρο κατά των Τούρκων. Ο Γρίβας τέθηκε επικεφαλής των ατάκτων δυνάμεων που εκστράτευσαν μέχρι το Μέτσοβο. Η εξέγερση τελικά καταπνίγηκε, και ο ίδιος επέστρεψε στην ελεύθερη Ελλάδα.
Η εξέγερση του Θεόδωρου Γρίβα κατά του Όθωνα το 1862
Στο τέλος της βασιλείας του Όθωνα, ο Γρίβας ήταν ένας από τους μεγαλύτερους πολέμιούς του. Στις 4 Οκτωβρίου 1862, εκμεταλλευόμενος τη γενική δυσαρέσκεια εναντίον του βασιλιά και διάφορες εξεγέρσεις, ηγήθηκε δικής του αντιοθωνικής εξέγερσης στην Αιτωλοακαρνανία. Αυτή σημείωσε επιτυχίες, όπως την κατάληψη της Βόνιτσας, του Αγρινίου και του Μεσολογγίου.
Ο Γρίβας διέθετε μεγάλο αριθμό πιστών οπαδών του που ήταν οπλισμένοι και με πολεμική εμπειρία.
Αν και στις 12 Οκτωβρίου 1862, ο Όθωνας εγκατέλειψε το θρόνο και την Ελλάδα, ο Γρίβας δεν σταμάτησε την εξέγερσή του. Απεναντίας, το κενό στην εξουσία που προέκυψε φαίνεται ότι διεύρυναν τις πολιτικές του φιλοδοξίες. Λέγεται ότι σκόπευε να εκστρατεύσει με το στρατιωτικό του σώμα εναντίον της Αθήνας και να καταλάβει την εξουσία!
Σύμφωνα με φήμες, θα καταργούσε τη μοναρχία και θα γινόταν ο πρώτος Έλληνας δικτάτορας με τον τίτλο του «Κυβερνήτη» ή του «Προέδρου της Δημοκρατίας».
Ευτράπελα της εξέγερσης
Ο Γ. Βλαχογιάννης, στο βιβλίο του Ιστορικά ανέκδοτα και αξιοπερίεργα επιφανών Ελλήνων, Εκδόσεις Γνώση, και σελίδα 339, έχει διασώσει καταγραφές από εκείνες τις ημέρες του Οκτωβρίου 1862 όταν οι οπαδοί του Γρίβα ετοιμάζονταν να εκστρατεύσουν με τον αρχηγό τους στην Αθήνα:
«Στο Κεφαλόβρυσο του Αιτωλικού (ο Θεόδωρος Γρίβας) μάζεψε τη χωριατουριά τριγύρω του, ανέβηκε σε μια πέτρα και βρόντηξε με τη φωνάρα του χτυπώντας τα πλατιά του στήθια: «Ποιος είμ’ εγώ, ορέ;». Κανένας δεν τόλμησε ν’ αποκριθεί γιατί δεν ξέρανε τι νόημα είχε το ερώτημά του. Πάλι ο Γρίβας ρώτησε:
«Ποιος είμ’ εγώ, ορέ;» Και πάλι σιωπή.
«Εγώ είμαι, ορέ, ο Θοδωράκης Γρίβας, δεν είμ’ εγώ;»
«Εσύ είσαι, καπετάνιε, εσύ είσαι!» είπαν οι χωριάτες.
Τότε ο ρήτορας «έβγανε και στη Βουλή κάτι τέτοιους λόγους πολλές φορές» είπε πολλά και κάλεσε τους χωριάτες να τον ακολουθήσουνε στην Αθήνα.
Και τον ακολουθήσαν, όμως στην Αθήνα δεν προφτάσανε να φτάσουν. Ένας γεροχωριάτης έλεγε στους άλλους πως στην Αθήνα οι πόρτες του παλατιού ανοιγοκλείνανε με κάτι πόμολα (ζεμπερέκια τα ’λεγε) χρυσά. Είχε πάρει και σακούλια μάλιστα μαζί του να τα γεμίσει πόμολα.»
Η προσφορά της «αρχιστρατηγίας»
Οι φήμες ότι ο Γρίβας θα προήλαυνε στην Αθήνα θορύβησαν την προσωρινή κυβέρνηση που σχηματίστηκε μετά την έξωση του Όθωνα με επικεφαλής τον Μπενιζέλο Ρούφο. Έτσι, στάλθηκε μία κυβερνητική αντιπροσωπεία για να τον συναντήσει στο Μεσολόγγι που το είχε κάνει έδρα του.
Στόχος των κυβερνητικών ήταν να δελεάσουν τον Γρίβα να σταματήσει την εξέγερση. Για αντάλλαγμα θα τον έκαναν αρχιστράτηγο του ελληνικού στρατού.
Στις 23 Οκτωβρίου 1862 η αντιπροσωπεία έφθασε στο Μεσολόγγι και συναντήθηκε με τον Γρίβα που όμως ήταν ετοιμοθάνατος. Ήταν φανερό ότι μαζί με αυτόν έπνεε τα λοίσθια και η εξέγερσή του. Παρά ταύτα, η κυβερνητική αντιπροσωπεία απένειμε τον τίτλο του αρχιστράτηγου στον Γρίβα στο κρεβάτι του. Την επόμενη μέρα πέθανε.
Καθώς ο Γρίβας είχε ασθενήσει ξαφνικά, και πέθανε μέσα σε λίγες μέρες, πολλοί ισχυρίζονταν ότι είχε δηλητηριαστεί. Δράστες θεωρήθηκαν πράκτορες των Άγγλων που δεν ήθελαν την κατάργηση της μοναρχίας στην Ελλάδα.
Ιστορικά λάθη
Στη διάρκεια της εξέγερσης του Θ. Γρίβα, ή λίγο μετά τον θάνατό του, κάποιος συντοπίτης του από το Ξηρόμερο στο στρατιωτικό του σώμα, φαίνεται ότι είχε την έμπνευση να απαθανατίσει την εξέγερση μ’ ένα δημοτικό τραγούδι.
Η αναφορά στο βασιλιά, φαίνεται ότι έχει να κάνει με διαπραγματεύσεις μεταξύ του Γρίβα και απεσταλμένων του Όθωνα στην αρχή της εξέγερσής του. Όμως, πιθανότατα, ο λαϊκός ποιητής να έχει μπερδέψει τα γεγονότα. Ο Γρίβας ήταν ήδη στρατηγός τότε.
Οπότε η πρόταση προς αυτόν να «γίνει στρατηγός» μάλλον αφορούσε την προαγωγή του σε «αρχιστράτηγο». Αυτό ήταν κάτι που έκανε η προσωρινή κυβέρνηση μετά την έξωση του Όθωνα.
Προκειμένου να προσδώσει μεγαλύτερο κύρος στον Γρίβα, ο ποιητής έβαλε «τον βασιλιά» να κάνει την προσφορά, αντί για μερικούς πολιτικούς που λίγα χρόνια αργότερα ο κόσμος τους είχε ξεχάσει.
Το αντιβασιλικό τραγούδι
Το τραγούδι «Γρίβα’ μ σε θέλει ο βασιλιάς» γράφτηκε για τον Θεόδωρο Γρίβα που κινήθηκε εναντίον του βασιλιά (Όθωνα). Το γεγονός αυτό, μαζί με άλλα, οδήγησαν στην έξωση του Όθωνα τον Οκτώβριο του 1862. Σύμφωνα με τις φήμες, ο Γρίβας σκόπευε να καταργήσει το θεσμό της βασιλείας της Ελλάδας.
Ίσως γι’ αυτό το λόγο έχασε τη ζωή του, αν πράγματι δηλητηριάστηκε.
Έτσι, τόσο ο Θεόδωρος Γρίβας όσο και το τραγούδι που τον υμνεί μόνο φιλοβασιλικά δεν μπορούν να χαρακτηριστούν!
Σε μία από τις παλαιότερες παραλλαγές του τραγουδιού, το αντιβασιλικό στοιχείο είναι έντονο. Σε αυτό, ο Γρίβας αποκαλεί το βασιλιά «κιαρατά», που είναι ο «κερατάς» στο ιδιώνυμο του Ξηρομερίου
– Γρίβα μ’, σε θέλει ο βασιλιάς, όλος ο κόσμος κι ο ντουνιάς!
– Σαν τι με θέλει ο κιαρατάς, όλος ο κόσμος κι ο ντουνιάς;
– Ορ’, αν με θέλει για κακό, να ζώσω τ’ άρματα κι εγώ.
– Ορ’, αν με θέλει για καλό, ν’ αλλάξω και να στολιστώ.
– Ορέ, σε θέλει να δώκεις τ’ άρματα, να προσκυνή’εις το βασιλιά.
– Γρίβας δε δίνει τ’ άρματα, δεν προσκυνάει τον κιαρατά!
Επιπλέον, παραλλαγές του τραγουδιού ξεκινούν με στίχους που αποκαλούν υποτιμητικά τον βασιλιά «Μπαβαρέζο» και τους απεσταλμένους του «Φράγους». Με τον τρόπο αυτό, ο ποιητής καταγγέλλει το βασιλιά ως ξενόφερτο:
«Μας ήρθε η άνοιξη πικρή το καλοκαίρι μαύρο, μας ήρθε κι ο Χινόπωρος πικρός φαρμακωμένος, μας ήρθε Φράγκος Βασιλιάς, μας ήρθε Μπαβαρέζος. Δώδεκα Φράγους έστειλε στο Θοδωράκη Γρίβα. Γρίβα σε θέλει ο Βασιλιάς κι όλος ο Κόσμος κι ο ντουνιάς…»
Ηχογράφηση του “Γρίβα μ’ σε θέλει ο βασιλιάς” από τους Αθανάσιο Ευγενικό {τραγούδι} και Τάσο Χαλκιά {κλαρίνο}, Dimotiki Paradosi
℗ Atheneum Greece 1998.
