Τα νοσήματα του κατώτερου τμήματος των άκρων συναντώνται συχνά σε ποίμνια προβάτων εντατικών και εκτατικών εκτροφών, ωστόσο θεωρούνται σπάνια σε αίγες.
Αναφέρονται στην περιοχή των χηλών, των ιστών που περιβάλλουν οι χηλές και του μεσοδακτύλιου δέρματος. Εκδηλώνονται με διαφόρου βαθμού χωλότητα από ήπια και παροδική έως σοβαρή και χρόνια, με χαρακτηριστικό την βόσκηση στα γόνατα, που υποδηλώνει την ύπαρξη προβλήματος στις χηλές του ζώου. Πρέπει να διαφοροποιηθούν από αφθώδη πυρετό, bluetongue και λοιμώδης έκθυμα, που μπορούν επίσης να προκαλέσουν χωλότητα.
Η ένταση και η διάρκεια τους επηρεάζονται σημαντικά από διάφορους παράγοντες. Έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει γενετική προδιάθεση. Στα πρόβατα ο χρωματισμός των χηλών αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των επιμέρους φυλών. Οι µαύρες χηλές είναι κατά κανόνα σκληρές και ανθεκτικές, ενώ το αντίθετο συµβαίνει µε τις κηρόχρωμες χηλές. Επίσης, το σύστημα εκτροφής επηρεάζει τη συχνότητα εμφάνισης των νοσημάτων του άκρου ποδιού.
Κατά το ημιεντατικό σύστημα εκτροφής, τα ζώα βαδίζουν πολλές ώρες στη βοσκή, σε ξηρό ή και πετρώδες έδαφος. Η φθορά που προκαλείται στις χηλές αντισταθμίζει συνήθως την ανάπτυξή τους, διατηρώντας την επιθυμητή μορφολογία. Αντίθετα, στα πρόβατα που εκτρέφονται κατά το εντατικό σύστημα, όπου τα ζώα παραμένουν μονίμως σταβλισμένα (υγρό και μαλακό έδαφος), οι χηλές φθείρονται µε αργό ρυθμό. Αποτέλεσμα είναι η υπερανάπτυξή τους που προδιαθέτει στην εμφάνιση ποδοδερματίτιδας. Ακόμα, η έλλειψη πολλών θρεπτικών ουσιών από το σιτηρέσιο των ζώων μπορεί να μειώσει την κερατινοποίηση και την ανθεκτικότητα των χηλών. Έτσι η έλλειψη βιταμινών A, C, E και η σεληνοπρωτεΐνη υπεροξειδάση του γλουταθείου οδηγούν στην οξείδωση των οξέων που αποτελούν τα δομικά συστατικά της κεράτινης. Σε ότι αφορά τα ανόργανα στοιχεία το ασβέστιο (Ca) και ο ψευδάργυρος (Zn) είναι απαραίτητα στο σχηματισμό της κερατίνης. Τέλος, η αυξημένη υγρασία και η υψηλή συγκέντρωση από ούρα και κόπρανα στη στρωμνή, λόγω μειωμένης συχνότητας καθαρισμού, προδιαθέτουν στην αύξηση της ευαισθησίας των χηλών.
Η πρόληψη τους στηρίζεται στην περιποίηση και στην προστασία των χηλών, δηλαδή στη συχνή κοπή των νυχιών τους και αν είναι δυνατόν στην καθημερινή εφαρμογή ποδόλουτρων. Με τα παραπάνω επιτυγχάνεται ο καθαρισμός των χηλών από νεκρωμένους ιστούς, λάσπη και παγιδευμένα ξένα σώματα, επίσης αποσκοπούν στη μείωση του αριθμού των παθογόνων μικροοργανισμών στην περιοχή των χηλών. Τα κυριότερα νοσήματα αναπτύσσονται παρακάτω.
- ΜΕΣΟΔΑΚΤΥΛΙΑ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ
Οφείλεται στο Fusobacterium necrophorum, το οποίο είναι αναερόβιο βακτήριο και αποτελεί φυσιολογική χλωρίδα του περιβάλλοντος των στάβλων προερχόμενο από τα κόπρανα.
Στους προδιαθέτοντες παράγοντες εμφάνισης του νοσήματος συγκαταλέγονται:
- το "μούλιασμα" του άκρου στο νερό λόγω συνεχούς επαφής με υγρή λασπώδη στρωμνή, έδαφος ή βοσκή, που οδηγεί σε ρυτίδωση του δέρματος και άνοιγμα των πόρων στη μεσοδακτύλια περιοχή μεταξύ των χηλών, οπότε μπορεί πιο εύκολα να διαπεραστούν από μικροοργανισμούς,
- ο μηχανικός τραυματισμός στη μεσοδακτύλια περιοχή του δέρματος και
- η ανάπτυξη των χηλών.
Όσον αφορά την κλινική εικόνα του ζώου το Fusobacterium necrophorum αποικεί στο μεσοδακτύλιο διάστημα με αποτέλεσμα τη φλεγμονή της περιοχής και τη δημιουργία εκζέματος στο δέρμα μεταξύ των χηλών, η οποία μπορεί να φτάσει μέχρι τον αρθρικό θύλακο της τελευταίας μεσοδακτύλιας άρθρωσης. Ωστόσο η φλεγμονή του δέρματος δεν επηρεάζει τη χηλή, αλλά αφορά ένα ή περισσότερα άκρα. Συνήθως είναι μη επιπλεγμένη και προκαλεί ήπια και παροδική χωλότητα. Δεν είναι μεταδοτική και το ποσοστό προσβολής στο κοπάδι αγγίζει το 5-30%.
Η θεραπεία στηρίζεται στην άρση των προδιαθετικών παραγόντων κυρίως της υγρασίας και στην τοπική εφαρμογή spray αντιβιοτικών (terramycin aerosol spray, engemycin spray κλπ.).
- ΠΟΔΟΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ
Οφείλεται στο Dichelobacter nodosus και το Fusobacterium necrophorum, που εμφανίζουν συνεργική δράση. Το Dichelobacter nodosus είναι υποχρεωτικό παράσιτο, που δεν απαντάται πουθενά αλλού στη φύση εκτός των προσβεβλημένων χηλών των μηρυκαστικών. Ζεί 1-2 ημέρες στο εξωτερικό περιβάλλον και μεταδίδεται στο κοπάδι με την εισαγωγή ζώων με το Dichelobacter nodosus ή με το να πατήσουν σε χώρους με ζώα που φέρουν το παράσιτο. Άλλοι μικροοργανισμοί που μπορεί να επιπλέκουν την ποδοδερματίτιδα είναι το Actinomyces pyogenes και η Spirochaeta penortha.
Η κλινική εικόνα του ζώου χαρακτηρίζεται από φλεγμονή της κεράτινης στιβάδας και του χορίου της οπλής, που οδηγεί σε αποστηματοποίηση και εν συνεχεία αποκόλληση τμήματος ή και ολόκληρου του κεράτινου μέρους της χηλής από το κέντρο προς την περιφέρεια. Στελέχη του Dichelobacter nodosus με χαμηλή πρωτεολυτική ικανότητα προκαλούν ήπια ποδοδερματίτιδα, που σε συνδιασμό με το Fusobacterium necrophorum προσβάλλουν το μεσοδακτύλιο διάστημα και παρατηρείται αποχωρισμός της οπλής, ο οποίος περιορίζεται στο αξονικό μέρος της πτέρνας και στο οπίσθιο μισό της πελματιαίας επιφάνειας. Το ποσοστό προσβολής στο κοπάδι αγγίζει το 5-100%. Στελέχη του Dichelobacter nodosus με υψηλή πρωτεολυτική ικανότητα προκαλούν σοβαρή ποδοδερματίτιδα, που σε συνδιασμό με το Fusobacterium necrophorum προσβάλλουν το μεσοδακτύλιο διάστημα και παρατηρείται πλήρης αποχωρισμός της οπλής από τους υποκείμενους ιστούς. Το ποσοστό προσβολής στο κοπάδι αγγίζει το 5-100%. Είναι μεταδοτική με χρόνια διαδρομή.
Σκοπός της θεραπείας είναι η απομόνωση του βακτηρίου, γι’ αυτό απαιτείται άρση των προδιαθέτοντων παραγόντων, οι οποίοι είναι ίδιοι με τους παραπάνω, και διαχωρισμός υγιών και νοσούντων. Στα υγιή εφαρμόζονται ποδόλουτρα με 10% θεϊκό ψευδάργυρο για 20 λεπτά ανά εβδομάδα με τρεις επαναλήψεις και σε κάθε επανάληψη πραγματοποιείται κλινική εξέταση μήπως χρειαστεί να μεταβούν στην ομάδα των νοσούντων. Στα νοσούντα φροντίζουμε να απομακρύνουμε την υγρασία και να τους χορηγήσουμε αντιβιοτικά ενδομυικά κυρίως συνδιασμός λινκομυκίνης- στρεπτομυκίνης (lincospectin, lincovet-s κλπ.). Στο τέλος κάθε εβδομάδας γίνεται επανέλεγχος των ζώων με κλινική εξέταση και μετάβαση στην αντίστοιχη ομάδα με την ανάλογη θεραπεία που περιέγραψα. Ωστόσο στην τρίτη επανάληψη της θεραπείας τα ζώα που εξακολουθούν να χωλαίνουν αξιοποιούνται στο σφαγείο.
- ΑΠΟΣΤΗΜΑ ΠΟΔΟΣ
Οφείλεται στο Fusobacterium necrophorum και το Actinomyces pyogenes.
Πρόκειται για φλεγμονή της κάτω μεσοφαλαγγικής διάρθρωσης και χαρακτηρίζεται ως μια οξεία διαπυητική μη μεταδοτική λοίμωξη. Συνήθως αποτελεί επιπλοκή της μεσοδακτύλιας δερματίτιδας με επέκταση της νεκρωτικής εξεργασίας στον υποδόριο ιστό και από εκεί στην κάτω μεσοφαλαγγική διάρθρωση, στην περιοχή πάνω από τη στεφανιαία αύλακα της οπλής, εκεί όπου ο αρθρικός θύλακος προεξέχει σχηματίζοντας ένα ραχιαίο και ένα παλαμιαίο εκόλπωμα του δακτύλου. Στα πρώιμα στάδια η εξεργασία είναι μάλλον νεκρωτική παρά διαπυητική λόγω της πλειοψηφίας του Fusobacterium necrophorum, με την πάροδο του χρόνου το Actinomyces pyogenes αναπτύσσεται σταθερά και δημιουργεί διαπύηση. Το κυρίαρχο σύμπτωμα είναι η βαριά χωλότητα που μπορεί να φτάσει σε πλήρη παύση χρήσης του προσβεβλημένου άκρου, με μεγάλες περιόδους κατάκλισης και πόνο του ζώου. Από τη στιγμή της εγκατάστασης της λοίμωξης στην άρθρωση κάποια μόνιμη βλάβη της είναι αναπόφευκτη. Το ποσοστό προσβολής στο κοπάδι αγγίζει το 2-10%.
Για τη θεραπεία συστήνεται η χορήγηση πενικιλλίνης (depocillin κλπ.), ενώ σε περίπτωση καταστροφής ανατομικών στοιχείων η τοποθέτηση νάρθηκα στο προσβεβλημένο άκρο ώστε να υποστηριχθεί η άρθρωση και οι σύνδεσμοί της ή ακρωτιριασμός επί μήκος της τρίτης από το τέλος φάλαγγας ή σφαγή του ζώου.
- ΑΠΟΣΤΗΜΑ ΔΑΚΤΥΛΟΥ
Οφείλεται σε μη ειδικό βακτήριο με κυρίαρχο το Fusobacterium necrophorum. Στο 90% των περιπτώσεων εμφανίζεται λόγω υπερανάπτυξης των χηλών και μηχανικής πίεσης στην πλευρική γραμμή. Σε ανίθεση με το απόστημα του ποδός δεν προηγείται η ύπαρξη μεσοδακτύλιας δερματίτιδας.
Πρόκειται για οξεία διαπυητική ή νεκρωτική λοίμωξη, που αφορά μόνο ένα δάκτυλο, όμως συνοδεύεται από βαριά χωλότητα. Η φλεγμονή εντοπίζεται στο εσωτερικό της οπλής και ειδικά στο σημείο ένωσης της πελματικής με την τοιχωματική επιφάνεια, που περιορίζεται στο υποδεμάτιο πέταλο της οπλής. Δεν είναι μεταδοτική και το ποσοστό προσβολής στο κοπάδι αγγίζει το 1-5%.
Η θεραπεία του στηρίζεται σε καθαρισμό και παροχέτευση του αποστήματος με απόξεση της υπερκείμενης κεράτινης μοίρας της οπλής και τη χορήγηση αντιβιοτικών κυρίως λινκομυκίνης (lincospectin, lincovet-s κλπ.).
- ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΗ ΔΑΚΤΥΛΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ
Οφείλεται στο Treponema με κυρίρχο παράγοντα προδιάθεσης την υγρασία.
Πρόκειται για σπάνιο νόσημα με υψηλή μεταδοτικότητα, το οποίο χαρακτηρίζεται πρωτογενώς από αποικισμό της χηλής στη στεφάνη της οπλής και στο σημείο ένωσης του δέρματος με την οπλή. Έπειτα ακολουθεί επιφανειακή αποστηματοποίηση της χηλής, η οποία όμως δεν αφορά το μεσοδακτήλιο διάστημα και οδηγεί τελικά στη δημιουργία ψευδομεμβράνης.
Η θεραπεία στηρίζεται στην χορήγηση τυλοζίνης ενδομυικά (tylan 200, tilocen-20 κλπ.) ή σε εφαμογή ποδόλουτρων όπως αυτών που αναφέρθηκαν στη λοιμώδη ποδοδερματίτιδα ή σε τοπική εφορμογή αντιβιοτικών (terramycin aerosol spray, engemycin spray κλπ.) ή σε τοπικά αλκολούχα διαλύματα.
- ΔΕΡΜΑΤΟΦΙΛΩΣΗ ΑΚΡΩΝ
Οφείλεται στο Dermatophilus congolensis, το οποίο είναι gram+ αναερόβιο βακτήριο.
Τα ζώα εμφανίζουν επιφανειακή δερματίτιδα στη χηλή και ενδεχομένως πιο πάνω και από αυτή, καθώς και σε αυτιά και μύτη. Μετά από απόξεση της ψευδομεμβράνης, το δέρμα εμφανίζει πληγή και αίμα.
Η θεραπεία στηρίζεται στην ενδομυική χορήγηση τετακυκλίνης (terramycin l.a., alamycin l.a., tenaline l.a., oxyvet 20% l.a.κλπ.).
- ΥΠΕΡΜΕΓΕΘΕΙΣ ΧΗΛΕΣ
Οφείλονται στον περιορισμό και το μηδενισμό της βόσκησης, που οδηγεί σε μείωση της τριβής των χηλών.
Για τη θεραπεία τους επιβάλλεται το κόψιμο τους.
ΠΗΓΕΣ: www.slideshare.net, provata-assaf.blogspot.com
ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΙΝΙΟΥ
