Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) εκτιμά ότι από τα 100 είδη καλλιεργειών που παρέχουν το 90% των τροφίμων παγκοσμίως, τα 71 γονιμοποιούνται από μέλισσες. Η πλειονότητα των καλλιεργειών που καλλιεργούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση εξαρτάται από την επικονίαση των εντόμων.
Η υγεία των μελισσών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι δράσεις της ΕΕ καλύπτουν διάφορους τομείς πολιτικής, όπως:
- τη μελισσοκομία και τη γεωργία
- περιβάλλον, έρευνα
- Φυτοφάρμακα
- κτηνιατρικά ζητήματα
- μέτρα επιτήρησης
Μελισσοκομία και γεωργία
Ο τομέας της μελισσοκομίας αποτελεί σημαντικό τμήμα της γεωργίας της ΕΕ. Υπάρχουν περίπου 630.000 μελισσοκόμοι και 16 εκατομμύρια κυψέλες στην ΕΕ, που παράγουν 234.000 τόνους μελιού ετησίως. Επί σειρά ετών, η ΕΕ παρέχει στήριξη στον τομέα της μελισσοκομίας μέσω εθνικών προγραμμάτων μελισσοκομίας και μέτρων αγροτικής ανάπτυξης. Αυτά τα μελισσοκομικά μέτρα αξιολογήθηκαν το 2013. Η βιώσιμη γεωργία, λαμβάνοντας υπόψη το περιβάλλον, μπορεί επίσης να επηρεάσει την υγεία των μελισσών και να βελτιώσει τη βιοποικιλότητα.
Περιβάλλον, έρευνα
Πολλοί πληθυσμοί επικονιαστών εντόμων βρίσκονται σε παρακμή. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως η απώλεια ενδιαιτημάτων, η κλιματική αλλαγή, τα χωροκατακτητικά είδη και η χρήση φυτοφαρμάκων. Για να αποκτήσει καλύτερη εικόνα της κατάστασης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε μια διαδικασία αξιολόγησης της κατάστασης των μελισσών, το αποτέλεσμα της οποίας δημοσιεύθηκε την άνοιξη του 2015 ως τον Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο των μελισσών. Οι κόκκινοι κατάλογοι των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση εντοπίζουν τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο - ώστε να μπορούν να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα διατήρησης. Επιπλέον, το The Life (Χρηματοδοτικό Μέσο για το Περιβάλλον) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τα οφέλη των άγριων μελισσών.
Τα υπάρχοντα δεδομένα δεν αρκούν για να κατανοήσουν με σαφήνεια τους λόγους της μείωσης των πληθυσμών επικονιαστών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ έχει υποστηρίξει διάφορα ερευνητικά έργα για την υγεία των μελισσών, συμπεριλαμβανομένου του ερευνητικού προγράμματος για τους επικονιαστές.
Φυτοφάρμακα
Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, ιδιαίτερα τα εντομοκτόνα, μπορούν να είναι τοξικά για τις μέλισσες. Η ισχύουσα νομοθεσία για τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα αναφέρει σαφώς ότι οι δραστικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε αυτά τα προϊόντα μπορούν να εγκριθούν μόνο εάν είναι ασφαλείς για τις μέλισσες.
Μετά από πρόσφατες μελέτες που δείχνουν ότι οι μελισσοκομικοί κίνδυνοι ορισμένων εντομοκτόνων (3 νεονικοτινοειδή και fipronil), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιορίζει σημαντικά τη χρήση τους.
Η Επιτροπή έλαβε επίσης μέτρα για τη βελτίωση της διαδικασίας έγκρισης φυτοπροστατευτικών προϊόντων:
- ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (ΕΑΑΤ) να επανεξετάσει πλήρως το σχέδιο αξιολόγησης κινδύνου και τη μεθοδολογία για τις επιπτώσεις των φυτοπροστατευτικών προϊόντων στις μέλισσες ·
- καθόρισε νέες απαιτήσεις δεδομένων για την εκτίμηση των πιθανών επιπτώσεων στις μέλισσες.
Κτηνιατρικά ζητήματα
Προκειμένου να υποστηριχθούν δράσεις για την υγεία των μελισσών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όρισε ένα εργαστήριο αναφοράς της ΕΕ για την υγεία των μελισσών που λειτουργεί από την 1η Απριλίου 2011.
Τα κύρια καθήκοντά του περιλαμβάνουν:
- συντονισμό των μεθόδων που χρησιμοποιούνται στις χώρες της ΕΕ για τη διάγνωση και την παρακολούθηση των σχετικών νόσων των μελισσών ·
- κατάρτιση για ειδικούς σε εργαστηριακή διάγνωση, εργαστήρια για τα εθνικά εργαστήρια αναφοράς ·
- παροχή τεχνικής βοήθειας στην Επιτροπή ·
- την καθιέρωση και τον συντονισμό μιας έρευνας σχετικά με τις απώλειες των αποικιών των μελισσών στην ΕΕ όσον αφορά τη θέσπιση μιας βασικής γραμμής για την «κανονική» εποχιακή θνησιμότητα των μελισσών.
Μέτρα επιτήρησης
Προκειμένου να προσδιοριστεί η κλίμακα της θνησιμότητας των μελισσών και των πιθανών αιτιών τους, το 2008, μετά από αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) ζήτησε πληροφορίες από τις χώρες της ΕΕ σχετικά με τα προγράμματα επιτήρησής τους, -2007, και η βιβλιογραφία σχετικά με την κατάρρευση των αποικιών, την αποδυνάμωση ή τη θνησιμότητα των μελισσών.
Οι πληροφορίες που ελήφθησαν έχουν συγκεντρωθεί στην έκθεση "Ημέρα θνησιμότητας και μέλισσα επιτήρησης στην Ευρώπη". Με βάση αυτές τις πληροφορίες, η EFSA ξεκίνησε ένα πανευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα για την υποβάθμιση των μελισσών με τον ίδιο τίτλο: «Η θνησιμότητα των μελισσών και η παρακολούθηση των μελισσών στην Ευρώπη». Η τελική έκθεση του σχεδίου υπογραμμίζει την ανάγκη καλύτερης εναρμονισμένης εποπτείας της θνησιμότητας των μελισσών στην ΕΕ.
Το ευρωπαϊκό εργαστήριο αναφοράς για την υγεία των μελισσών παρέχει τις τελευταίες επιστημονικές πληροφορίες σχετικά με τις τεχνικές πτυχές αυτής της παρακολούθησης. Το έγγραφό του "Βάση για πιλοτικό πρόγραμμα επιτήρησης για τις απώλειες αποικιών μελισσών" παρέχει καθοδήγηση στις χώρες της ΕΕ που θα εφαρμόσουν τις μελέτες επιτήρησης.
Η Επιτροπή υποστηρίζει τόσο την τεχνική βοήθεια όσο και τη συγχρηματοδότηση των κρατών μελών που συμμετέχουν οικειοθελώς στις μελέτες επιτήρησης για τις απώλειες των αποικιών των μελισσών. Στόχος τους είναι η βελτίωση της μεθοδολογίας επιτήρησης, η συγκέντρωση αξιόπιστων δεδομένων (δηλ. Συλλεγμένων ή επαληθευμένων από υπαλλήλους των αρμόδιων αρχών) σχετικά με την έκταση της θνησιμότητας των αποικιών και τον επιπολασμό των σημαντικότερων παθογόνων στα μελισσοκομεία.
Οι μέλισσες είναι ζωτικής σημασίας για το περιβάλλον, διατηρώντας τη βιοποικιλότητα και παρέχοντας ουσιαστική επικονίαση για ένα ευρύ φάσμα καλλιεργειών και άγριων φυτών. Συμβάλλουν στον ανθρώπινο πλούτο και την ευημερία άμεσα μέσω της παραγωγής μελιού και άλλων ειδών διατροφής και ζωοτροφών όπως: γύρη, κερί για την επεξεργασία τροφίμων, πρόπολη στην τεχνολογία τροφίμων και βασιλικός πολτός ως συμπλήρωμα διατροφής και συστατικό τροφίμων. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) εκτιμά ότι από τα 100 είδη καλλιεργειών που παρέχουν το 90% των τροφίμων παγκοσμίως, τα 71 γονιμοποιούνται από μέλισσες. Η πλειονότητα των καλλιεργειών που καλλιεργούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση εξαρτάται από την επικονίαση των εντόμων. Εκτός από την ουσιαστική αξία της επικονίασης στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, η παγκόσμια ετήσια νομισματική αξία της επικονίασης εκτιμάται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Λόγω της σημαντικής οικολογικής και οικονομικής αξίας των μελισσών, υπάρχει ανάγκη παρακολούθησης και διατήρησης των υγιεινών αποθεμάτων μελισσών, όχι μόνο σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο.
