Το έδαφος είναι το σύστημα υποστήριξης για τα θρεπτικά συστατικά, τη βιοποικιλότητα, το νερό και την οργανική ύλη, τα οποία είναι όλα απαραίτητα για την παραγωγή τροφίμων. Αυτό κάνει τους αγρότες «θεματοφύλακες του εδάφους». Εξαρτάται από αυτό, ενώ έχει την εξουσία να την προστατεύει και να τη χρησιμοποιεί με βιώσιμο τρόπο.
Η βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων έχει καταστεί θεμελιώδης στη γεωργία, ιδίως όταν καταπολεμά τις κλιματικές αλλαγές, διατηρώντας τη βιοποικιλότητα και διατηρώντας το περιβάλλον. Το νερό και το έδαφος είναι οι κύριοι πόροι, που χρησιμοποιούνται στη γεωργία και συνδέονται στενά, καθώς η ποιότητα και η ποσότητα του νερού, που χρησιμοποιείται στη γεωργία θα επηρεάσει το έδαφος.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η κοινή γεωργική πολιτική έχει θεσπίσει διάφορα μέσα για την προώθηση της βιώσιμης χρήσης του εδάφους. Η αρχή της πολλαπλής συμμόρφωσης συνδέει τις άμεσες πληρωμές με τη συμμόρφωση των γεωργών με τα βασικά πρότυπα για το περιβάλλον και το κλίμα, την ασφάλεια των τροφίμων, την υγεία των ζώων και των φυτών, την καλή διαβίωση των ζώων και τη διατήρηση της γης σε καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση. Με αυτόν τον τρόπο θέτει μια βάση για τα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα και ενθαρρύνει τη βιώσιμη χρήση του εδάφους.
Οι άμεσες πληρωμές, που είναι διαθέσιμες στους γεωργούς μπορούν επίσης να συνδέονται με τη συμμόρφωσή τους με τα αποκαλούμενα μέτρα οικολογικού σχεδιασμού , τα οποία μπορούν επίσης να συμβάλουν στη διατήρηση του εδάφους καλής ποιότητας. Τα μέτρα αυτά, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 30% των άμεσων ενισχύσεων, απαιτούν από τους γεωργούς να διαφοροποιήσουν τις καλλιέργειες, να διατηρήσουν μόνιμους βοσκότοπους και να αφιερώσουν το 5% της αρόσιμης γης σε «περιοχές οικολογικής εστίασης». Οι ενέργειες αυτές συμβάλλουν στην αύξηση της ανθεκτικότητας του εδάφους, στη διατήρηση του άνθρακα στο έδαφος και στην προστασία της βιοποικιλότητας.
Η προστασία του εδάφους περιλαμβάνεται επίσης στα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης , τα οποία χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και τα οποία διαχειρίζονται τα ίδια τα κράτη μέλη. Η προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων και η αποκατάσταση, η διατήρηση και η ενίσχυση των οικοσυστημάτων που σχετίζονται με τη γεωργία είναι δύο από τους έξι βασικούς τομείς προτεραιότητας για την αγροτική ανάπτυξη και το έδαφος είναι σαφώς σημαντικό μέρος αυτού.
Τα μέτρα αυτά απέδειξαν ότι έχουν θετικό αντίκτυπο. Οι πρόσφατες εργασίες του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μεταξύ του 2000 και του 2010, ο ρυθμός διάβρωσης του εδάφους μειώθηκε κατά 9% συνολικά και κατά 20% στην αρόσιμη γη.
Η βιώσιμη χρήση του νερού και του εδάφους συμβαδίζουν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επενδύει σε αυτόν τον τομέα. Μια ομάδα εργασίας για το νερό και τη γεωργία ανακοινώθηκε τον Φεβρουάριο του 2017, ελπίζοντας να ενισχύσει τις επενδύσεις και να εξαπλωθεί βέλτιστες πρακτικές για τη βελτίωση της βιωσιμότητας των υδάτων στην Ευρώπη. Ως επακόλουθο, δημιουργείται ένα κέντρο γνώσεων για το νερό και τη γεωργία και θα πρέπει να είναι πλήρως λειτουργικό μέχρι τα τέλη του 2018. Θα συνδέσει και θα ενσωματώσει υπάρχουσες πηγές πληροφοριών καθώς και θα δημιουργήσει νέες γνώσεις. Με τη μορφή μιας διαδικτυακής πύλης θα είναι ευρέως προσβάσιμη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι διοικήσεις των κρατών μελών και τα ενδιαφερόμενα μέρη για να εντοπίσουν τα πιο πιεστικά προβλήματα και να επιτρέψουν την ανάπτυξη κατάλληλων εργαλείων πολιτικής για τη γεωργία.
Έρευνα και καινοτομία
Η έρευνα και η καινοτομία επικεντρώνεται επίσης στη διαχείριση του εδάφους. Στο πλαίσιο του Προγράμματος Horizon 2020, 56 εκατομμύρια ευρώ έχουν επενδυθεί σε έργα σχετικά με τη διαχείριση του εδάφους κατά την περίοδο 2014-2017. Για παράδειγμα, το πρόγραμμα Soilcare χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος με συνεισφορά της ΕΕ ύψους 983.450 ευρώ. Στόχος του έργου αυτού είναι να εντοπίσει και να αξιολογήσει πολλά υποσχόμενα συστήματα καλλιέργειας βελτιώνοντας το έδαφος και αγρονομικές τεχνικές για την αύξηση της βιωσιμότητας και της κερδοφορίας. Για να γίνει αυτό, θα χρησιμοποιηθεί μια διεπιστημονική προσέγγιση για την αξιολόγηση των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων μιας νέας γενιάς συστημάτων βελτίωσης του εδάφους που λαμβάνουν υπόψη τις βιολογικές, κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές πτυχές. Στο πλαίσιο του νέου προγράμματος εργασίας «Ορίζοντας 2020» 2018-2020, άλλα 100 εκατομμύρια ευρώ θα επενδυθούν στην έρευνα σχετικά με το έδαφος.
Η γεωργική ευρωπαϊκή εταιρική σχέση καινοτομίας (EIP-AGRI) ασχολείται επίσης με το έδαφος. Πολλές ομάδες εστίασης, οι οποίες αποτελούνται από ομάδες εμπειρογνωμόνων, που προτείνουν προσανατολισμό για μελλοντικά έργα, εργάζονται στο έδαφος είτε άμεσα είτε έμμεσα. Για παράδειγμα, μία από αυτές τις ομάδες έχει εκδώσει ένα φυλλάδιο με θέμα «Οργανικά θέματα εδάφους». Επιπλέον, επιχειρησιακές ομάδες ασχολούνται με αυτό το ζήτημα, ενώ περίπου το 5% όλων των επιχειρησιακών ομάδων ασχολούνται με τη διαχείριση του εδάφους. Οι ομάδες αυτές εργάζονται σε καινοτόμα έργα. Για παράδειγμα, μια επιχειρησιακή ομάδα χρηματοδοτούμενη από την ΕΕ στο Ηνωμένο Βασίλειο εργάζεται για την «κάλυψη της διαχείρισης των καλλιεργειών για τη βελτίωση της βιολογίας του εδάφους». Επιδιώκει να συγκρίνει τις επιπτώσεις των διαφόρων μεθόδων κάλυψης καλλιεργειών, μιας καλλιέργειας που καλλιεργείται για την προστασία και τον εμπλουτισμό της διαχείρισης του εδάφους στη βιολογία του εδάφους.
Η μελλοντική ΚΑΠ και η διαχείριση του εδάφους
Η τρέχουσα ΚΑΠ προσφέρει διάφορα μέσα για την προώθηση της βιωσιμότητας, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη διατήρηση του περιβάλλοντος. Η περιβαλλοντική φροντίδα, η δράση για την αλλαγή του κλίματος και η προστασία του τοπίου και της βιοποικιλότητας είναι τρεις από τις εννέα βασικές προτεραιότητες της μελλοντικής ΚΑΠ, όπως επισημάνθηκε πρόσφατα από την ανακοίνωση για το μέλλον της διατροφής και της γεωργίας. . Η μελλοντική ΚΑΠ θα συμβάλει στην αειφόρο διαχείριση και την αποδοτική χρήση του εδάφους μας χρησιμοποιώντας μια προσέγγιση βασισμένη σε αποδείξεις και επιδόσεις, η οποία στηρίζεται στην ψηφιοποίηση.
Για παράδειγμα:
Το νέο πλαίσιο «πλαισίου» της μελλοντικής ΚΑΠ υποστηρίζει βελτιωμένη ποιότητα και προστασία του εδάφους και αυξημένη δέσμευση άνθρακα μέσω της καλύτερης χρήσης της γης και της διαχείρισης της κάλυψης. Οι γεωργοί πρέπει να συμμορφώνονται με τις καλές γεωργικές και περιβαλλοντικές συνθήκες (ΕΕΑΕ), οι οποίες συνδέονται με την άμεση στήριξη του εισοδήματός τους. Οι γεωργοπεριβαλλοντικές ενέργειες που αφορούν το έδαφος περιλαμβάνουν την προστασία των τυρφώνων και των υγροτόπων, την εναλλαγή καλλιεργειών (αντικαθιστά τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών), την ελάχιστη διαχείριση της γης κάτω από την καλλιέργεια για τη μείωση της υποβάθμισης του εδάφους και την κάλυψη του εδάφους.
Επιπλέον, υπάρχει τώρα μια υποχρεωτική απαίτηση για την ΚΑΕ για όλους τους αγρότες να χρησιμοποιούν το εργαλείο αγροτικής βιωσιμότητας (FaST) για την ανάπτυξη των σχεδίων διαχείρισής τους. Το εργαλείο συγκεντρώνει πληροφορίες, όπως δορυφορικά δεδομένα, δειγματοληψία εδάφους και πληροφορίες σχετικά με τα αγροτεμάχια, προκειμένου να βοηθήσουν τους γεωργούς να λαμβάνουν ενημερωμένες και στοχοθετημένες αποφάσεις σχετικά με τις ανάγκες τους σε θρεπτικές ουσίες.
Το μέλλον της ΚΑΠ ενσωματώνει επίσης ένα νέο και καινοτόμο εθελοντικό πλαίσιο στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα και του πυλώνα 2. Οι πρώτοι πυλώνες «οικοσυστήματα» και ο πυλώνας 2 «γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα για το κλίμα» ενθαρρύνουν ή / και επιβραβεύουν τους αγρότες και τους δικαιούχους, τις υποχρεωτικές απαιτήσεις της «συνάφειας» ως μέσου βελτίωσης των περιβαλλοντικών και κλιματικών επιδόσεών τους. Κάθε κράτος μέλος σχεδιάζει αυτά τα συστήματα σύμφωνα με τις τοπικές ανάγκες και συνθήκες. Η ενισχυμένη διαχείριση των μόνιμων βοσκοτόπων, η βιολογική γεωργία, η αναδάσωση και η δημιουργία δασών, η αγροοικολογία και η αγροδασοκομία, η αγροτική ακρίβεια, είναι μερικά παραδείγματα ωφέλιμων πρακτικών καλλιέργειας εδάφους που θα μπορούσαν να προσφέρουν τα κράτη μέλη.
Η ψηφιοποίηση αποτελεί αντικειμενικό στόχο της μελλοντικής ΚΑΠ και διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της μελλοντικής ΚΑΠ. Η ψηφιοποίηση αποσκοπεί στη βελτιστοποίηση της γονιμότητας του εδάφους και στη μείωση της ρύπανσης, υποστηρίζοντας την καλύτερη διαχείριση των αγροκτημάτων και χρησιμοποιώντας τη σωστή ποσότητα εισροών στη σωστή θέση την κατάλληλη στιγμή. Η αγροτική ακρίβεια περιλαμβάνει τη χρήση ψηφιακών τεχνικών για την παρακολούθηση και τη βελτιστοποίηση με ακρίβεια των διαδικασιών γεωργικής παραγωγής για τη μεγιστοποίηση των αποδόσεων χρησιμοποιώντας λιγότερες εισροές (π.χ. λιπάσματα και φυτοφάρμακα).
Συνολικά, η μελλοντική ΚΑΠ θα στηρίξει καλύτερα τις αγρονομικές και περιβαλλοντικές επιδόσεις των γεωργικών εκμεταλλεύσεων μέσω μιας πιο στοχοθετημένης, φιλόδοξης και ευέλικτης προσέγγισης, η οποία θα φέρει την ευθύνη των κρατών μελών να σχεδιάσουν ένα συνδυασμό συστημάτων που να ανταποκρίνονται σε περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους σε επίπεδο ΕΕ.
Δεδομένου ότι τα συστήματα θα προσαρμοστούν στις τοπικές ανάγκες και συνθήκες, αυτό θα συμβάλει στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για τη βελτίωση της γονιμότητας και της δομής του εδάφους, τη μείωση της διάβρωσης του εδάφους και της απερήμωσης, την καλύτερη διαχείριση των θρεπτικών ουσιών και την ενίσχυση της αποθήκευσης άνθρακα στο έδαφος.
