Του Λίνου Υφαντή,
Η τουρκοκρατία στην Αιτωλοακαρνανική ενδοχώρα ουσιαστικά ξεκινάει από το 1460, όταν το Αγγελόκαστρο έπεσε στα χέρια των Οθωμανών. Αυτό σήμανε ουσιαστικά το τέλος της δυναστείας των Τόκκων και την αποχώρηση του Λεονάρδου Γ΄από την περιοχή. Ακολούθησε ο πλήρης έλεγχος της θάλασσας με την πτώση της Βόνιτσας το 1479 και της Ναυπάκτου το 1499.
Άγνωστες παραμένει έκτοτε οι συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων της περιοχής και των Χριστιανικών κοινοτήτων κατά τους δύο πρώτους αιώνες. Από τις λιγοστές μαρτυρίες μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η περιοχή περιήλθε σε πλήρη παρακμή. Τα πολεμικά γεγονότα που σημάδεψαν τους δύο πρώτους αιώνες είναι η Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571, η εξέγερση στο Ξηρόμερο το 1585 και η επιδρομή των Ενετών το 1684. Αν εξαιρέσουμε την εξέγερση στο Ξηρόμερο, οι υπόλοιπες περιπτώσεις χαρακτηρίστηκαν καθαρά από την εμπλοκή ξένων δυνάμεων. Επομένως το ντόπιο στοιχείο είχε μεν τη διάθεση να μετουσιώσει την ταυτότητα του μέσω της αποτίναξης του Οθωμανικού ζυγού και να αυτονομηθεί. Δυστυχώς όμως δεν είχε τις δυνατότητες ούτε τις στρατιωτικές ούτε τις ιδεολογικές ώστε να συσπειρώσει τους ντόπιους πληθυσμούς και να έχει επιτυχημένη έκβαση ένας τέτοιος αγώνας.
Πως άλλωστε να γίνονταν αυτό; Μαθαίνουμε από την «Ιερά Διήγησης» του Γρηγορίου της Μονής Προυσού την πλήρη παρακμή του τόπου αυτού. Αναφέρει εν ολίγοις ότι ο τόπος αυτός ( σ.σ.Ξηρόμερο, Κράβαρα, Βραχώρι) ήταν παντελώς άβατος και ανώνυμος. Δεν υπήρχαν ήμερα ζώα ούτε καν ήμεροι άνθρωποι και οι χριστιανοί αναγκάζονταν να καταφεύγουν στα βουνά λόγω ληστειών.
Ένας Ιταλός γεωγράφος στο έργο του Σ. Μπαλμπή » Η αναγεννηθείσα Ελλάς» μιλάει για «πουρνάρια και βελανίδια που σκέπαζαν τα χωριά με τα λίγα σπίτια και λιγοστές φαμίλες, οι οποίες δεν μπορούσαν ναθρέψουν περισσότερες στα κατάξερα εκείνα Αιτωλικά μέρη». Φυσικά οι οικογένειες δεν μπορούσαν να αναπτύξουν οικονομική δραστηριότητα μόνιμη λόγω ληστειών.
Τα παραπάνω επιβεβαιώνει ο λόγιος Ευγένιος Γιαννούλης ο Αιτωλός σε επιστολή του προς τον Επίσκοπο Λαρίσης Διονύσιο το 1665. Μιλάει έλλειψη γραμμάτων, για αναλφάβητους και τρισβάρβαρους λόγω της έλλειψης σχολείων και ιδίως ιερέων στην περιοχή αυτή. Η έλλειψη ήταν τέτοια που υπήρχαν και περιπτώσεις όπου παιδιά δεν είχαν προλάβει καν να βαφτιστούν, ενώ οι ιερείς αντιμετώπιζαν την εχθρότητα αλλόθρησκων πληθυσμών σε ορισμένες περιπτώσεις. «Τα γράμματα τους καιρούς τούτους παντού εχάθηκαν» αναφέρει χαρακτηριστικά. Κινδύνεψε σε πολλές περιπτώσεις η θρησκεία, η γλώσσα και ο πολιτισμός των αυτοχθόνων.
Η οικονομική πίεση προς τους ντόπιους πληθυσμούς συν τη βαριά πληροφορία εξανάγκασε μια μερίδα κατοίκων να αλλαξοπιστήσει. Σε αυτό το φαινόμενο αποδίδεται κατά τον Κ.Σ. Κώνστα η αλλαγή τοπωνυμίων όπως Χασάν-Αγά στη Μακρυνεία μεταξύ Γραμματικούς και Ματαράγκας, το Μουσταφούλι στο Παναιτώλιο και το Ζαπάντι στη Μεγάλη Χώρα.
Την παρακμή αυτή ανέστρεψε η ίδρυση σχολείων στα τέλη του 17ου αιώνα και τον 18ο αρχής γενομένης από Αιτωλικό και Μεσολόγγι. Αργότερα επεκτάθηκαν σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα με την καίρια συμβολή του Κοσμά του Αιτωλού. Η περιγραφή των παρακμιακών δύο πρώτων αιώνων μας ωθούν να αντιληφθούμε ακόμα περισσότερο την αξία του έργου του.
agrinionews.gr
