Οι εβραϊκές κοινότητες στην Αιτωλοακαρνανία το Βυζάντιο και το Μεσαίωνα. Πηγή: University of Cambridge, University of Umeo, European Research Council “Maping the Jewish Communities of Byzantine Empire”, http://www.byzantinejewry.net/

Του Λίνου Υφαντή,

Η παρουσία Εβραϊκών κοινοτήτων  στην Αιτωλοακαρνανία έχει ταυτιστεί με τη νεότερη εποχή και το Αγρίνιο. Οι αναφορές για την πόλη μας επικεντρώνονται ιδίως επί τουρκοκρατίας και επί Γερμανικής κατοχής. Η αλήθεια είναι όμως ότι Εβραϊκές κοινότητες υπήρχαν στην Αιτωλοακαρνανία πολύ πιο πριν.

Ο Ελληνιστής Ιουδαίος Φιλόσοφος Φίλων ο Αλεξανδρεύς έζησε τον 1ο αιώνα π.Χ. ( 20 π.Χ.-45 μ.Χ.). Αναφέρει την Αιτωλοακαρνανία ως μία από τις περιοχές της Ελλάδας με Εβραϊκές κοινότητες στην εποχή του, ωστόσο θεωρεί πιο σημαντικές εκείνες της Κρήτης, της Κύπρου, της Εύβοιας : “εις Θετταλίαν, Βοιωτίαν, Μακεδονίαν, Αἰτωλίαν, την Ἀττικήν, Ἄργος, Κόρινθον, τὰ πλεῖστα καὶ ἄριστα Πελοποννήσου καὶ οὐ μόνον αἱ ἤπειροι μεσταὶ τῶν Ἰουδαϊκῶν ἀποικιῶνεἰσιν, ἀλλὰ καὶ νήσων αἱ δοκιμώταται, Εὔβοια, Κύπρος, Κρήτη…”. Οι Εβραίοι απολάμβαναν το προνόμιο του Ρωμαίου πολίτη και απέφευγαν τις διώξεις.  Ο λόγος αυτός συν την ηρεμία που επικρατούσε στην Αιτωλοακαρνανία μετά τη Ναυμαχία του Ακτίου ενθάρρυνε την παρουσία Εβραϊκής Κοινότητας τα χρόνια αυτά.

Οι Εβραϊκές κοινότητες τον Μεσαίωνα στην Αιτωλοακαρνανία.

Σημαντική Εβραϊκή κοινότητα καταγράφεται στη θέση “Aphilon” κοντά στον Αχελώο  τη Βυζαντινή εποχή και συγκεκριμένα  έτη 1161 μ.Χ. -1163 μ.Χ. Η θέση αυτή προσδιορίζεται κοντά στο σημερινό Αγγελόκαστρο. Κατά άλλη εκδοχή, λιγότερο επικρατέστερη, προφέρεται “Άγχιλο” και προσδιορίζεται στις εκβολές του Αχελώου. Η αναφορά αυτή ανήκει στον Βενιαμήν εκ Τουδέλης και μιλά για κοινότητα 30 ατόμων με κοινοτικό αρχηγό τον ραββίνο Shabbetai ( Σαμπατάι ή Σαββατιανό). Ο ίδιος μιλά και για κοινότητα 100 εβράιων στη Ναύπακτο με κοινοτικό αρχηγό τον ραββίνο Γκούρι, Σαλόμ και Αβραάμ ( Guri, Shalom, Abraham). Η ίδια κοινότητα καταγράφεται και το 1430 μ.Χ.

Εβραϊκή κοινότητα καταγράφεται και στη θέση “Μαραθιά” το 1040 μ.Χ. Η ακρίβεια όμως της περιοχής είναι αμφιλεγόμενη. Μία εκδοχή την τοποθετεί  κοντά στην Τριχωνίδα στην περιοχή της Μακρυνείας, μεταξύ σημερινής κάτω Μακρυνούς και Σιταραλώνων.  Η άλλη εκδοχή την τοποθετεί στο Μαραθιά της Ευρυτανίας μετά τη Δυτική Φραγκίστα. Mάλιστα η ιστορία της κοινότητας παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, διότι φέρεται να έχουν συλληφθεί από Άραβες πειρατές. Ως ονόματα αναφέρονται οι αδελφοί Ελάιτζά (Elijah) και Λεό (Leo) από Μαραθιά!

Οι παραπάνω θέσεις των κοινοτήτων στην Αιτωλοακαρνανία στο μεσαίωνα αποτυπώνονται στον χάρτη του άρθρου, o oποιός προέρχεται από την εξαιρετική συγκεντρωτική δουλειά των Πανεπιστημίου του Cambridge, του Umeo καθώς και του European Research Council (ERC) “Maping the Jewish Communities of Byzantine Empire”. Eίναι διαθέσιμος στην ηλεκτρονική διεύθυνση : http://www.byzantinejewry.net/

Πηγές:
James K. Aitken and James Carleton Paget, The Jewish– Greek Tradition in Antiquity and the Byzantine Empire, Cambridge University Press, 2014.

University of Cambridge, University of Umeo, European Research Council “Maping the Jewish Communities of Byzantine Empire”, http://www.byzantinejewry.net/

Ελένη Σταυράκη, Οι εβραϊκές κοινότητες στα Ιόνια Νησιά κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας (13ος-18ος αι. Σχέσεις Συμβίωσης, εντάσεις και αποκλεισμοί). Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ, Ιστορία Νέου Ελληνισμού

agrinionews.gr