To Εργαστήριο Μικροβιολογίας και Λοιμωδών Νοσημάτων - Τμήμα Κτηνιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας - Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης εξέδωσε πολυσέλιδο εγχειρίδιο με χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τη βιοασφάλεια στις χοιροτροφικές επιχειρήσεις.

Μπορείτε να δείτε ολόκληρο το εγχειρίδιο, όπως αυτό αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ΥπΑΑΤ, πιέζοντας ΕΔΩ.  

Τα μέτρα που μπορούν να εφαρμοστούν για τη βελτίωση της βιοασφάλειας μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με διάφορους τρόπους.

Ένας τρόπος είναι να ταξινομηθούν τα μέτρα σύμφωνα με τρεις στόχους: απομόνωση, εξυγίανση και έλεγχος των μετακινήσεων.

Ένας άλλος τρόπος, που θα εξεταστεί λεπτομερέστερα, είναι να ταξινομηθούν τα μέτρα σε τρία στάδια:

• διαχωρισμός,
• καθαρισμός,
• απολύμανση.

Ο διαχωρισμός είναι το πρώτο και σημαντικότερο στοιχείο της βιοασφάλειας. Περιλαμβάνει τη διατήρηση δυνητικά μολυσμένων ζώων και υλικών μακριά από τα μη μολυσμένα ζώα. Ο διαχωρισμός θεωρείται ως το πιο αποτελεσματικό βήμα για την επίτευξη των απαιτούμενων επιπέδων βιοασφάλειας. Εάν ένα παθογόνο δεν εισέλθει στην εκμετάλλευση, δεν μπορεί να λάβει χώρα μόλυνση.

Κανένα ζώο ή υλικό δεν πρέπει να εισέρχεται ή να εγκαταλείπει μια εκμετάλλευση χοίρων εκτός εάν είναι απολύτως απαραίτητο. Αυτό αφορά όχι μόνο τους χοίρους, αλλά και άλλα ζωικά είδη (συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων) που μπορεί να μολυνθούν από παθογόνους παράγοντες και που μπορούν επίσης να μολύνουν χοίρους. Ο διαχωρισμός περιλαμβάνει τη δημιουργία φραγμών και τον έλεγχο του τι περνά μέσα από αυτούς.

Οι φραγμοί θα πρέπει να είναι φυσικοί, χρονικοί, ή/και διαδικαστικοί και θα είναι αποτελεσματικοί μόνο όταν αποτρέπεται η είσοδος δυνητικά μολυσμένων αντικειμένων. Αυτό μπορεί να γίνει με την επιβολή της αλλαγής των υποδημάτων και του ρουχισμού για όλους τους ανθρώπους που διασχίζουν τον φραγμό και τον περιορισμό της εισόδου των οχημάτων.

Σε μεγάλης κλίμακας συστήματα παραγωγής, που χαρακτηρίζονται από υψηλό κόστος των συντελεστών παραγωγής / υψηλή απόδοση / χαμηλό περιθώριο κέρδους, η βιοασφάλεια είναι πιο σημαντική λόγω των μεγαλύτερων δυνητικά συνεπειών μιας νόσου, και σε αυτά τα συστήματα ο διαχωρισμός αποτελεί τη βάση των περισσότερων μέτρων βιοασφάλειας, ξεκινώντας από την πύλη της εκτροφής έως τα μεμονωμένα καταλύματα των χοίρων.

Το επόμενο πιο αποτελεσματικό βήμα στη βιοασφάλεια είναι ο καθαρισμός. Η μόλυνση των αντικειμένων από παθογόνα γίνεται κυρίως από μολυσμένο υλικό κοπράνων, ούρων ή εκκρίσεων που προσκολλώνται στις επιφάνειες.

Ο καθαρισμός θα αφαιρέσει ως εκ τούτου το μεγαλύτερο μέρος του μολυσματικού υλικού. Οποιαδήποτε υλικά πρόκειται να περάσουν από το φραγμό του διαχωρισμού (προς οποιαδήποτε κατεύθυνση) θα πρέπει να καθαρίζονται προσεκτικά. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχει ορατή βρωμιά στην επιφάνειά τους. Το σαπούνι, το νερό και η βούρτσα είναι κατάλληλα για μικρά αντικείμενα, αλλά για μεγάλα αντικείμενα, όπως φορτηγά ή ελκυστήρες, απαιτείται πλυστικό υψηλής πίεσης (από 110 έως 130 bar).

Η δυσκολία του επισταμένου καθαρισμού τέτοιων μεγάλων σύνθετων αντικειμένων τονίζει την ανάγκη του διαχωρισμού ως την πρώτη και αποτελεσματικότερη μέθοδο προστασίας. Το τελικό βήμα της βιοασφάλειας είναι η απολύμανση. Ο Κώδικας υγείας των χερσαίων ζώων ορίζει την απολύμανση ως: "την εφαρμογή, μετά από διεξοδικό καθαρισμό, διαδικασιών που αποσκοπούν στην καταστροφή των μολυσματικών ή παρασιτικών παραγόντων πρόκλησης νοσημάτων στα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των ζωοανθρωπονόσων.

Αυτό ισχύει για χώρους, οχήματα και διάφορα αντικείμενα που μπορεί να έχουν μολυνθεί άμεσα ή έμμεσα "(OIE, 2008b).

Η απολύμανση είναι σημαντική όταν γίνεται με συνέπεια και σωστά, αλλά θα πρέπει να θεωρείται ως το τελικό βήμα της διαδικασίας της βιοασφάλειας, το οποίο γίνεται μετά από τον αποτελεσματικό και ολοκληρωμένο καθαρισμό.

Τα απολυμαντικά συχνά δεν είναι εύκολα διαθέσιμα σε όλες τις αγροτικές συνθήκες, επομένως κάθε πρόγραμμα που δίνει έμφαση στη χρήση τους θα είναι αναπόφευκτα καταδικασμένο. Ακόμη και όταν είναι διαθέσιμα, τα απολυμαντικά χρησιμοποιούνται συχνά λανθασμένα.

Η αποτελεσματικότητα της απολύμανσης υπό ιδανικά ελεγχόμενες συνθήκες διαφέρει από την αποτελεσματικότητά της σε συνθήκες πεδίου. Τα απολυμαντικά δεν διεισδύουν απαραιτήτως σε ακαθαρσίες σε επαρκώς υψηλές συγκεντρώσεις, ούτε παραμένουν για αρκετό χρόνο για να είναι αποτελεσματικά. Επιπλέον, πολλά απολυμαντικά απενεργοποιούνται σε οργανικά υλικά, όπως το ξύλο ή η κοπριά. Έτσι, αν και σημαντική, η απολύμανση μπορεί να θεωρηθεί ως το λιγότερο αποτελεσματικό στάδιο στη βιοασφάλεια.

Η βιοασφάλεια αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της διατήρησης της υγείας στις εκτροφές. Η διαχείριση των νοσημάτων και ο έλεγχος των ενδημικών ασθενειών αποτελούν προκλήσεις σε πολλά συστήματα παραγωγής χοίρων, αλλά ιδιαίτερα στα συστήματα μικρής κλίμακας στις αναπτυσσόμενες και στις μεταβατικές χώρες όπου μείζον πρόβλημα αποτελούν τα υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας.