Το iAitoloakarnania.gr κάνει ένα αφιέρωμα στη Βασιλική Κονταξή, η οποία ήταν μια Ηπειρώτισσα καλλονή και τελευταία σύζυγος του Αλή πασά των Ιωαννίνων.
Η Βασιλική Κονταξή ή ευρέως γνωστή ως Κυρά-Βασιλική γεννήθηκε στο χωριό Πλισιβίτσα (το σημερινό Πλαίσιο) των Φιλιατών το 1789 και πέθανε στο Αιτωλικό το 1834. Ήταν κόρη του προκρίτου της κωμόπολης Πλισιβίτσας Κίτσου Κονταξή και αδελφή του οπλαρχηγού Γεωργίου Κίτσου και των Νικολάου και Ιωάννη Κονταξή.
Γύρω στα 1805 συνελήφθη από άντρες του Αλή πασά, που είχε διατάξει λεηλασία της περιοχής Πλισιβίτσας και σφαγή των κατοίκων με την κατηγορία πως υπέθαλψαν κάποιους κιβδηλοποιούς, και του παραδόθηκε στα Ιωάννινα, όπου η Βασιλική (σε ηλικία περίπου 16 ετών!) κατάφερε να μαλάξει την σκληρότητα του Αλή και να σταματήσει τη σφαγή.
Σαγηνευμένος ο Αλής από την ευφυΐα και την ομορφιά της τη νυμφεύτηκε (1808), παρότι ήταν νυμφευμένος με την Εμινέ, η οποία αντέδρασε, αλλά χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Ζούσε στο παλάτι του Αλή, κρατώντας τη χριστιανική της πίστη, μετατρέποντας μάλιστα και ένα από τα δωμάτιά της σε εκκλησία, όπου καλούσε ιερέα και λειτουργούσε. Μάλιστα, όχι μόνο κατάφερε να μετατρέψει ένα δωμάτιο του χαρεμιού σε παρεκκλήσι με τακτικό ιερέα, αλλά προστάτευε τους χριστιανούς συμπολίτες της. Ασκούσε μεγάλη επίδραση στον Αλή υπέρ των Ελλήνων και ίσως γνώριζε και για το μυστικό της Φιλικής Εταιρείας.
Συμπαραστάθηκε στον Αλή κατά την πολιορκία του από τα σουλτανικά στρατεύματα και κατέφυγε μαζί του (Δεκέμβριος 1821) στο νησάκι της Παμβώτιδας, στη μονή του Αγίου Παντελεήμονα. Τον Ιανουάριο του 1822, μετά τη δολοφονία του Αλή, συνελήφθη και μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου απελευθερώθηκε με τη μεσολάβηση του Πατριάρχη Άνθιμου του Γ΄ και παρέμεινε στο Πατριαρχείο για έξι χρόνια.
Μετά την ήττα του στόλου Τούρκων και Αιγυπτίων στη ναυμαχία του Ναυαρίνου η Υψηλή Πύλη πήρε αυστηρά μέτρα και συνέλαβε την Κυρα-Βασιλική και όλους τους άλλους που είχαν μεταφερθεί μαζί της στην Κωνσταντινούπολη και τους εξόρισε στην Προύσα ως υπόπτους, αλλά τον Οκτώβριο του 1829 της δόθηκε η άδεια να επιστρέψει στην Ελλάδα, όπου παρέμεινε για λίγο (1830) στο ιδιόκτητο κτήμα της, στο χωριό Βοϊβόντα (σημερινή Βασιλική του Δήμου Καλαμπάκας), που της ανήκε ως τσιφλίκι (μαζί με τα χωριά Σαρακήνα Καλαμπάκας και Μεταμόρφωση Καρδίτσας) και που προς τιμή της ονομάσθηκε Βασιλική.
Οι εκκλησίες της
Η αγάπη της για την πίστη και το χριστιανισμό ήταν ένα έντονο χαρακτηριστικό της Κυρά-Βασιλικής και σύμφωνα με παραδόσεις λέγεται ότι στην περιοχή των Τρικάλων όπου αποτελούσε το Θεσσαλικό τσιφλίκι του Αλή πασά, έκτισε σαράντα εκκλησίες, εκ των οποίων οι πέντε εκκλησίες είναι αφιερωμένες στον Άγιο Νικόλαο: Οι εκκλησίες αυτές είναι ο Άγιος Νικόλαος της Φήκης (1805), Άγιος Νικόλαος του Ριζώματος, Άγιος Νικόλαος της Βασιλικής (1818), του Μεγάλου Κεφαλοβρύσου (1809) και των Μεγάλων Καλυβίων (1811). Άλλες εκκλησίες είναι: Ο Άγιος Γεώργιος Γλύνους (1818), η Κοίμηση της Θεοτόκου Γελάνθης (1818), η Παναγία της Μπρίπης, Μαγουλίτσας (1813), ο Αγιος Νικόλαος Καππά (1813), ο Αγίου Χαραλάμπους στη Λαζαρίνα (1813) κλπ.
«Σύμφωνα με την παράδοση», γράφει ο Τριαντάφυλλος Παπαζήσης, «για την κατασκευή του Αγίου Νικολάου Βασιλικής ο Αλή Πασάς έστειλε τον πρωτομάστορά του Σάμπλο και κατασκεύασε μέσα στο χωριό ένα χαντάκι που όριζε την περιοχή του ασύλου για τους χριστιανούς που καταδίωκαν οι Τούρκοι».
Στην ανατολική πλευρά του ναού υπάρχει μάλιστα εντοιχισμένο ανάγλυφο της κυρα-Βασιλικής (0,53Χ0,90 μ.), ενώ στη νότια είσοδο του ναού υπάρχει σκαλισμένη σε μαρμάρινη πλάκα η επιγραφή: «Ανεκαινίσθη εκ θεμελίων ο θείος ναός του Αγίου Νικολάου δι’ εξόδων των εγχωρίων, διά συνδρομής Βασιλικής αυθεντίσσης Βοϊβόντας και των αδελφών αυτής (…) εν έτει ΑΩΙΗ, Μαΐου ΙΒ (12 Μαΐου 1818)».
Το δημοτικό τραγούδι
Τέτοια ήταν η επιρροή της πάνω στον Αλή, που ο λαός τραγούδησε «Βασιλική προστάζει· Βεζύρ’ Αλή Πασά, βάλε φωτιά στα τόπια, κάψε τα Γιάννενα». Το παραδοσιακό τραγούδι «Βασιλική Προστάζει» περιγράφει τη γνωριμία του ζευγαριού, όταν η Κυρά Βασιλική ήταν μόλις 12 ετών. Το ρήμα «προστάζει» δίνει έμφαση στην επιρροή που κατάφερε να ασκήσει στον σύζυγό της, όταν παντρεύτηκαν.
Ακόμη ένα συγκινητικό και ιστορικό δημοτικό τραγούδι είναι η «Κυρά-Βασιλική», ένας ύμνος για την ηρωίδα της Θεσπρωτίας που αγαπήθηκε από τους Ηπειρώτες για την προσφορά της.
Επιρροή στη τέχνη
Η περιπετειώδης ζωή της έχει περιβληθεί με πολλούς θρύλους και το όνομά της σώθηκε σε παραδόσεις και σε δημοτικά τραγούδια. Ο Μιχάλης Καραγάτσης έχει γράψει ένα διήγημα με τίτλο «Βασιλική» εμπνευσμένο από την ομώνυμη προσωπικότητα, το οποίο περιέχεται στην συλλογή διηγημάτων του συγγραφέα «Το νερό της βροχής». Σε αυτό ο συγγραφέας την παρουσιάζει να ζει σε ένα παραθαλάσσιο οικισμό, στον Έπαχτο, ηλικιωμένη πια και παραγνωρισμένη με μόνη συντροφιά της το κρασί.
Η Κούλια στη Κατοχή
Τα τελευταία χρόνια της ζωής της, η Κυρά-Βασιλική έζησε στο χωριό Κατοχή Αιτωλοακαρνανίας, έχοντας στην κατοχή της λίγα κτήματα που της παραχωρήθηκαν από τον Καποδίστρια κι έναν πύργο (Γουλάς της Κυρα-Βασιλικής) το 1830.
Πρόκειται για έναν βυζαντινό πύργο του 14ου αιώνα, παρατηρητήριο του στενού περάσματος του Αχελώου, γνωστότερος ως Κούλια της Κυρά Βασιλικής.
Παλαιότερα ο πύργος ονομαζόταν πύργος της Θεοδώρας. Σύμφωνα με την παράδοση τον έχτισε η Θεοδώρα γυναίκα του Δεσπότη Μιχαήλ Β΄ του Δεσπότη της Ηπείρου, η οποία έγινε από την εκκλησία όσια.
Πρόκειται για κτίριο τετράγωνο που το μήκος της κάθε πλευράς του εξωτερικά φτάνει τα 6,5 μετρα. Είναι οικοδομημένο με αργιλόλιθους (αργιλικούς σχιστόλιθους) στους αρμούς του οποίου παρεμβάλλονται άφθονα κεραμίδια και ασβεστοκονιάματα. Ψηλά στο ύψος των 5 μέτρων από το έδαφος υπάρχουν στους τοίχους τεσσάρα τοξωτά ανοίγματα ένα στο κέντρο κάθε πλευράς.
Στην Κoύλια η Κυρά-Βασιλική έζησε αυτοφυλακισμένη διότι οι εμφανίσεις της ήταν σπάνιες. Μάλιστα, κάτοικοι της Κατοχής, για να την υποχρεώσουν να εμφανίζεται, πήγαιναν κάτω από τα παράθυρά της και της τραγουδούσαν συνοδεία οργάνων:
Νάταν οι κάμποι θάλασσα και τα βουνά ποτάμια / να πνίγονταν ο Τάταρης πούφερνε τα φιρμάνια / Βασιλική φωνάζει τον γέροντ’ Αλή Πασά:
Μάσε τους μπιμπασήδες και μέρασ’ τους φλωριά / και βάλε τους σε όρκο μην κάμουν μπαμπεσιά!
Σήκω κυρά Βασιλική και βγάλε το φακιόλι / και το κεφάλι τ’ Αλή Πασά να πάνε για την Πόλη. / Ξύπνα καημένε Αλή Πασά και βάλε τη σιουμπάρα / να ιδής την Κυρά Βασιλική με το Θανάση Βάγια.
Διατηρώντας ακόμα την αρχοντική ομορφιά της και την αξιοπρέπεια της γυναίκας του Αλή Πασά, έζησε εκεί μέχρι το 1834, οπότε και πέθανε από δυσεντερία στο Αιτωλικό όπου και τάφηκε.
Ο θάνατος στο Αιτωλικό
Στο Αιτωλικό, επί του κεντρικού δρόμου και στον περίβολο του ναού των Ταξιαρχών είναι θαμμένη η Κυρά-Βασιλική, γυναίκα του διαβόητου τυράννου Αλή Πασά των Ιωαννίνων.
Στις 11 Δεκεμβρίου του 1834, πέθανε σε ηλικία 42 ετών στο Αιτωλικό από δυσεντερία και ο τάφος της βρίσκεται στον περίβολο του ναού των Μεγίστων Ταξιαρχών του Αιτωλικού. Δίπλα στον τάφο αναγράφονται τα εξής: «Τάφος Κυρα-Βασιλικής 1789-1834». Και από κάτω: «Απέθανεν η κυρα-Βασιλική Κίτζου από δυσεντερία, ετών 45, μετασχών των αχράντων μυστηρίων της Θείας Μεταλήψεως και κατ’ άδειαν του επιτρόπου του Αγίου Ακαρνανίας και από του εφημερίου των Ταξιαρχών ετάφη κατά την συνήθη εκκλησιαστική τάξιν εν τη εκκλησία των Ταξιαρχών. Εν Ανατολικόν τη 11 Δεκεμβρίου 1834. Μελέτιος ιερεύς Δ.Κ.».
Πηγές:
wikipedia.org
mixanitouxronou.gr
katochinews.gr
Κωνσταντίνος Β. Αναγνωστόπουλος,
Λεύκωμα Αναμνήσεων Γυμνασιοπαίδων 1960-1970
Φωτογραφικό Υλικό:
kastra.eu
Νίκος Πλακίδας
