Μια ιδιότυπη και έντονη αντιπαράθεση εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, για ένα ζήτημα που η επιστήμη έχει επιλύσει εδώ και πολύ καιρό: το ζήτημα της χρήσης της ονομασίας «ελιά Καλαμών».
Δυστυχώς, είναι μια αντιπαράθεση που δεν διεξάγεται με κάποια άλλη χώρα, αλλά είναι εγχώρια, μεταξύ της Μεσσηνίας και των λοιπών περιοχών όπου καλλιεργείται η ελιά καλαμών και κυρίως της Αιτωλοακαρνανίας.
- Ένα τέλος σε αυτή τη αντιπαράθεση ίσως βάλει η εκδίκαση στο ΣτΕ της προσφυγής του Συλλόγου Υπέρ των Μεσσηνιακών Ελαιοκομικών Προϊόντων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΣΥΜΕΠΟΠ) κατά της αποκαλούμενης «απόφασης Αποστόλου» (Υ.Α.331/20735/26.2.2018).
Στόχος της συγκεκριμένης απόφασης ήταν η δημιουργία μιας «τεχνικής λύσης», ώστε να υπάρξει ένα καθεστώς που να επιτρέπει την προώθηση της εμπορικής ονομασίας «KALAMATA OLIVES» ανταγωνιστικά με την ΠΟΠ «ΕΛΙΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ», διευκολύνοντας τις εξαγωγές για όλους τους παραγωγούς εκτός της Μεσσηνίας. Η λύση όμως αυτή απορρίπτεται από τους ενιστάμενους, καθώς υποστηρίζουν ότι με την εν λόγω απόφαση κάθε επιτραπέζια «Ελιά Καλαμών» εξισώθηκε με την προστατευόμενη ΠΟΠ «Ελιά Καλαμάτας», καταργώντας έτσι στην πράξη την προστασία που έχει κατοχυρώσει το όνομα ΠΟΠ. Επιπλέον, με όχημα αυτή, οι επιτραπέζιες ελιές που παράγονται σε τρίτες χώρες, διακινούνται απολύτως νόμιμα εντός Ευρώπης χρησιμοποιώντας το όνομα «Ελιές Καλαμάτας».
Είναι κάτι περισσότερο από προφανές ότι οι ονομασίες «Kalamata olives» και «PDO Elia Kalamatas» είναι τόσο παραπλήσιες που πρακτικά ανοίγουν το δρόμο σε ξένους ανταγωνιστές να επωφεληθούν και να κερδίσουν αγορές εις βάρος της εγχώριας παραγωγής και οικονομίας.
Αναμφισβήτητα μια σειρά από αστοχίες συνέβαλλαν στο να διαμορφωθεί η τρέχουσα κατάσταση, η οποία κάλλιστα μπορεί να περιγραφεί από τη φράση του Ashleigh Brilliant «Δεν έχω καμιά λύση, αλλά σίγουρα μου αρέσει το πρόβλημα».
Και αυτό διότι από το 1979, όταν με το ΠΔ 221/1979 το Υπουργείο Γεωργίας υποχρέωσε τις επιχειρήσεις να επισημαίνουν το προς εξαγωγή προϊόν µε την ονομασία «Kalamata olives», μέχρι το 1996 που αναγνωρίστηκε το ΠΟΠ µε το όνομα «Ελιά Καλαµάτας» / PDO «Elia Kalamatas» μόνο για την περιοχή της Μεσσηνίας, η καλλιέργεια της ελιάς ποικιλίας Καλαμών είχε επεκταθεί σε πολλές περιοχές της χώρας, με την συντριπτική πλειοψηφία του προϊόντος πλέον να παράγεται σε περιοχές εκτός της Μεσσηνίας.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε η εθνική, πλέον, Διεπαγγελματική Οργάνωση Επιτραπέζιας Ελιάς (ΔΟΕΠΕΛ), σήμερα, από την περιοχή της Μεσσηνίας εξάγονται περίπου 400τόνοι ελιά ΠΟΠ Καλαμάτας, ενώ η εξαγωγή ελιάς ποικιλίας Καλαμών πανελληνίως ξεπερνά τους 65.000 τόνους.
Με την καθιέρωση της ειδικής ενίσχυσης (κορωνοενίσχυση) για την ελιά, το ζήτημα αναδείχθηκε ακόμα πιο έντονα. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η έκτακτη ενίσχυση που δικαιούνται οι παραγωγοί των περίπου 150.000 στρεμμάτων της Αιτωλοακαρνανίας, αλλά κυρίως η διάθεση προϊόντος, άνω των 44.000 τόνων, που παράγεται, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 44% της εγχώριας παραγωγής.
Αμέτρητες συζητήσεις και συσκέψεις έχουν πραγματοποιηθεί με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων μερών για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Αν και κοινός παρονομαστής όλων είναι η καθιέρωση εθνικής στρατηγικής για την ελιά καλαμών, διαφέρει αισθητά η οπτική και στόχευση που επιδιώκουν, καθώς αγκυλώσεις εξυπηρέτησης τοπικών συμφερόντων ακυρώνουν στην πράξη την όποια εθνική προσέγγιση και ομοψυχία επιβάλλεται.
Έτσι, μπροστά σ’ αυτό τον διαφαινόμενο «γόρδιο δεσμό», έχουν προταθεί λύσεις που μάταια προσπαθούν να τον λύσουν, όπως η επέκταση του ΠΟΠ πανελλαδικά, η αποκλειστική διατήρηση του ΠΟΠ Μεσσηνίας και ίσως η επέκτασή του στις όμορες περιοχές, το πανελλαδικό ΠΓΕ, το κατά τόπους ΠΓΕ, η διατήρηση της ονομασίας της ποικιλίας ως συνώνυμο της «Καλαμών» στον ενωσιακό κατάλογο.
Με ορατό πλέον τον κίνδυνο να περιπέσουμε σε μια κατάσταση ελληνικής «ελιαπαγόρευσης», στο πλαίσιο της οποίας η όποια προσπάθεια εξαγωγής ελιάς θα σκοντάφτει στον τοίχο της απαγόρευσης χρήσης συγκεκριμένου ονόματος ή παραπομπής σε αυτό και συγχρόνως οι ξένοι ανταγωνιστές θα καταλαμβάνουν ολοένα και περισσότερες αγορές τις οποίες φυσικά θα χάνουμε οριστικά, ο κόμπος έφτασε στο χτένι.
Στην τελική, αν μόνο η Μεσσηνία δικαιούται να παράγει την ελιά Καλαμών, δεν μένει παρά να αποφασιστεί η ολική εκρίζωση των ελιών καλαμών που φύονται σε εκτάσεις εκτός Μεσσηνίας, με την αντίστοιχη αποζημίωση φυσικά.
Θα είναι ένα μνημειώδες αυτογκόλ, το οποίο θα στερήσει από τις αγορές χιλιάδες τόνους εξαγώγιμης ποιοτικής ελληνικής ελιάς καλαμών ετησίως. Διότι η διατήρηση των αγορών του εξωτερικού με τους περίπου 400 τόνους ελιάς αποκλειστικά μεσσηνιακής προέλευσης, ομοιάζει για κακόγουστο αστείο.
Λένε ότι η απλούστερη λύση είναι συνήθως και η σωστή. Είναι γνωστό ότι οι Γεωγραφικές Ενδείξεις ΠΟΠ και ΠΓΕ είναι ισοδύναμες και προστατεύουν το προϊόν νομικά από την απομίμηση και την κατάχρηση τόσο εντός της ΕΕ όσο και σε τρίτες χώρες.
Όμως το ΠΟΠ απαιτεί τεκμηρίωση της ύπαρξης στενότατου δεσμού προϊόντος, χώρου και ανθρώπων, ενώ το ΠΓΕ επικεντρώνεται στην ύπαρξη συγκεκριμένης ιδιότητας ή φήμης του προϊόντος σε σαφώς όμως οριοθετημένη γεωγραφική ζώνη.
- Επομένως η μοναδική ενδεχομένως βιώσιμη λύση προκειμένου να στηριχθεί ουσιαστικά η εγχώρια οικονομία και οι εξαγωγές, είναι η καθιέρωση ενός ΠΓΕ, με πιθανή ονομασία (γιατί σίγουρα υπάρχουν αρκετά σενάρια ως προς την ένδειξη οριοθέτησης) Πελοπόννησος-Δυτική & Στερεά Ελλάδα ΠΓΕ ΕΛΙΕΣ ΚΑΛΑΜΩΝ/ Peloponnese-Western & Central Greece PGI «KALAMATA OLIVES» για όλες τις περιοχές που καλλιεργούνται ελιές καλαμών και του ΠΟΠ ΕΛΙΕΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ «PDO ELIA KALAMATAS» για την περιοχή της Καλαμάτας.
Πριν ασκήσει κάποιος έντονη κριτική στην πρόταση, ας μελετήσει μια περίπτωση από την περιοχή της Τοσκάνης στην Ιταλία, όπου έχει κατοχυρωθεί το ΠΓΕ Έξτρα Παρθένο Ελαιόλαδο για όλη τη γεωγραφική της ζώνη (Toscano IGP Extra virgin olive oil (throughout the region)) και επιπρόσθετα έχουν αναγνωρισθεί ονομασίες ΠΟΠ -Έξτρα Παρθένο Ελαιόλαδο επιμέρους περιοχών που βρίσκονται εντός της Περιφέρειας της Τοσκάνης, της οποίας το συνολικό ελαιόλαδο που παράγεται αναγνωρίζεται ως ΠΓΕ, και συγκεκριμένα: α) ΠΟΠ Έξτρα Παρθένο ελαιόλαδο περιοχής Chianti/ Chianti Classico DOP Extra virgin olive oil (Chianti area), β) ΠΟΠ Έξτρα Παρθένο ελαιόλαδο περιοχής Terre di Siena/ Terre di Siena DOP Extra virgin olive oil (Siena area), γ) ΠΟΠ Έξτρα Παρθένο ελαιόλαδο περιοχής Lucca/ Lucca DOP Extra virgin olive oil (Lucca area) και δ) ΠΟΠ Έξτρα Παρθένο ελαιόλαδο περιοχής Seggiano/ Seggiano DOP Extra virgin olive oil (Monte Amiata).
Αντί λοιπόν να στρεφόμαστε σε εσωτερικές αντιδικίες που πλήττουν τελικά την εγχώρια παραγωγή, είναι προτιμότερο να προσεγγίσουμε το θέμα εθνικά και να προστατεύσουμε το προϊόν από τους κυριότερους ανταγωνιστές μας, οι οποίοι δεν κατοικούν στην Ελλάδα, αλλά κυρίως στις βόρειες χώρες της Αφρικής.
Πόπη Αγγελή
Γεωπόνος
