Κοιλιοκάκη

Γνωστή και ως εντεροπάθεια ευαίσθητη στη γλουτένη ή δυσανεξία στη γλουτένη. Η κοιλιοκάκη, είναι μία αυτοάνοση διαταραχή του λεπτού εντέρου, η οποία προκαλείται από την αντίδραση του οργανισμού στη γλουτένη. Η γλουτένη είναι μία φυσική πρωτεΐνη που βρίσκεται κυρίως στο σιτάρι, αλλά και σε άλλα δημητριακά, όπως το κριθάρι και τη σίκαλη. Κατά την έκθεση του οργανισμού στη γλουτένη το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά προκαλώντας μία φλεγμονώδη αντίδραση, η οποία έχει σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του εσωτερικού τοιχώματος του λεπτού εντέρου και κατ' επέκταση λιγότερα θρεπτικά συστατικά από τα τρόφιμα απορροφώνται.

Ποιος είναι ο επιπολασμός της κοιλιοκάκης;

Ο επιπολασμός της παγκοσμίως κυμαίνεται γύρω στο 0,5-1% του πληθυσμού. Πανευρωπαϊκά πάσχουν από κοιλιοκάκη 1/100 άτομα ενώ μόνο το 12-15% έχει ήδη διαγνωσθεί. Όσον αφορά την Ελλάδα, αν και δεν υπάρχουν επαρκή στατιστικά στοιχεία πιθανολογείται ότι η κοιλιοκάκη εμφανίζεται σε 1/2.000-3.000 κατοίκους. Επιπρόσθετα, μελέτες δείχνουν, πως έχει αυξηθεί η συχνότητά της τα τελευταία χρόνια, διπλασιάζοντας την επικράτησή της. Έχουν προταθεί περιβαλλοντικοί παράγοντες για να εξηγήσουν αυτό το φαινόμενο, όπως για παράδειγμα η αυξημένη κατανάλωση σιταριού και οι λοιμώξεις στην αρχή της ζωής, αν και τα αποδεικτικά στοιχεία δεν είναι ακόμη καθοριστικά!!

Λίγα ιστορικά στοιχεία 

Η κοιλιοκάκη πρωτοαναφέρθηκε το δεύτερο αιώνα μ.Χ., από τον Αρεταίο τον Καππαδόκη, ο οποίος περιέγραψε τη νόσο ως χρόνια διαταραχή της πέψης της τροφής σε ενήλικα άτομα. Το 1888, ο Samuel Gee στο σύγγραμά του ‘On the coeliac Affection’ περιέγραψε τη νόσο της κοιλιοκάκης στην παιδική ηλικία. Ωστόσο, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1953 ο Ολλανδός παιδίατρος Willem Dicke συνέδεσε την προέλευση της ασθένειας με το σιτάρι, παρατηρώντας πώς οι ελλείψεις εφοδιασμού με σιτάρι κατά τη μεταπολεμική περίοδο συνδέονταν με τη βελτίωση που επέδειξαν οι πάσχοντες ασθενείς και ότι οι πρωτεΐνες γλουτένης προκαλούσαν το πρόβλημα. Επί του παρόντος, η δυσανεξία στη γλουτένη θεωρείται ότι είναι μια βασική πεπτική συστηματική διαταραχή που συνίσταται σε μια κοινή φλεγμονώδη νόσο του λεπτού εντέρου που προκαλείται και συντηρείται κυρίως από ανοσολογική απόκριση μετά από έκθεση σε γλουτένη στη διατροφή.

Τι περιλαμβάνει η κλινική εικόνα της κοιλιοκάκης;

Η κλινική εικόνα της κοιλιοκάκης περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα εκδηλώσεων και συμπτωμάτων δυσαπορρόφησης: διάρροια, στεατόρροια, έλλειψη όρεξης, καθυστέρηση ανάπτυξης, ανεπάρκειες σε λιποδιαλυτές βιταμίνες, σίδηρο, ασβέστιο και φολικό οξύ, μετεωρισμό, κοιλιακό άλγος και απώλεια βάρους. Υπάρχει και η ασυμπτωματική μορφή της νόσου, με μαλακές ή φυσιολογικές κενώσεις, αίσθημα αδυναμίας, ατονία και μικρή απώλεια βάρους. Στην παιδική ηλικία συνήθως, εκδηλώνεται για πρώτη φορά σε βρέφη, όταν αρχίζουν και εισάγουν τα σιτηρά στη διατροφή τους και εμφανίζεται μεταξύ του πρώτου και του τρίτου έτους της ηλικίας συνοδευόμενη από διάρροια, μετεωρισμό και μειωμένη αύξηση του σωματικού βάρους. Άλλα συμπτώματα της κοιλιοκάκης είναι η αναιμία, βλάβες στα οστά, αιμορραγικές εκδηλώσεις και περιφερική νευροπάθεια.

Ένα άτομο για να χαρακτηριστεί ότι πάσχει από κοιλιοκάκη πρέπει να πληρούνται τα ακόλουθα κριτήρια:

1. Να υπάρχει χαρακτηριστική, αλλά όχι ειδική, αλλοίωση του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου
2. Να υπάρχει δυσαπορρόφηση συστατικών της τροφής από το πάσχον τμήμα του εντέρου
3. Να υπάρχει άμεση βελτίωση της κλινικής εικόνας μετά από συμμόρφωση σε δίαιτα ελεύθερη γλουτένης

Κοιλιοκάκη και διάγνωση

Η διάγνωση της κοιλιοκάκης επιτυγχάνεται με την ιστολογική εξέταση ιστοτεμαχιδίων που λαμβάνονται από το δωδεκαδάκτυλο κατά τη διάρκεια ενδοσκόπησης του ανωτέρου πεπτικού σωλήνα. Τα ιστολογικά χαρακτηριστικά της νόσου είναι η ατροφία των λαχνών του επιθηλίου, η κυτταρική υπερπλασία των κρυπτών και ο αυξημένος αριθμός ενδοεπιθηλιακών λεμφοκυττάρων. Η βράχυνση των λαχνών προκαλεί μείωση της απορροφητικής επιφάνειας του εντερικού βλεννογόνου, με αποτέλεσμα δυσαπορρόφηση και διάρροια. Η ενδοσκόπηση, όμως, είναι μία επεμβατική τεχνική, στην οποία πολλοί ασθενείς αντιδρούν αρνητικά. Η ανάγκη για την εξεύρεση μίας μη επεμβατικής τεχνικής διάγνωσης της κοιλιοκάκης, η οποία θα παρέχει τη δυνατότητα για μαζικό έλεγχο πληθυσμιακών ομάδων, οδήγησε τους ερευνητές στην αναζήτηση δεικτών της νόσου στον ορό των ασθενών. Ένας τέτοιος δείκτης είναι τα IgG και IgA αντιγλιαδινικά αντισώματα (αντι‐GL‐IgG, αντι‐GL‐IgA).

Παραδοσιακά, η θεραπεία με δίαιτα χωρίς γλουτένη αποκλείει όχι μόνο το σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη, αλλά και τη βρώμη. Ωστόσο, υπάρχει μία συνεχής συζήτηση για την ασφάλεια της βρώμης σχετικά με την παρουσία ή την απουσία πρωτεϊνών σε αυτή που μπορεί να είναι τοξική για ασθενείς με κοιλιοκάκη.

Τι δείχνουν οι μελέτες;

Βάσει πολυάριθμων μελετών που πραγματοποιήθηκαν σε ενήλικες και παιδιά στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, απέδειξαν ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων με κοιλιοκάκη μπορεί να ανεχθεί τη βρώμη. Ωστόσο, λόγω της πιθανότητας για διασταυρούμενη μόλυνση με άλλους σπόρους που περιέχουν γλουτένη κατά τη διάρκεια της συγκομιδής, του αλέσματος, της επεξεργασίας ή της αποθήκευσή της, συνιστάται ακόμη τα άτομα αυτά να αποφεύγουν την κατανάλωση βρώμης.

Πόσα γραμμάρια βρώμης μπορείτε να καταναλώσετε;

Μετά από συζήτηση με τον θεράποντα ιατρό σας, μπορείτε να δοκιμάσετε την ανοχή σας στη βρώμη και να αποφασίσετε εάν θα ενσωματώσετε τη βρώμη στο ελεύθερο γλουτένης διαιτολόγιό σας. Εάν, παρά τους κινδύνους ένα άτομο με δυσανεξία στη γλουτένη επιλέξει να τρώει βρώμη, η ασφαλέστερη προσέγγιση είναι να περιοριστεί η κατανάλωση της στα ποσά που έχουν βρεθεί από πολλές μελέτες πως είναι ασφαλή (50-70 g βρώμης/ ημέρα) και να επιλέξει βρώμη που να θεωρείται καθαρή και απαλλαγμένη από επιμέρους μολύνσεις, καθώς επίσης να συνεχίσει να παρακολουθείται στενά από τον γιατρό του.

Τέλος, το πρωτόκολλο καθαρότητας περιλαμβάνει συχνή δειγματοληψία βρώμης χωρίς γλουτένη (στο χωράφι, κατά τη μεταφορά της, την επεξεργασία της και στις εγκαταστάσεις αποθήκευσής της) για τη μείωση του κινδύνου διασταυρούμενης μόλυνσης.

Δίαιτα ελεύθερη γλουτένης (ΔΕΓ)

Μέχρι σήμερα, η μόνη αποτελεσματική θεραπεία διαθέσιμη για τα άτομα με κοιλιοκάκη είναι μια αυστηρή δια βίου δίαιτα ελεύθερη γλουτένης. Ο γενικός στόχος της ΔΕΓ είναι η ανακούφιση των συμπτωμάτων (εάν υπάρχει), η ανάκτηση του εντερικού βλεννογόνου, όπου αντιστρέφονται οι συνέπειες της κακής απορρόφησης και βοηθάει τον ασθενή να επαναφέρει στο φυσιολογικό την απορροφητική ικανότητα του εντέρου του και να παραμείνει υγιής. Ωστόσο πολλές φορές τα άτομα αυτά αποτυγχάνουν ν’ ακολουθήσουν αυτό το πρότυπο διατροφής με αποτέλεσμα να μην υπάρχει βελτίωση των συμπτωμάτων τους.

Παράγοντες/αιτίες που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την τήρηση της ΔΕΓ είναι

• Η κακή γνώση της διατροφής (παραπληροφόρηση)
• Δυσκολίες στην αλλαγή των διατροφικών συνηθειών (πολυπλοκότητα της συγκεκριμένης δίαιτας)
• Σύγχυση στην επισήμανση της γλουτένης στα τρόφιμα (ανεπαρκή εκπαίδευση)
• Φαγητό εκτός σπιτιού π.χ. ταβέρνα/ εστιατόριο
• Αισθάνονται διαφορετικοί από τους συνομηλίκους τους (ισχύει πιο πολύ για παιδιά/ εφήβους)

Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν οι έφηβοι στην τήρηση της ΔΕΓ;

Η συμμόρφωση και η διατήρηση της ΔΕΓ θέτουν προκλήσεις σε οποιαδήποτε ηλικία και κυρίως στους εφήβους. Πρώτον, τα τρόφιμα χωρίς γλουτένη είναι φτωχότερα γευστικά από τα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη και αυτό σε συνδυασμό με το αυξημένο κόστος και τη μη διαθεσιμότητα των τροφίμων χωρίς γλουτένη, μειώνει την τήρηση της δίαιτας.

Σχέσεις με συνομήλικους και άγχος

Έπειτα, για τους εφήβους, η ΔΕΓ μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στις κοινωνικές σχέσεις με τους συμμαθητές τους, με τους οποίους ξοδεύουν περισσότερο χρόνο παρά με την οικογένεια, ως μέρος της ανάπτυξης της ταυτότητάς τους. Το φαγητό με φίλους είναι δύσκολο και μπορεί να προκαλέσει άγχος. Αν και σήμερα πλέον υπάρχουν πολλές επιλογές τροφίμων σε μενού εστιατορίων για άτομα με κοιλιοκάκη, ο  φόβος επιμόλυνσης κατά την προετοιμασία των τροφίμων μπορεί να αυξήσει το άγχος που σχετίζεται με την τροφή και ως εκ τούτου, η θετική κοινωνική πτυχή του φαγητού με τους συνομηλίκους καταλήγει να γίνεται αρνητική!

Κοινωνικές πιέσεις

Στην εποχή μας οι κοινωνικές πιέσεις ιδιαίτερα σε εφήβους και φοιτητές ή ακόμη και σε ενήλικες που εργάζονται σε μία επιχείρηση και πρέπει να καταναλώνουν κάποια γεύματα εκεί ή άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη που πηγαίνουν ταξίδια/διακοπές, εκθέτουν τη διατροφική τους συμμόρφωση σε υψηλό κίνδυνο αποτυχίας. Επαναλαμβανόμενες διατροφικές παραβάσεις οδηγούν σε ατελή ανάκτηση του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου και αυτό μπορεί να εκθέσει με σαφήνεια τους ασθενείς σε κινδύνους για την υγεία. 

Ποιότητα ζωής

Στοιχεία σχετικά με την ποιότητα ζωής (ΠΖ) ατόμων που ακλουθούν ΔΕΓ εξακολουθούν να είναι ένα ανοιχτό ζήτημα. Εάν και από τη μία πλευρά η ΠΖ βελτιώνεται μετά τη διάγνωση σε συμπτωματικούς ασθενείς, μερικές μελέτες έχουν βρει ότι παραμένει χαμηλότερη από το γενικό πληθυσμό. Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι οι ασθενείς με κοιλιοκάκη που είναι πιστοί στη ΔΕΓ έχουν και πάλι υψηλότερο επίπεδο εμφάνισης γαστρεντερικών συμπτωμάτων σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Και για να περιπλέξουμε περαιτέρω τα πράγματα, η διαθεσιμότητα προϊόντων χωρίς γλουτένη ποικίλλει μεταξύ καταστημάτων/ σουπερμάρκετ και φαίνεται πως είναι δύο έως τρεις φορές ακριβότερα από τα αντίστοιχα με βάση το σιτάρι προϊόντα. Οπότε και το κόστος των τροφίμων χωρίς γλουτένη είναι ένας σημαντικός λόγος που οδηγεί σε αρνητικές επιπτώσεις σχετικά με τη συμμόρφωσή τους! Επομένως, η εκπαίδευση των ασθενών και των μελών της οικογένειας στη ΔΕΓ είναι μεγίστης σημασίας και μπορεί να βελτιώσει μακροπρόθεσμα την κλινική εικόνα του ασθενούς.

Χορήγηση συμπληρωμάτων

Η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης προκαλεί βελτίωση της κλινικής εικόνας εντός λίγων εβδομάδων από την έναρξή της. Συνήθως, η κλινική εικόνα βελτιώνεται αισθητά πριν την αποκατάσταση των βλαβών στον εντερικό βλεννογόνο. Σε πολλές περιπτώσεις απαιτείται η χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής παράλληλα με τη ΔΕΓ για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τη δυσαπορρόφηση ιχνοστοιχείων, μετάλλων και βιταμινών. Συνήθως, χορηγούνται σίδηρος, φυλλικό οξύ, ασβέστιο, βιταμίνη Κ και βιταμίνη Β12.

Ασυμπτωματικοί ασθενείς με κοιλιοκάκη και δίαιτα ελεύθερης γλουτένης

Σήμερα, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η θρεπτική κατάσταση των ατόμων κατά τη διάγνωση εξαρτάται από το μήκος και την έκταση της εντερικής βλάβης καθώς επίσης και από το βαθμό απορρόφησης του εντέρου. Βέβαια, κάποιοι μπορεί εύλογα να αναρωτηθούν ‘Γιατί πρέπει και οι ασυμπτωματικοί ασθενείς με κοιλιοκάκη να τηρούν τη ΔΕΓ; Εφόσον δεν παρουσιάζουν τα ενοχλητικά συμπτώματα της νόσου, γιατί να περιορίσουν τις διατροφικές τους συνήθειες;’

Ανεξάρτητα από την παρουσία ή μη παρουσία συμπτωμάτων πρέπει όλοι οι ασθενείς που έχουν διαγνωστεί με κοιλιοκάκη να ακολουθήσουν μια αυστηρή ΔΕΓ για την πρόληψη των επιπλοκών της νόσου

Αν και μπορεί να είναι δύσκολο για έναν ασυμπτωματικό ασθενή με κοιλιοκάκη να συμμορφωθεί σε αυτό το πρότυπο διατροφής, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι διατροφικοί κίνδυνοι είναι παρόντες και ελλοχεύουν, προκαλώντας μελλοντικά αρνητικές συνέπειες στην υγεία των ατόμων αυτών. Για παράδειγμα, υψηλός βαθμός οστεοπόρωσης / οστεοπενίας (60%) παρατηρήθηκε σε ασυμπτωματικούς ασθενείς που υποδηλώνει πως η ασυμπτωματική κοιλιοκάκη δεν σημαίνει ανοχή στη γλουτένη και η αύξηση κινδύνου οστεοπόρωσης τεκμηριώνει την ανάγκη για μία διατροφή ελεύθερη γλουτένης. Γενικά, η βελτίωση των συμπτωμάτων παρατηρείται μέσα σε λίγες ημέρες/ εβδομάδες μετά την έναρξη της δίαιτας χωρίς γλουτένη, ενώ η πλήρη αποκατάσταση του βλεννογόνου συνήθως διαρκεί περισσότερο, μπορεί να διαρκέσει και πάνω από 1 χρόνο και η αποκατάσταση του βλεννογόνου μπορεί να μην είναι πλήρης σε όλους τους ασθενείς μετά από 1 έτος σε ΔΕΓ.

Ποιες είναι οι προυποθέσεις της δίαιτας χωρίς γλουτένη;

Η δίαιτα χωρίς γλουτένη βασίζεται σε δύο θεμελιώδεις προϋποθέσεις:

• στην εξάλειψη όλων των προϊόντων που περιέχουν σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη
• στην εξάλειψη των προϊόντων που προέρχονται από αυτά τα δημητριακά (άμυλο, αλεύρι, σιμιγδάλι, ζυμαρικά, αρτοσκευάσματα και κέικ κ.ά.), όλων των υποπροϊόντων αυτών των κόκκων σε τρόφιμα, ποτά και φάρμακα.

Πρωτείνες

Στην αρχή της θεραπείας, θα πρέπει να ενθαρρύνεται μια πλούσια σε πρωτεΐνες και πλούσια σε ενέργεια διατροφή, ειδικά εάν ο ασθενής έχει σημαντική απώλεια βάρους και ελλείψεις που προκαλούνται από τη δυσαπορρόφηση.

Υδατάνθρακες

Η ιδανική ΔΕΓ θα πρέπει να είναι ισορροπημένη (να περιλαμβάνει τόσο μικρο- όσο και μακροθρεπτικά συστατικά), να έχει ποικιλία, να είναι ευχάριστη και επαρκής και ν’ ανταποκρίνεται στις διατροφικές ανάγκες ενός ατόμου.

Σύνθετοι και απλοί υδατάνθρακες θα πρέπει να αντιπροσωπεύουν περίπου το 55% των συνολικών ημερήσιων προσλαμβανόμενων θερμίδων. Παρατηρήθηκε ότι ο περιορισμός της κατανάλωσης υδατανθράκων έχει οδηγήσει πολλούς ασθενείς να αυξήσουν την κατανάλωση λίπους. Αυτό μπορεί να είναι μια συχνή πρακτική σε ασθενείς με κοιλιοκάκη, στους οποίους συνήθως παρατηρείται αυξημένη πρόσληψη λίπους αντικαθιστώντας το αλεύρι και τα δημητριακά που περιέχουν γλουτένη με άλλα που στερούνται γλουτένης, τα οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη για να αποφευχθεί η αύξηση του σωματικού βάρους. Η συνολική πρόσληψη λίπους πρέπει να αντιπροσωπεύει περίπου το 25-30% ή λιγότερο της ημερήσιας θερμιδικής πρόσληψης.

Λιπαρά οξέα 

Μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα πρέπει να παρέχουν τουλάχιστον 15% και 10% των συνολικών θερμίδων, αντίστοιχα.

Φυτικές ίνες

Πολύ σημαντική είναι και η επαρκής πρόσληψη διαιτητικών ινών (20-35 g / ημέρα με βάση την ηλικία και το φύλο). Προκειμένου να αποτραπεί η έλλειψη μικροθρεπτικών συστατικών έχει προταθεί η κατανάλωση τουλάχιστον 4 έως 5 μερίδων φρούτων και λαχανικών την ημέρα.

Συνοπτικά μια ισορροπημένη διατροφή χωρίς γλουτένη πρέπει να παρέχει τα εξής:

1. Καθημερινές ενεργειακές απαιτήσεις με βάση την ηλικία, το φύλο και τη σωματική άσκηση.
2. Η πρόσληψη υδατανθράκων θα πρέπει να αντιπροσωπεύει το 50% -60% της συνολικής ενέργειας της δίαιτας και τα λίπη να κυμαίνονται μεταξύ 30% -35%. Οι πρωτεΐνες θα πρέπει να συμβάλλουν περίπου στο 10% -15%.
3. Ο αριθμός των γευμάτων που συνιστώνται εξαρτάται από τις συνήθειες, τα ωράρια και το ρυθμό ζωής. Σε γενικές γραμμές συνιστώνται 3 με 6 γεύματα την ημέρα.
4. Πρέπει να εξασφαλίζεται η ημερήσια πρόσληψη βιταμινών, ανόργανων συστατικών, νερού και φυτικών ινών που συνιστάται για τον γενικό πληθυσμό από τις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ.
5. Στο μέτρο του δυνατού, καταναλώνετε φυσικά τρόφιμα: γάλα, κρέας, ψάρι, αυγά, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά χωρίς γλουτένη. Αποφύγετε τα κατασκευασμένα προϊόντα εάν η σύνθεση και η μορφή παρασκευής τους δεν είναι πλήρως εγγυημένα.
6. Λάβετε τις σχετικές προφυλάξεις σχετικά με το χειρισμό τροφίμων στο σπίτι, σε μπαρ, εστιατόρια και σε σχολικές αίθουσες φαγητού.
7. Προσέξτε το αλεύρι καλαμποκιού, το αλεύρι ρυζιού και τις άλλες πηγές χωρίς γλουτένη που πωλούνται σε αρτοποιεία ή σούπερ μάρκετ που δεν πιστοποιούν την απουσία γλουτένης. Μπορούν να μολυνθούν αν έχουν αλεσθεί στην ίδια θέση και άλλα δημητριακά όπως σιτάρι.
8. Σε δημόσια ιδρύματα, συνιστάται να μιλήσετε με τον υπεύθυνο ενημέρωσης για να βεβαιωθείτε ότι υπάρχουν τα κατάλληλα πρότυπα ασφαλείας. Αν υπάρχει αμφιβολία, αποφύγετε τα περίτεχνα πιάτα και επιλέξτε σαλάτες και ψάρια ή κρέας στη σχάρα. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύστημα εσωτερικού ελέγχου στις σχολικές αίθουσες φαγητού για να αποφευχθεί ο κίνδυνος μόλυνσης: οι πρώτες ύλες πρέπει να αποθηκεύονται χωριστά σε απόσταση τουλάχιστον 1 μέτρου μεταξύ τους ή με τη χρήση διαχωριστικού.
9. Εάν υπάρχει στο σπίτι ένα άτομο με κοιλιοκάκη, τα τρόφιμα θα πρέπει πάντα να προετοιμάζονται και να διακινούνται ξεχωριστά από τα υπόλοιπα και εάν δεν υπάρχουν ξεχωριστές περιοχές, αρχίστε με την προετοιμασία του γεύματος χωρίς γλουτένη. Μην χρησιμοποιείτε τα ίδια μαγειρικά σκεύη για την παρασκευή τροφίμων χωρίς γλουτένη και γλουτένης. Η αποφυγή της διασταυρούμενης μόλυνσης μεταξύ των δύο ειδών τροφίμων αποτελεί θεμελιώδες ζήτημα στην πρακτική διαχείριση της κοιλιοκάκης. Σχετικά με αυτό, το πλύσιμο των μαγειρικών σκευών αποτελεί ένα κεντρικό σημείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Τα σωματίδια γλουτένης μπορούν να ταξιδεύουν από ένα φαγητό σε ένα άλλο μόνο χρησιμοποιώντας ένα όχι τέλεια πλυμένο μαγειρικό σκεύος ή όταν μοιράζεται το φαγητό με το ίδιο εργαλείο. Τα τρόφιμα χωρίς γλουτένη πρέπει να παρασκευάζονται στην αρχή με τη χρήση μόνο συγκεκριμένων εργαλείων. Μετά από αυτό, μπορούν να παρασκευαστούν τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη. Ορισμένα όργανα μαγειρέματος, όπως κουτάλες, αναμικτήρες τροφίμων, ξύλα κοπής κ.λπ., είναι πραγματικά δύσκολο να καθαριστούν βαθιά λόγω των χαρακτηριστικών τους. Ως λύση, πρέπει να είναι διαθέσιμο ένα μικρό σύνολο μαγειρικής που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για το άτομο με δυσανεξία στη γλουτένη και η παρασκευασμένη τροφή θα μπορούσε να απομονωθεί χρησιμοποιώντας αλουμινόχαρτο.
10. Πάρτε προφυλάξεις με τα εισαγόμενα τρόφιμα γιατί σύμφωνα με διαφορετικούς κανονισμούς σε χώρες, ο ίδιος κατασκευαστής μπορεί να χρησιμοποιήσει διαφορετικά συστατικά για ένα προϊόν που πωλείται με το ίδιο εμπορικό σήμα. Τα κριτήρια για την περιεκτικότητα σε γλουτένη και τους υγειονομικούς ελέγχους μπορούν να διαφέρουν σημαντικά από τη χώρα προέλευση, καθώς δεν υπάρχουν κοινοί ευρωπαϊκοί κανονισμοί που να διέπουν τη μέγιστη περιεκτικότητα σε τρόφιμα χωρίς γλουτένη.
11. Μην καταναλώνετε προϊόντα χύμα ή μη επισημασμένα.
12. Τα φαρμακευτικά προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιούν γλουτένη, αλεύρι, άμυλο ή άλλα υποπροϊόντα για την παρασκευή των εκδόχων τους. Τα φυλλάδια των σχετικών ειδικοτήτων πρέπει να περιέχουν προειδοποίηση για τα άτομα με κοιλιοκάκη.
13. Εάν υπάρχουν αμφιβολίες ως προς το εάν ένα προϊόν μπορεί να περιέχει γλουτένη, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται.

Πηγή: Κοιλιοκάκη: Συνδυάστε γεύση και ποικιλία χωρίς δυσάρεστα συμπτώματα [ΕΒΟΟΚ]

Τρόφιμα ελεύθερα γλουτένης

Τρόφιμα που είναι από τη φύση τους απαλλαγμένα από γλουτένη και μπορούν να καταναλώνονται ελεύθερα από άτομα που ακολουθούν ΔΕΓ είναι:

• Φρούτα
• Λαχανικά
• Γαλακτοκομικά προϊόντα
• Ψάρια
• Κοτόπουλο
• Αυγό
• Κόκκινο κρέας
• Όσπρια
• Ρύζι
• Καλαμπόκι
• Πατάτα
• Ταπιόκα
• Αλεύρι πατάτας
• Τοφού
• Σόργο
• Ψευδο-δημητριακά όπως αμαράνθος, κινόα, φαγόπυρο και κεχρί  

Τα ψευδο-δημητριακά είναι γενικά μια καλή πηγή φυτικών ινών, ριβοφλαβίνης, θειαμίνης, φολικού οξέος, πυριδοξίνης, βιταμίνης Ε, ασβεστίου, μαγνησίου και σιδήρου.

Τρόφιμα υποκατάστατα ελεύθερα γλουτένης

Επίσης, κατά την τελευταία δεκαετία, υπήρξε μια τεράστια βελτίωση της διαθεσιμότητας και της ποιότητας τροφίμων που παρασκευάζονται χρησιμοποιώντας εναλλακτικά αλεύρια χωρίς γλουτένη. Σήμερα, οι ασθενείς είναι σε θέση να αγοράσουν ένα υποκατάστατο ελεύθερο γλουτένης για σχεδόν οποιοδήποτε τρόφιμο που περιέχει γλουτένη, συμπεριλαμβανομένων φύλλα κρούστας, ζύμη για πίτσα, κουλουράκια, ζυμαρικά, κριτσίνια, κράκερς ακόμα και μπύρα. Αυτές οι τροφές είναι συχνά διαθέσιμα σε τοπικά καταστήματα υγιεινής διατροφής και μερικά μεγαλύτερα σούπερ μάρκετ, ή μπορεί κάποιος να τα παραλάβει κατόπιν παραγγελίας απευθείας από τον κατασκευαστή. Αυτή η αυξημένη διαθεσιμότητα εύγευστων τροφίμων χωρίς γλουτένη είναι σημαντικό βήμα εξασφαλίζοντας στους ασθενείς με κοιλιοκάκη μια διατροφικά επαρκή δίαιτα.

Σε ποια τρόφιμα μπορεί να «κρύβεται» η γλουτένη;

Ενώ η γλουτένη αναγνωρίζεται εύκολα σε ψωμί, ζυμαρικά, αρτοπαρασκευάσματα, κέικ και δημητριακά, μπορεί επίσης να βρεθεί σε πολλά άλλα προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των dressing σαλάτας, διάφορα είδη κρέατος, γκοφρέτες, συμπληρώματα βοτάνων και φάρμακα. Η εκτεταμένη χρήση γαλακτωματοποιητών, πυκνωτικών και άλλων επεξεργασμένων προσθέτων καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την αυστηρή τήρηση ενός διαιτολογίου χωρίς γλουτένη. Η γλουτένη μπορεί επίσης να είναι ένα κρυφό συστατικό στο τροποποιημένο άμυλο τροφίμων, στα καρυκεύματα και στα αρτύματα (Πίνακας 1). Το κριθάρι χρησιμοποιείται συνήθως ως αρωματικός παράγοντας σε μορφή βύνης και μπορεί να αναφέρεται στη διατροφική ετικέτα ως "αρωματικές ή φυσικές αρωματικές ύλες", καθιστώντας το δύσκολο να προσδιοριστεί.

Είναι συνετό για τους ασθενείς να ελέγχουν τακτικά τη λίστα των συστατικών πριν αγοράσουν οποιοδήποτε προϊόν, καθώς τα συστατικά μπορεί να αλλάξουν οποιαδήποτε στιγμή χωρίς προειδοποίηση

Ετικέτες τροφίμων & Σύμβολο κοιλιοκάκης

Ο ασθενής με κοιλιοκάκη θα πρέπει να διαβάζει προσεκτικά τις ετικέτες συσκευασμένων τροφίμων που επιλέγει και να μην καταναλώνει όσα αναγράφουν στην ετικέτα τα εξής συστατικά (γιατί περιέχουν γλουτένη και χρειάζονται προσοχή):

• Αλεύρι σίτου
• Άμυλο σίτου
• Τροποποιημένο άμυλο σίτου
• Πίτουρο σιταριού
• Βύνη κριθαριού
• Αλεύρι κριθαριού
• Πίτουρο βρώμης
• Αλεύρι ή άμυλο σίκαλης

Παρά την απλή εμφάνισή της, στην πράξη είναι πολύ δύσκολο να ακολουθηθεί δίαιτα χωρίς γλουτένη στον δυτικό κόσμο, όπου το σιτάρι είναι το πιο ευρέως καταναλισκόμενο και χρησιμοποιημένο σιτηρό, αφού το 70% των παραγόμενων προϊόντων διατροφής μπορεί να περιέχει γλουτένη που συμπεριλαμβάνεται ως φορέας για τα συντηρητικά, τα αρώματα, τα χρωστικά τροφίμων, τα πρόσθετα κλπ. Επίσης, μέχρι πρόσφατα, η βιομηχανία τροφίμων δεν ήταν υποχρεωμένη να επισημάνει την ύπαρξη γλουτένης ή αμύλου σίτου αν υπήρχε σε λιγότερο από 25% στο προϊόν.

Το σύμβολο Crossed Grain

Το σύμβολο Crossed Grain είναι ένας γρήγορος και εύκολος τρόπος επιλογής των τροφίμων που μπορείτε να φάτε. Τα τρόφιμα που φέρουν το σύμβολο Crossed Grain στη συσκευασία είναι χωρίς γλουτένη και είναι κατάλληλα για άτομα με κοιλιοκάκη. Βέβαια, η ύπαρξη του διεθνούς συμβόλου δεν εγγυάται την πλήρη απουσία γλουτένης από τα τρόφιμα, καθώς αυτά τα προϊόντα μπορεί να περιέχουν έως και 200 ppm.

Για το λόγο αυτό, ορισμένες χώρες όπως η Ιταλία, η Αυστραλία, ο Καναδάς και οι ΗΠΑ επέλεξαν να απαγορεύσουν νόμιμα τη χρήση αμύλου σίτου στην παρασκευή προϊόντων χωρίς γλουτένη, καθώς δεν ήταν σε θέση να εγγυηθούν επίπεδα χαμηλότερα από 200 ppm. Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ανακοίνωσε ότι τα προϊόντα που φέρουν την ένδειξη "χωρίς γλουτένη" δεν πρέπει να περιέχουν περισσότερο από 20 ppm και όλα τα προϊόντα που περιέχουν οποιοδήποτε από τα οκτώ πιο κοινά αλλεργιογόνα πρέπει να φέρουν σωστή επισήμανση. Όπως και να είναι, η δίαιτα πρέπει να βασίζεται σε φυσικά τρόφιμα και τα βιομηχανοποιημένα προϊόντα πρέπει να αποφεύγονται όσο αυτό είναι εφικτό!

Ποιες είναι οι κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ;

Οι κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ θεωρούν ότι 20 ppm είναι για προϊόντα που αναφέρονται ως ‘χωρίς γλουτένη’ και <100 ppm ως "πολύ χαμηλά σε γλουτένη". Η μέγιστη ποσότητα γλουτένης που μπορεί να είναι ανεκτή είναι αμφισβητήσιμη. Έχει τεθεί μια μελέτη όπου η πρόσληψη λιγότερων από 10 mg την ημέρα συνδέεται με λιγότερες ιστολογικές ανωμαλίες και μια προηγούμενη μελέτη σημείωσε ότι η πρόσληψη λιγότερο από 50 mg την ημέρα ήταν κλινικά ανεκτή. Αλλά οι ασθενείς διαφέρουν ως προς την ανοχή τους στη γλουτένη και είναι δύσκολο να προβλέψουμε ποιο είναι το κατώτατο όριο της ανοχής για τη γλουτένη για ένα συγκεκριμένο άτομο. Έτσι, το καλύτερο είναι να αποφύγετε τη γλουτένη όσο το δυνατόν περισσότερο!

Παιδιά και ΔΕΓ

Η κλινική εμπειρία έχει δείξει ότι όταν τα παιδιά με συμπτώματα κοιλιοκάκης τηρούν δίαιτα ελεύθερη γλουτένης, οδηγούνται γενικά σε μείωση των γαστρεντερικών συμπτωμάτων, στη βελτίωση της ανάπτυξης του ύψους και του βάρους με αποτέλεσμα το παιδί να πάρει κανονικό ή το αναμενόμενο ανάστημα και στην ομαλοποίηση των αιματολογικών και των διατροφικών παραμέτρων.

Σε παχύσαρκα παιδιά με κοιλιοκάκη, εάν ακολουθείται η ΔΕΓ παρατηρείται μία σημαντική μείωση του ΔΜΣ μετά από ένα έτος.

Παχυσαρκία και ΔΕΓ

Η ΔΕΓ φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο υπερβολικού βάρους ή παχυσαρκίας, ειδικά σε εκείνους που προσκολλώνται στενά σε αυτή. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η πλειοψηφία των τροφίμων χωρίς γλουτένη, που καταναλώνονται καθημερινά από τους ασθενείς με δυσανεξία στη γλουτένη έχουν υψηλό γλυκαιμικό φορτίο λόγω του υψηλού περιεχομένου ζάχαρης σε σιρόπι γλυκόζης και αλεύρι από ρύζι και πατάτες με υδρογονωμένα λίπη, χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και σε πρωτεΐνες. Συγκεκριμένα, ένα λανθασμένο διαιτητικό σχήμα μπορεί να προκληθεί από τη διαθεσιμότητα πληθώρας εμπορικών σνακ χωρίς γλουτένη και των γλυκών αρτοσκευασμάτων που υπάρχουν με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπίδια.

Σύνθεση σώματος και κοιλιοκάκη

Οι ασθενείς με την κλασική μορφή κοιλιοκάκης χαρακτηρίζονται από απώλεια βάρους που συνδέεται άμεσα με τη δυσαπορρόφηση και τον επακόλουθο κίνδυνο υποσιτισμού. Προκειμένου να γίνει σωστή αξιολόγηση της θρεπτικής και της μεταβολικής κατάστασης, είναι απαραίτητη να γίνει η εκτίμηση της λιπώδους, της άλιπης μάζας και των συνολικών υγρών του σώματος. Η αξιολόγηση της σύνθεσης του σώματος είναι ζωτικής σημασίας για την κλινική διαχείριση της κοιλιοκάκης και μπορεί να αξιολογηθεί με απλές και εύχρηστες μεθόδους, όπως η ανθρωπομετρία, τις δερματικές πτυχές, τη λιπομέτρηση και τις βιοχημικές μετρήσεις.

Ειδικότερα, ο προσδιορισμός του σωματικού βάρους, του ύψους, του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ), είναι πολύ χρήσιμα εργαλεία για την ανθρωπομετρική αξιολόγηση των ασθενών.

Ανεπάρκεια βιταμινών και κοιλιοκάκη 

Η εντερική βλάβη που προκαλείται από την κοιλιοκάκη οδηγεί σε διάφορες ανεπάρκειες των θρεπτικών συστατικών και των βιταμινών, ενώ η συχνότητα της σιδηροπενίας, της βιταμίνης Β12, του φυλλικού οξέος και των λιποδιαλυτών βιταμινών είναι συχνή και συνεπάγεται με χαμηλή πυκνότητα οστού και αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων.

Την εποχή εκείνη της διάγνωσης, όλοι οι ασθενείς με κοιλιοκάκη θα πρέπει να εξετάζονται για ανεπάρκειες των βιταμινών Α, Β12, D, Ε και Κ, καθώς και για ανεπάρκεια χαλκού, ψευδαργύρου, φυλλικού οξέος και σιδήρου. Μία επίσκεψη παρακολούθησης θα πρέπει να προγραμματιστεί για 3 έως 6 μήνες μετά τη διάγνωση και μετά από αυτό σε ετήσια βάση, και σε περίπτωση κάποιων μη φυσιολογικών δεικτών, οι εργαστηριακές δοκιμές θα πρέπει να επαναληφθούν. Η προσκόλληση σε μια δίαιτα χωρίς γλουτένη μπορεί να αξιολογηθεί με έλεγχο των δεικτών του ορού. Μείωση των βασικών τιμών μπορεί να φανεί μέσα σε λίγους μήνες από την έναρξη της ειδικής διατροφής. Αποτυχία των δεικτών στη μείωση μέχρι το τέλος του πρώτου έτους με διατροφή χωρίς γλουτένη, συνήθως υποδεικνύει μόλυνση από γλουτένη.

Οι ελλείψεις θρεπτικών συστατικών που είναι συνήθεις στις διαταραχές που σχετίζονται με τη γλουτένη παρατίθενται στον πίνακα 2.

Η ανεπάρκεια σε βιταμίνες μπορεί να συνεχίσουν να εμφανίζονται σε δίαιτα χωρίς γλουτένη, επομένως ίσως είναι καλή ιδέα να πάρετε μια πολυβιταμίνη χωρίς γλουτένη. Μπορεί επίσης να είναι απαραίτητο να ληφθούν μεγαλύτερες ποσότητες ορισμένων βιταμινών και ανόργανων συστατικών για να διορθωθούν οι πιο σοβαρές ελλείψεις. Συζητήστε όλα τα συμπληρώματα βιταμινών και ανόργανων συστατικών με το θεράποντα γιατρό ή τον διαιτολόγο σας πριν αρχίσετε να τα παίρνετε.

Διατροφικές επιπλοκές που σχετίζονται με την κοιλιοκάκη

Αναιμία από ανεπάρκεια σιδήρου

• Η αναιμία της ανεπάρκειας του σιδήρου είναι κοινή με κοιλιοκάκη.
• Η έλλειψη σιδήρου θα παραμείνει μέχρι η μορφολογία του εντέρου να αποκατασταθεί και τα αποθέματα σιδήρου να αναπληρωθούν.
• Μακροπρόθεσμη παρακολούθηση της φερριτίνης σε άτομα με κοιλιοκάκη είναι χρήσιμη για να διαπιστωθεί εαν η έλλειψη σιδήρου έχει επιλυθεί πλήρως.

Συμβουλές/Προτάσεις

• Θα πρέπει να δοθεί θεραπεία με δίαιτα χωρίς γλουτένη με ιδιαίτερη προσοχή σε τροφές πλούσιες σε σίδηρο για να διορθωθεί η ανεπάρκεια σιδήρου.
• Βελτιστοποιήστε τις διαιτητικές πηγές σιδήρου καταναλώνοντας τρόφιμα με: α) αιμικό σίδηρο: κρέας, ψάρι, πουλερικά, αυγό και β) μη αιμικό σίδηρο: ξηροί καρποί, σπόροι, λαχανικά, σκούρα πράσινα λαχανικά αποξηραμένα φρούτα (βερίκοκα, δαμάσκηνα, σταφίδες), αμάραντος, αλεύρι φασολιών, κινόα, πίτουρο ρυζιού, αλεύρι σόγιας.
• Συνδυάστε τις πηγές μη αιμικού σιδήρου με τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε βιταμίνη C για να διευκολύνετε την απορρόφηση: πορτοκάλια, μανταρίνια, ντομάτες, πιπεριές, λεμόνια κ.ά.
• Μπορεί να απαιτείται βραχυπρόθεσμα συμπλήρωμα σιδήρου σε μερικά άτομα (είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι τα συμπληρώματα σιδήρου μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες όπως δυσφορία στο στομάχι και δυσκοιλιότητα)

Δυσανεξία στη λακτόζη

• Η δυσανεξία στη λακτόζη μπορεί να εμφανιστεί προσωρινά σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς ως αποτέλεσμα της μειωμένης παραγωγής λακτάσης.
• Με μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη, τα συμπτώματα δυσανεξίας στη λακτόζη θα πρέπει να εξαφανιστούν εντός 6 μηνών έως ενός έτους (με την επούλωση του λεπτού εντέρου). Εάν η δυσανεξία παραμένει, σκεφτείτε την πιθανότητα πρωτογενούς δυσανεξίας στη λακτόζη ή κρυμμένης γλουτένης στη διατροφή.

Συμβουλές/Προτάσεις

• Ξεκινήστε με μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη και εάν τα συμπτώματα παραμένουν, ένας προσωρινός περιορισμός της διατροφικής λακτόζης μπορεί να είναι απαραίτητος (εκτός από τη δίαιτα χωρίς γλουτένη).
• Εάν απαιτείται δίαιτα χωρίς λακτόζη, εξετάστε: τις σταγόνες ή τα δισκία ενζύμου λακτάσης εάν σας είναι ανεκτά.
• Μόλις το άτομο είναι ασυμπτωματικό, επανεισαγάγετε λακτόζη σε μικρές ποσότητες με αξιολόγηση της ανοχής.

Οστεοπενία ή Οστεοπόρωση

• Η πρώιμη οστική ασθένεια είναι κοινή σε άνδρες και γυναίκες με κοιλιοκάκη που οφείλονται σε δυσαπορρόφηση.
• Η έλλειψη βιταμίνης D, η οποία είναι συνηθισμένη στην κοιλιοκάκη πρέπει να αντιμετωπιστεί.
• Η οστεοπόρωση μπορεί να επιμείνει ακόμη και με αυστηρή προσκόλληση στη δίαιτα χωρίς γλουτένη.

Συμβουλές/Προτάσεις

• Θεραπεία με μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη, με ιδιαίτερη προσοχή στο ασβέστιο και πλούσια σε βιταμίνη D τρόφιμα.
• Πηγές πλούσιες σε ασβέστιο: γάλα, τυρί, γιαούρτι, ποτά εμπλουτισμένα με ασβέστιο χωρίς γλουτένη  (χυμός πορτοκαλιού, γάλα σόγια χωρίς γλουτένη), μπρόκολο, λάχανο, γογγύλια, μουστάρδα, χόρτα, αμύγδαλα.
• Πηγές πλούσιες σε βιταμίνη D: γάλα, λιπαρά ψάρια (σαρδέλες, σολομός, ρέγγα), ιχθυέλαιο, εμπλουτισμένα με βιταμίνη D σόγια, ρύζι, χυμός πορτοκαλιού.
• Συμπλήρωμα βιταμίνης D χωρίς γλουτένη και ασβέστιο μπορεί να απαιτηθεί σε ανεπαρκή διαιτητική πρόσληψη.
• Συστήσετε ετήσια εξέταση οστών.
• Ενθάρρυνση τακτικής σωματικής δραστηριότητας.

Ανεπάρκεια φολικού οξέος

• Σε σοβαρές περιπτώσεις δυσαπορρόφησης μπορεί να παρουσιαστεί ανεπάρκεια φυλλικού οξέος.
• Είναι σημαντικό να εκτιμηθεί η πρόσληψη φυλλικού οξέος και η προσκόλληση στη δίαιτα χωρίς γλουτένη σε γυναίκες με κοιλιοκάκη που προγραμματίζουν μια εγκυμοσύνη ή είναι έγκυες.

Συμβουλές/Προτάσεις

• Θεραπεία με μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη, με ιδιαίτερη προσοχή στα φαγητά πλούσια σε φυλλικό οξύ.
• Πηγές πλούσιες σε φυλλικό οξύ είναι: όσπρια, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, μπρόκολο, σπαράγγια, πορτοκάλια, συκώτι, φιστίκια, καρύδια, σουσάμι, σπόροι, ηλιόσποροι, αλεύρι φασολιών, αμάραντος.
• Συμπλήρωση φυλλικού οξέος χωρίς γλουτένη απαιτείται κατά την εγκυμοσύνη. Μπορεί επίσης να  απαιτούνται σε ανεπαρκή λήψη από τη διατροφή.

Ανεπάρκεια βιταμίνης Β12

• Η έλλειψη βιταμίνης Β12 μπορεί να συμβεί σε σοβαρές περιπτώσεις δυσαπορρόφησης.
• Η ανεπάρκεια πρέπει να εξομαλύνεται με αυστηρή τήρηση δίαιτας χωρίς γλουτένη.
  

Συμβουλές/Προτάσεις

• Θεραπεία με μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη, με ιδιαίτερη προσοχή σε τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη Β12.
• Πηγές πλούσιες σε Β12: συκώτι, αυγά, γάλα, κρέας, πουλερικά, ψάρια, θαλασσινά.
• Συμπλήρωμα B12 χωρίς γλουτένη μπορεί να χορηγηθεί σε ανεπαρκή διατροφική πρόσληψη και σε αυστηρή δίαιτα.

Διάρροια

Πιθανές αιτίες:

1. Βλάβες που έχουν υποστεί
2. Δυσαπορρόφηση
3. Δυσανεξία στη λακτόζη

Συμβουλές/Προτάσεις

• Θεραπεία με μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη.
• Βεβαιωθείτε ότι καταναλώνετε επαρκή υγρά και ηλεκτρολύτες.
• Περιορίστε τις υψηλές πηγές ζάχαρης.
• Ο περιορισμός της λακτόζης μπορεί να είναι επωφελής για ασθενείς με δυσανεξία στη λακτόζη.

Δυσκοιλιότητα

Η διατροφή χωρίς γλουτένη τείνει να είναι χαμηλή σε φυτικές ίνες. Η δυσκοιλιότητα μπορεί να αναπτυχθεί μόλις αρχίσει η ΔΕΓ.

Συμβουλές/Προτάσεις

• Θεραπεία με μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη, με ιδιαίτερη προσοχή στα τρόφιμα που περιέχουν ίνες.
• Εξασφαλίστε επαρκή πρόσληψη υγρών.
• Σταδιακά αυξήστε τις διαιτητικές ίνες.
• Πηγές φυτικών ινών: φρούτα, λαχανικά, σταφίδες, ξηροί καρποί και σπόροι, όσπρια, φασόλια, αλεύρι φασολιών, λιναρόσπορος, άγριο ρύζι, πίτουρο καλαμποκιού, κινόα, αμάραντος, καθαρή/ μη μολυσμένη βρώμη.

Αποτυχία ανάπτυξης στα παιδιά

• Μπορεί να εμφανιστούν προβλήματα ανάπτυξης στην μη διαγνωσμένη κοιλιοκάκη.
• Σε περίπτωση διάγνωσης και θεραπείας των παιδιών  αρκετά νωρίς είναι δυνατή η κανονική ανάπτυξη.
• Σε σπάνιες περιπτώσεις σοβαρής απορρόφησης και / ή απώλειας βάρους, τα παιδιά μπορούν να επωφεληθούν από τη συμπληρωματική διατροφή (στοματική ή εντερική).

Συμβουλές/Προτάσεις

• Θεραπεία με μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη.
• Στόχος η επίτευξη του κατάλληλου βάρος και ύψους.
• Ενθάρρυνση της πρόσληψης τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες προάγουν την ανάπτυξη και / ή την αύξηση του σωματικού βάρους.

Ανεπάρκεια θερμίδων/πρωτεϊνών

Πιθανές αιτίες:

1. Χαμηλή δευτερογενής πρόσληψη σε γαστρεντερικά συμπτώματα (π.χ. όρεξη, έμετος, διάρροια)
2. Δυσαπορρόφηση

Συμβουλές/Προτάσεις

• Θεραπεία με μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη.
• Εξετάστε την αύξηση της ενέργειας και / ή της πρωτεΐνης.

Υπερβαρότητα/Παχυσαρκία

• Τα παρασκευασμένα προϊόντα χωρίς γλουτένη τείνουν να είναι υψηλότερη σε λιπαρά, υδατάνθρακες και θερμίδες και χαμηλότερη σε διαιτητικές  ίνες.
• Καθώς το έντερο θεραπεύεται, αυξάνεται η απορρόφηση των μακροθρεπτικών συστατικών.
• Οι ασθενείς με κοιλιοκάκη βρίσκονται σε κίνδυνο να γίνουν υπέρβαροι.

Συμβουλές/Προτάσεις

• Θεραπεία με μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη.
• Ενθαρρύνετε να ακολουθείτε μία υγιεινή διατροφή.
• Επιλέξτε χαμηλότερο λίπος, υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, εναλλακτικές λύσεις χωρίς γλουτένη όταν είναι διαθέσιμες.
• Προσπαθήστε να προσέχετε τη μερίδα σερβιρίσματος.
• Ενθάρρυνση τακτικής σωματικής δραστηριότητας.

Ανεπάρκεια βιταμινών

• Εάν οι ασθενείς έχουν ιστορικό στεατόρροιας και διάρροιας, μπορεί να συμβούν ανεπάρκειες βιταμινών.
• Μώλωπες και / ή αιμορραγίες μπορεί να είναι ένδειξη της δυσαπορρόφησης της βιταμίνης Κ.

Συμβουλές/Προτάσεις

• Θεραπεία με μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη.
• Ενθάρρυνση κατανάλωση εμπλουτισμένων προϊόντων χωρίς γλουτένη.
• Συμπλήρωμα πολυβιταμινούχο χωρίς γλουτένη μπορεί να απαιτείται σε ανεπαρκή διαιτητική πρόσληψη.

Ποιες ασθένειες σχετίζονται με την κοιλιοκάκη;

Παράλληλα, η κοιλιοκάκη επηρεάζει κάθε σύστημα του σώματος και πολλές ασθένειες σχετίζονται με αυτή.

Ενδοκρινικό

• Η θυρεοειδίτιδα Hashimoto
• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1
• Νόσος Addison

Οστεοπόρωση

• Οστεοπενία

Δερματολογικά

• Δερματίτιδα ερπητοειδή
• Αλωπεκία

Ήπαρ

• Ηπατική νόσος
• Αυτοάνοση ηπατίτιδα
• Πρωτοπαθής χολική κίρρωση
• Πρωτοπαθής χολαγγειίτιδα
• Μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος
  

Γυναικολογικά

• Αμηνόρροια
• Καθυστέρηση της εμμηναρχής
• Πρώιμη εμμηνόπαυση
• Επαναλαμβανόμενη αποβολή
• Υπογονιμότητα
• Απώλεια της λίμπιντο

Νευρολογικά

• Εγκεφαλική αταξία
• Περιφερική νευροπάθεια
• Επιληψία
• Άνοια

Ψυχιατρικά

• Κατάθλιψη
• Σχιζοφρένεια

Ογκολογικό

• Εντερικό λέμφωμα Τ-κυττάρων
• Αδενοκαρκίνωμα λεπτού εντέρου
• Καρκίνος εντέρου

Καρδιακά

• Αυτοάνοση μυοκαρδίτιδα
• Συγγενής καρδιοπάθεια
• Επαναλαμβανόμενη περικαρδίτιδα

Άλλα

• Αναιμία
• Ανησυχία/ Άγχος
• Αταξία
• Αυτισμός
• Σύνδρομο Down
• Ανεπάρκεια IgA
• Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
• Η νεανική ιδιοπαθή αρθρίτιδα
• Δυσανεξία στη λακτόζη
• Ημικρανίες/ Πονοκέφαλοι
• Περιφερική νευροπάθεια
• Νόσος του Sjogren
• Σύνδρομο Turner
• Σύνδρομο Williams
• Διαταραχή έλλειψης προσοχής (ADHD)
• Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης
• Η νόσος του Crohn
• Κυστική ίνωση
• Δυσπεψία
• Επιληψία
• Επιβράδυνση ανάπτυξης του εμβρύου
• Ινομυαλγία
• Γαστροπάρεση
• Πολλαπλή σκλήρυνση
• Βαρεία μυασθένεια
• Πνευμονική Αιμοσιδήρωση
• Μικρή ηλικία / καθυστερημένη εφηβεία
• Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
• Θρομβοκυττάρωση
• Θρομβοκυτταροπενία Purpura (ITP)
• Ανεπάρκεια βιταμίνης Κ
• Αγγειίτιδα

Μύθοι και αλήθειες γύρω από την κοιλιοκάκη

1. Έχω κοιλιοκάκη. Να ανησυχώ για τα αντηλιακά, τα σαμπουάν και τα καλλυντικά με γλουτένη;

Όχι. Τα προϊόντα φροντίδας δέρματος που περιέχουν γλουτένη και τα καλλυντικά δεν είναι πρόβλημα, εκτός εάν τα καταπιείτε τυχαία. Για το λόγο αυτό, αποφύγετε τη χρήση τέτοιων προϊόντων στα χείλη σας ή γύρω από το στόμα σας. Επίσης, αποφύγετε τη χρήση οδοντικών προϊόντων που περιέχουν γλουτένη, όπως ορισμένα στοματικά διαλύματα και οδοντόκρεμες. Εάν δεν είστε σίγουροι για το εαν ένα προϊόν περιέχει γλουτένη, ελέγξτε τη λίστα συστατικών στην ετικέτα του προϊόντος ή επικοινωνήστε με τον κατασκευαστή.

2. Η κοιλιοκάκη μπορεί να ξεπεραστεί.

Μύθος. Η κοιλιοκάκη είναι μια ασθένεια εφόρου ζωής. Η κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν γλουτένη θα συνεχίσει να βλάπτει το έντερό σας με παράλληλη αύξηση του κίνδυνου ανάπτυξης των συναφών επιπλοκών. Η μόνη γνωστή θεραπεία για την κοιλιοκάκη είναι μια δίαιτα χωρίς γλουτένη για όλη τη ζωή σας.

3. Η κοιλιοκάκη αναγνωρίζεται εύκολα.

Μύθος. Η κοιλιοκάκη είναι δύσκολο να αναγνωριστεί, αφού τα συμπτώματα είναι συχνά ασαφή. Τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο και μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία.

4. Ένα άτομο με κοιλιοκάκη πρέπει να αποφεύγει μόνο τα προϊόντα σιταριού.

Μύθος. Η αποτελεσματική θεραπεία της κοιλιοκάκης απαιτεί αυστηρό δια βίου αποκλεισμό της γλουτένης. Πρέπει να αποφεύγεται η γλουτένη που υπάρχει σε διάφορα σιτάρια π.χ. καμουτ, σκληρό σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι, βρώμη, τριτικέϊλ, καθώς και οι κρυφές πηγές γλουτένης.

5. Η κοιλιοκάκη μπορεί να διαγνωστεί με απλή εξέταση αίματος.

Μύθος. Οι εξετάσεις ανίχνευσης αίματος (EMA ή tTG) μπορεί να υποδηλώνουν ότι ένα άτομο έχει κοιλιοκάκη, αλλά δεν αντικαθιστά την ανάγκη για εντερική βιοψία. Οι εντερικές βιοψίες είναι το μόνο οριστικό μέσο διάγνωσης της κοιλιοκάκης.

6. Η κοιλιοκάκη είναι παιδική ασθένεια.

Μύθος. Η κοιλιοκάκη είναι μια κληρονομική ασθένεια και τα συμπτώματα μπορεί να αναπτυχθούν σε οποιαδήποτε ηλικία μετά την κατάποση της γλουτένης. Η κοιλιοκάκη διαγιγνώσκεται συχνότερα σε άτομα ηλικίας 40-60 ετών. Η καθυστερημένη διάγνωση είναι συχνή και η έρευνα μας δείχνει ότι ο μέσος χρόνος που χρειάζεται για να διαγνωστεί είναι 13 χρόνια.

Πηγή: Κοιλιοκάκη: Συνδυάστε γεύση και ποικιλία χωρίς δυσάρεστα συμπτώματα [ΕΒΟΟΚ]

7. Η κοιλιοκάκη είναι σπάνια.

Μύθος. Οι έρευνες δείχνουν ότι η κοιλιοκάκη επηρεάζει 1 στους 100 ανθρώπους στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθιστώντας την πολύ πιο κοινή από ό, τι είχε προηγουμένως θεωρηθεί. Η έρευνα δείχνει ότι περίπου 500.000 άνθρωποι δεν έχουν ακόμη διαγνωστεί.

8. Μία φέτα ψωμί δεν θα βλάψει κάποιον με κοιλιοκάκη.

Μύθος. Ακόμα και πολύ μικρές ποσότητες γλουτένης μπορεί να βλάψουν τα άτομα με κοιλιοκάκη. Συνεπώς, είναι σημαντικό να ληφθούν μέτρα για την αποφυγή της διασταυρωμένης μόλυνσης με γλουτένη.

Κουζίνα και κοιλιοκάκη

Οι πιο σημαντικές συμβουλές για άτομα με κοιλιοκάκη όσον αφορά την διαδικασία μαγειρέματος περιλαμβάνουν:

1. Κρατήστε τα μαγειρικά σας σκεύη ξεχωριστά κατά την προετοιμασία και το μαγείρεμα.
2. Αποφύγετε το τηγάνισμα τροφής στο ίδιο λάδι που χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν για να μαγειρέψετε τρόφιμα που περιείχαν γλουτένη.
3. Χρησιμοποιήστε ένα καθαρό γκριλ ή ξεχωριστή τοστιέρα ή φρυγανιέρα για να κάνετε το τοστ χωρίς γλουτένη.
4. Χρησιμοποιήστε ξεχωριστά πανιά και πλύνετε προσεκτικά τις επιφάνειες της κουζίνας και των κουζινικών σκευών.

Ποιος ο ρόλος του διαιτολόγου στην κοιλιοκάκη;

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organisation - WHO) αναφέρει ότι κάθε άτομο έχει «δικαίωμα στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο υγείας». Ως εκ τούτου, καθίσταται άκρως σημαντικό και απαραίτητο για τους πάσχοντες η διάγνωση και εν συνεχεία η σωστή διατροφή χωρίς γλουτένη. Σε όλη αυτή την προσπάθεια ο διαιτολόγος παίζει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο της πορείας των ασθενών με κοιλιοκάκη, συμμετέχοντας στην εκτίμηση της διατροφικής τους κατάστασης και της συνολικής κατάστασης υγείας, όσο και στην διατροφική εκπαίδευση και στη συμμόρφωση με τη ΔΕΓ. Για να αποφευχθεί η λήψη λανθασμένων πληροφοριών σχετικά με τη ΔΕΓ, οι ασθενείς θα πρέπει να απευθυνθούν το συντομότερο δυνατόν, σε έναν πεπειραμένο διαιτολόγο, από τη στιγμή που θα τους διαγνωσθεί η νόσος.

mednutrition.gr