Με την άλωση της Κων/πολης στις 13 Απριλίου του 1204 , από τους Λατίνους της Τέταρτης σταυροφορίας, ξεκινάει η περίοδος της Φραγκοκρατίας. Μεγάλο μέρος των εδαφών της βυζαντινής επικράτειας περνάει κάτω από τον έλεγχο των Δυτικών.
Γράφει ο Χριστόφορος Τριάντης
Τα κατακτηθέντα βυζαντινά εδάφη μοιράστηκαν ανάμεσα στους σταυροφόρους, με τους Βενετούς του δόγη Δάνδολο – που είχαν διαθέσει τον στόλο για την επιχείρηση – να παίρνουν τη μερίδα του λέοντος (και φυσικά ένα πλήθος νησιών σε Αιγαίο και Ιόνιο). Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ενετοκρατία τελείωσε επίσημα στα Επτάνησα (ήταν υπό βενετική κυριαρχία από την εποχή του 1204) με τη συνθήκη του Καμπόφορμιο τον Οκτώβριο του 1799. Η οριστική ενσωμάτωση τους στον εθνικό κορμό έγινε τον Μάιο του 1864 (τα κατείχαν οι Άγγλοι), σημαίνοντας και το τέλος μίας αποικιοκρατικής κατάκτησης έξι αιώνων.
Κατ’ αρχήν, η άλωση της Πόλης το 1204,δεν είναι μόνο ένα ιστορικό ορόσημο μιας «σκοτεινής εποχής», είναι η απαρχή της γέννησης του νέου Ελληνισμού. Είναι η επαναφορά της ελληνικής συνείδησης στο κέντρο μιας νέας δημιουργίας. Το 1204 οι δυνάμεις των Σταυροφόρων με τις ευλογίες του πάπα Ιννοκέντιου Γ’ δεν κατέλυαν μια ηγεμονία, ένα παρηκμασμένο βασίλειο, αλλά ένα κράτος το οποίο είχε «κατακτήσει» πολιτιστικά και ιδεολογικά Ευρώπη και Ασία. Αρκετοί πανεπιστημιακοί και « ιστορικοί» διατείνονται ότι το Βυζάντιο ήταν ένα τεχνητό ιδεολόγημα, ένα δημιούργημα της ρωμαϊκής άρχουσας τάξης που στηριζόταν και σε μια κάποια μεταφυσική. Αυτό αποδεικνύει άγνοια της ιστορίας και παραχάραξη της αλήθειας.
Εν πρώτοις, η βυζαντινή αυτοκρατορία ήταν η πολιτισμένη οικουμένη που ως φορέας του ελληνικού πνεύματος και του χριστιανικού μηνύματος, έσωζε και διαφύλασσε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Η βυζαντινή οικουμένη αποτέλεσε τον φύλακα των χριστιανικών και ελληνικών ιδεών, προστάτευσε την Ευρώπη από τον ισλαμο- αραβικό και τούρκικο επεκτατισμό. Αντιμετώπισε με επιτυχία τις αραβικές και τουρκικές ορδές και παράλληλα διοχέτευσε στον ευρωπαϊκό χώρο τα στοιχεία εκείνα τα οποία μεταμόρφωσαν την περίφημη Εσπερία από μια ημιβαρβαρική περιοχή (όπου κυριαρχούσαν τα γερμανικά φύλα), σ’ ένα οργανωμένο σύνολο το οποίο άρχιζε να ακολουθεί (σε πολλά σημεία) τον ανώτερο βυζαντινό πολιτισμό.
Κορυφαίοι ιστορικοί όπως ο Κ. Παπαρηγόπουλος και ο Απόστολος Βακαλόπουλος, υποστηρίζουν ότι το 1204 καταρρέουν: η ιδεολογία αλλά κι η πραγματικότητα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η αυτοκρατορία περιορίζεται σιγά σε μια περιοχή που οι κάτοικοι της είναι κατά βάση Έλληνες ή ελληνόφωνοι και διατηρούν την ανάμνηση των παραδόσεων και του πολιτισμού τους. Τα νομίσματα των «Ρωμαίων» αυτοκρατόρων αρχίζουν να φέρουν ελληνικές επιγραφές, που βαθμιαία αντικαθιστούν εντελώς τις λατινικές. Έτσι αρχίζει να καλλιεργείται η ιδέα του νέου ελληνικού έθνους και της νεοελληνικής συνείδησης.
Είναι γεγονός ότι το 1204 δεν σήμανε μόνο την παρακμή του Βυζαντίου, αλλά και τη γέννηση του νέου Ελληνισμού. Μετά την άλωση του 1204 οι Έλληνες της αυτοκρατορίας παραγκώνισαν τον εθνικό τίτλο «Ρωμαίοι» και υιοθέτησαν τον τίτλο « Ρωμιοί», ως κύριο εθνικό συστατικό. Αυτή η «γλωσσική αλλαγή» παρέπεμπε στην αναγνώριση της ελληνικότητας, που δεν χάθηκε ούτε από τη γλώσσα , ούτε από την παράδοση, ούτε από τη συνέχεια ενός λαμπρού παρελθόντος. Οι ίδιοι οι Λατίνοι κατακτητές προσφωνούσαν τους υπόδουλους υποτιμητικά «Έλληνες» για να καρπωθούν τη ρωμαϊκή παράδοση. Εξεδίωξαν, λοιπόν, οι βυζαντινοί από τη συνείδησή τους, οτιδήποτε θύμιζε φραγκική Δύση και ρωμαϊκή συγκλητική οργάνωση. Εγκολπώθηκαν την ελληνική κοινοτική παράδοση και το ελληνικό πνεύμα, συνεπικουρούμενο από τη χριστιανική διδασκαλία.
Όλη αυτήν τη στάση την αποδεικνύει στα κείμενά του ο φιλόσοφος της παλαιολόγειας περιόδου Γεώργιος Γεμιστός – Πλήθων: «…είμαστε απ’ το γένος των Ελλήνων όπως μαρτυρούν η γλώσσα και τα πάτρια έθιμα της πατρίδας μας». Στα γραπτά των συγγραφέων της εποχής, βλέπουμε να επανεμφανίζονται ονόματα και έργα που οι «ένδοξοι πρόγονοι» υπερασπίζονταν το «κοινό» και την «πατρίδα» , ενώ στην πολιτική ρητορική η λέξη «Έλληνας» αποκτά νέα και μοναδική αξία.
Πράγματι, μετά το 1204 ο ελληνισμός ψυχορραγούσε, αλλά ταυτόχρονα συγκέντρωνε όλες του τις πνευματικές δυνάμεις, για να εκπέμψει μια τελευταία λάμψη, σαν να ήθελε επικαλούμενος τις δόξες του παρελθόντος, να αναγγείλει το μέλλον. Από το τελευταίο τέταρτο του 11ου αιώνα ως το 1204, ο βυζαντινός αρχίζει να συνδέεται με το ιστορικό του παρελθόν και να ξαναβρίσκει σιγά- σιγά τις ρίζες του λαϊκού πολιτισμού. Αρχαία ελληνική κληρονομιά και χριστιανική πίστη αρχίζουν να συμβιβάζονται στη συνείδησή του και να γίνονται τα συστατικά της στοιχεία. Η ίδια επίσημη εκκλησία μεταβάλλεται σε ανατολική ορθόδοξη εκκλησία που έχει ως κύριο στήριγμα της τον Ελληνισμό. Η νέα αυτή ιδεολογία εκφράζει τον νέο Ελληνισμό, που απομένει το μοναδικό στήριγμα του Βυζαντίου.
Το 1204 δεν είναι μόνο το σημείο της συνειδητοποίησης των Ελλήνων, είναι και η ενδυνάμωση του πνεύματος της αντίστασης που τους χαρακτήριζε μέσα στον χρόνο. Ο λαός και αρκετοί από τους ηγέτες του δεν λησμονήσαν ούτε μια μέρα τη λατινική κατοχή της Πόλης (και μεγάλου μέρους της αυτοκρατορίας), συνέχισαν την αντίσταση εναντίον των Φράγκων φεουδαρχών. Η Νίκαια, στη Μικρά Ασία, δύο βήματα έξω από τη βασιλεύουσα, σήκωσε το βάρος του αγώνα με επικεφαλής τον Θεόδωρο Λάσκαρη. Το Δεσποτάτο της Ηπείρου του Μιχαήλ Δούκα ισχυροποιούνταν στην ευρωπαϊκή πλευρά, με το βλέμμα στραμμένο πάντα προς την Πόλη .Οι Πόντιοι με τον Αλέξιο Γ΄ και Δαβίδ Κομνηνό κρατούσαν ψηλά τη σημαία της ελληνικότητας και της πίστης. Ούτε μια στιγμή δεν έπαυσαν οι Έλληνες, αν και γνώριζαν ότι τα πρωτινά μεγαλεία είχαν περάσει, να προσβλέπουν στην ανασύσταση τής αυτοκρατορίας και στην εκδίωξη όχι ενός εχθρού, αλλά μιας αποικιοκρατικής επέλασης που σκύλευε και διαμοίραζε τα πλούτη του Βυζαντίου. Μετά από 57 χρόνια λατινικής κατοχής, ο Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος απελευθέρωνε την Πόλη. Ήταν 26 Ιουλίου του 1261, το ελληνικό Βυζάντιο ετοιμαζόταν για την τελευταία του αναλαμπή.
Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι οι Φράγκοι κατακτητές με τη βοήθεια των παπικών καρδινάλιων προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τον λαό και να καταστείλουν το φρόνημά του. Είχαν καταφέρει να πάρουν με το μέρος τους μεγάλο μέρος της ανώτερης τάξης, η οποία με τις εμφύλιες διαμάχες της και τη συμμαχία της με τους Λατίνους είχε συμβάλλει στην καταστροφή της αυτοκρατορίας. Μέσα από αυτήν την ιστορική κίνηση αποδείχθηκε περίτρανα ότι το Σχίσμα δεν ήταν ένα διπλωματικό επεισόδιο που το προκάλεσαν κάποιες δευτερεύουσες δογματικές διάφορες, ήταν η διαφορετική «σωτηριολογική θεώρηση» που επαγγέλονταν οι δύο πνευματικότητες.
Έγινε λοιπόν, μετά το 1204, μια παράξενη αλλαγή, ένα ξαφνικό ξύπνημα της ελληνικής συνείδησης. Το φαινόμενο ιχνηλατείται με την Άλωση της Πόλης από τους Φράγκους. Έτσι κλονίστηκε το « ρωμαϊκό αυτονόητο » και την θέση του παίρνουν τα στοιχεία που και τώρα – σε πείσμα των καιρών – μας χαρακτηρίζουν : η ελληνική γλώσσα , η πίστη και το αντιστασιακό πνεύμα, καρπός ιστορίας και αγώνων.
iaitoloakarnania.gr
