Εικόνα: Χρυσοβούνι, «Ξοβούνι» του Μαχαιρά Ξηρομέρου. Φωτο: Χ.Ν.Κουβέλης

Γράφει η Μαρία Ν. Αγγέλη e-mail:Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Το Χρυσοβούνι είναι ένα βουναλάκι που υψώνεται νοτιοδυτικά του Μαχαιρά Ξηρομέρου. Το όνομά του είναι σύνθετο: χρυσό + βουνό!

Προέλευση του ονόματος

Για την ονομασία του υπάρχουν διάφορες εκδοχές:

Α. Μια παράδοση αναφέρει: Στα χρόνια της τουρκοκρατίας λημέριαζαν σ’ αυτό πολλοί κλέφτες, όπως οι Καλιακουδαίοι, Στερνουλαίοι, Κουτσπυραίοι κ.ά. Μια φορά οι Κουτσπυραίοι καταδιωκόμενοι από τους Τούρκους κατέφυγαν στο βουναλάκι για να γλυτώσουν. Έμειναν τέσσερις πέντε μέρες. Όταν οι Τούρκοι ανακάλυψαν το λημέρι τους, για να μην τους πιάσουν, έφυγαν. Πριν φύγουν όμως, πήραν ένα μεγάλο κουδούνι, έβαλαν μέσα το χρυσάφι που είχαν και αφού έσκαψαν, το παράχωσαν μέσα στη γη. Με την ελπίδα ότι θα το ξαναβρούν…(Βλέπετε: Μ.Φ. Καραμεσίνη, Λαογραφικά Ξηρομέρου Ακαρνανίας,2008).
Υπάρχουν τοποθεσίες πάνω στο βουνό που έχουν πάρει τα ονόματά τους από τους κλέφτες που είχαν εκεί τα λημέρια τους. Είναι το Κουτσπυρό, το άλλοτε λημέρι των Κουτσπυραίων, του Στέρνουλα, λημέρι των Στερνουλαίων, του Καλιακούδα, λημέρι τωνΚαλιακουδαίων…

Β. Άλλη εκδοχή: Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι του χωριού για να σώσουν τα χρυσά τους τα έκρυψαν σε ένα μέρος του βουνού. Όρισαν ως σημείο κρύπτης ένα μέρος από όπου φαίνεται το καμπαναριό της τότε εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου. Η σημερινή εκκλησία θεμελιώθηκε το 1929.(Βλέπετε: Μαρία Ν. Αγγέλη, «Μαχαιράς Ξηρομέρου Αιτωλοακαρνανίας: Ο τόπος και οι άνθρωποι…», Αgriniobestof.gr). Έτσι θα μπορούσαν μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους να τα ξαναβρούν.

Γ. Διηγούνται ακόμα κάποιοι υπερήλικες ότι τα δόντια των ζώων που βόσκουν σ’ αυτό το μέρος και οι χαίτες των αλόγων αστράφτουν τη νύχτα. Το κιτρίνισμα των δοντιών, το «χρύσωμα» τόσο στο Χρυσοβούνι όσο στη Χρυσοβίτσα, λένε οι ντόπιοι, ότι οφείλεται σ’ ένα χορτάρι που φυτρώνει στα μέρη αυτά κι έχει την ιδιότητα να κιτρινίζει τα δόντια. Πιθανόν γι’ αυτό το «χρυσαφί» χρώμα των δοντιών το ονόμασαν Χρυσοβούνι…

Δ. Πιθανή εκδοχή: Είναι αλήθεια ότι το βουναλάκι αυτό παρέχει πολύ καλή βοσκή για τα κοπάδια κυρίως γιδιών. Έχει πουρνάρια, φιλίκια, κουμαριές, αγριλιές, κοκορεφτιές, κ.ά. Ευλογημένος, χρυσός τόπος για την κτηνοτροφία που κάποτε ανθούσε στο χωριό. Ίσως γι’ αυτό του έδωσαν το ωραίο όνομα. Συνηθίζεται να χρησιμοποιείται στο Ξηρόμερο το επίθετο «χρυσός» ως «υπερθετικός βαθμός» του καλός! Αποδίδει δηλ. σε μέγιστο βαθμό την καλή ιδιότητα κάποιου προσώπου ή πράγματος… Για παράδειγμα: χαρακτηρίζουν ως «χρυσή γυναίκα» κάποια που είναι εξαιρετικά καλή! Κάτι ανάλογο μπορεί να έγινε και στην περίπτωση του βουνού…

Οι Μαχαιριώτες βέβαια το αποκαλούν «Ξοβούνι»! Το α συνθετικό της λέξης, δηλαδή το «χρυσό», στο ξηρομερίτικο ιδίωμα μετατρέπεται σε «ξο». Όπως για παράδειγμα: η έκφραση «χρυσό μου» γίνεται «ξο μου», η χρυσαφένια γίνεται «ξαφένια», η Χρυσούλα «Ξούλα», ο Χριστόφορος «Ξτόφορος», η Χρυσοβίτσα γίνεται «Ξοβίτσα» και άλλα…

Θυμάμαι, κάθε φορά που πνιγόμουνα από βήχα, μου έλεγε η μάνα: «Ξτός (Χριστός) πηδάκι μ’!»

Στις πλαγιές αυτού του βουνού βόσκησαν πολλά γιδοκόπαδα του Μαχαιρά και στα μονοπάτια του σεργιάνισαν όλοι οι τσοπάνηδες του χωριού. Ανάμεσά τους και ο πατέρας μου Νίκος Αγγέλης. Κανένας από αυτούς δε βρήκε τον κρυμμένο θησαυρό των κλεφτών ή έστω των παλιών κατοίκων του χωριού!

Σήμερα μένουν τα τοπωνύμια που διασώζουν την παράδοση για τους ονομαστούς κλέφτες της περιοχής. Και το καλό, το χρυσό βουνό θυμίζει στους νεότερους ότι έθρεψε στον κόρφο του τα κοπάδια του χωριού. Αντηχούσε κάποτε από τα κουδούνια, τα βελάσματα των ζώων και τα σφυρίγματα και τα σαλαγίσματα των τσοπάνηδων… Σήμερα τα γιδοκόπαδα σχεδόν έχουν εξαφανιστεί. Διατηρούνται όμως αρκετά προβατοκόπαδα… Διατηρείται ευτυχώς και η συλλογική μνήμη των κατοίκων που έχει τη δύναμη να ανασταίνει το παρελθόν…

Αυτά τα ελάχιστα για το μικρό βουνό με το χρυσό όνομα!