Η Γουριώτισσα προσφέρεται για περιήγηση στο βελανιδοδάσος Ξηρομέρου, για βαρκάδα στη λίμνη του Οζερού, αλλά και για βόλτα στις πυκνόφυτες όχθες του Αχελώου.
Η Γουριώτισσα ή Κατσαρού, που παλιότερα ονομάζονταν Γαλιτσά, είναι χωριό που βρίσκεται δυτικά του ποταμού Αχελώου στο τέλος του κάμπου του Αγρινίου, κοντά στην λίμνη Οζερού σε υψόμετρο 100 μ. Το δημοτικό διαμέρισμα Γουριώτισσας με πληθυσμό 673 κατοίκους (απογραφή 2001) είναι το τρίτο σε πληθυσμό διαμέρισμα του πρώην καποδιστριακού Δήμου Στράτου (1999 -2010), του Νομού Αιτωλοακαρνανίας. Από το 2011 με το πρόγραμμα Καλλικράτη η Γουριώτισσα ανήκει στο Δήμο Αγρινίου.
Στη Γουριώτισσα αρχιτσέλιγκας ήταν ο Κατσαρός και γι’ αυτό το χωριό ονομάζονταν και Κατσαρού. Το 1879 αναφέρεται ως Γαλιτσά ή Γουριώτισσα με 376 κατοίκους που ανήκε στο Δήμο Αστακού, όπως και στις επόμενες απογραφές (1889, 1896, 1907 και 1928). Μέχρι το 1912 ανήκει στο Δήμο Αστακού. Από το 1912 αποτελεί αυτόνομη κοινότητα. Στην τελευταία απογραφή του 2001 είχε 511 κατοίκους. Οι κάτοικοι της σήμερα ασχολούνται με αγροτικές καλλιέργειες και με την κτηνοτροφία. Το μοναστήρι του Λιγοβιτσίου αφιερωμένο στην Παναγία δεσπόζει σε λόφο παρακείμενο της Γουριώτισσας. Χτίστηκε μάλλον τον 17ο αιώνα από δύο αδέλφια (Σλάβοι;) και αποτέλεσε ορμητήριο για τον Καραϊσκάκη και άλλους οπλαρχηγούς. Επί Όθωνος η Μονή έκλεισε και δημεύτηκε η μεγάλη περιουσία της ενώ ξανάνοιξε τα τελευταία χρόνια ως γυναικεία μονή προσελκύοντας κόσμο από όλο το Ξηρόμερο.
Χωριό με ως επί το πλείστον παραδοσιακή αρχιτεκτονική, κτισμένο σε λόφο με θέα προς τον κάμπο του Αγρινίου και το δάσος της βελανιδιάς. Η ενοριακή εκκλησία, που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο, βρίσκεται στη μέση του χωριού. Το χωριό έχει πολλά πετρόχτιστα σπίτια και στενούς δρόμους. Στην ανατολική άκρη του χωριού περνά η Ιόνια οδός.
Οι κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με την γεωργία (καλλιέργεια καπνού, αραβοσίτου, ακτινιδίων, καλαμπόκι, τριφύλλι,εσπεριδοειδών και ελιών) και κτηνοτροφία (κυρίως προβάτων). Η έκταση του είναι 15.000 στρέμματα, εκ των οποίων βοσκοτόπια είναι τα 4.500 στρέμματα.
Γλώσσα
Στο μεγαλύτερο μέρος οι κάτοικοι μιλούν την Βλάχικη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ομάδα των «Ριμένων» της Ακαρνανίας απέφευγαν τις επιγαμίες ακόμα και με άλλους Βλάχους ή γείτονες ενώ σύμφωνα πάλι με τον Α. Κουκούδη διατήρησαν «μια βλάχικη διάλεκτο που σύμφωνα με κάποιες απόψεις είναι πλησιέστερη σε παλαιότερους γλωσσολογικούς τύπους». Η ομάδα των λατινόγλωσσων Ελλήνων της Αιτωλοακαρνανίας αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ελληνικής ιστορίας όχι μόνο για την ενεργή και γνωστή συμμετοχή τους στη νεότερη ελληνική ιστορία (ελληνική επανάσταση, Μικρά Ασία κλπ) αλλά και γιατί:
1) τα λαογραφικά τους στοιχεία, παλαιά ενδυμασία, έθιμα και συνήθειες δείχνουν μια ελληνικότητα που ξεκινά από τους μυκηναϊκούς χρόνους (βλέπε λαογραφικά στοιχεία και εθιμικά σύμβολα).
2) η ύπαρξη πολλών ομηρικών και αρχαϊκών λέξεων και αρχαίων γλωσσολογικών τύπων με προφορά πιο κοντινή από ότι οι άλλες Αρωμανικές διάλεκτοι.
3) η πολύ κλειστή κοινωνία των λατινόφωνων Ελλήνων της Αιτωλοακαρνανίας και ο αυστηρά νομαδοκτηνοτροφικός τρόπος διαβίωσης που δεν επέτρεπε συχνή επικοινωνία με άλλους πληθυσμούς πχ μέσω εμπορίου, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ένα τμήμα της ταυτότητας αυτών των ανθρώπων αποτελεί ίσως » ένα ζωντανό απολίθωμα» μιας αρχαίας εποχής. Η μεγάλη διασπορά των Αρμάνων στη βαλκανική χερσόνησο δυσκολεύει αρκετά την εύρεση της εντόπισης της κοιτίδας των Αρμάνων. Φαίνεται όμως ότι οι Ριμένοι της Ακαρνανίας εξαιτίας του παραδοσιακού νομαδοκτηνοτροφικού τρόπου διαβίωσης, της σχέσης τους με τα ηπειρώτικα έθιμα και την ηπειρώτικη μουσική, της διατήρησης αρχαίων ελληνικών γλωσσολογικών τύπων, της σημερινής τους γεωγραφικής εντόπισης προέρχονται από τη ραχοκοκαλιά της Πίνδου με περιόδους μετακίνησής τους στην Αλβανία (Αρβανιτόβλαχοι) και νότια Ήπειρο και τη Δυτική Μακεδονία. Φαίνεται δηλαδή ότι μετά την επιδρομή των Σλάβων τον 6ο αιώνα αποτραβιούνται στα βουνά υιοθετούν το νομαδικό τρόπο ζωής των κτηνοτρόφων σκηνιτών, δεν αναμειγνύονται με άλλες ομάδες και ίσως αυτό να είναι και η αιτία που δεν αναπτύσσουν το εμπόριο, τις τέχνες και τα γράμματα και θεωρούνται σύμφωνα με τον Αραβαντινό από τους άλλους Αρμάνους και Έλληνες απρόσιτοι και άγριοι.
Ιστορία
Η Γουριώτισσα είναι σχετικά νέο χωριό, τα πρώτα σπίτια άρχισαν να χτίζονται από τα μέσα του 19ου αι. από Ελληνόβλαχους νομάδες κτηνοτρόφους, που μέχρι τότε ζούσαν σε καλύβες και σκηνές και κατέβαιναν για χειμαδιά(ξεχειμώνιασμα) από την περιοχή της Ηπείρου.
Στις απογραφές, απογράφονταν στα χωριά που ξεχειμώνιαζαν. Οι νομάδες αυτοί άρχισαν να εγκαθίστανται μόνιμα στην περιοχή δημιουργώντας χωριά κατά φάρες, διευρυμένες οικογένειες και ο αρχηγός τους ήταν ο αρχιτσέλιγκας. Έτσι έγινε η εγκατάστασή τους σε μόνιμους οικισμούς με την δημιουργία των έξι βλαχοχωριών στην Ακαρνανία.
Πολλές εκδηλώσεις και έθιμα των κατοίκων των Ελληνόφωνων χωριών μοιάζουν με τα αντίστοιχα αρχαιοελληνικά, με έντονη επιρροή από τα Ηπειρωτικά, γιατί ζούσαν μεταξύ Ακαρνανίας και Ηπείρου ως νομάδες. Οι Βλάχοι είναι Έλληνες λατινόφωνοι πρώην «υπήκοοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και όχι ιδιαίτερη εθνότητα».
Στην ευρύτερη περιοχή του Ξηρομέρου είναι γνωστοί με το όνομα Γκαραγκούνηδες, εσφαλμένα κατ’ αυτούς και θα έπρεπε να τους αποκαλούν Βλάχους. Πολλοί Ελληνόβλαχοι έλαβαν μέρος στον Αγώνα και πολλοί έπεσαν για την ελευθερία της Ελλάδος. Με το Μ. Κατσικογιάννη αρκετοί μπήκαν στο Μεσολόγγι και πολέμησαν μέχρι την Έξοδο. Ύστερα εντάχθηκαν στο σώμα του Καραϊσκάκη. Δεν αναφέρεται ο τόπος καταγωγής τους, γιατί ακόμα ζούσαν σε κονάκια σε διάφορες περιοχές ως σκηνίτες. Συνέβαλαν στην συγκέντρωση της περιουσίας των Τούρκων από τη Διοίκηση γιατί γνώριζαν τα μέρη και τα κοπάδια των Τούρκων.
Πολλοί Βλάχοι του Ξηρομέρου πολεμούσαν υπό τις διαταγές του επίσης Βλάχου Γ. Τσόγκα από τη Βόνιτσα και αργότερα στην Επανάσταση του 1854 στη Ήπειρο υπό τις διαταγές του Δημητρίου Τσόγκα. Το χωριό πλήρωσε επίσης το δικό του φόρο αίματος στην Πατρίδα, με νεκρούς και τραυματίες κατά την εποποιία του ’40, στον ελληνοϊταλικό πόλεμο.
Η Γουριώτισσα πριν την Επανάσταση του 1821 δεν αναφέρεται με αυτό το όνομα. Σαν Γουριώτισσα αναφέρεται από την έλευση του Γεωργίου Α’.
Το 1828 είχε 630 κατοίκους.
Το 1879 αναφέρεται ως Γαλιτσά ή Γουριώτισσα με 376 κατοίκους.
Από το 1879 μέχρι το 1912 ανήκει στο Δήμο Αστακού.
Το 1940 είχε 681 κατοίκους.
Το 1945 αναφέρεται με την ονομασία Γαλιτσά.
Από το 1912 αποτελεί αυτόνομη κοινότητα.
Το 1951 είχε 800 κατοίκους και το 1971 είχε 894 κατοίκους.
Αξιοθέατα/Δραστηριότητες
Η περιοχή της Γουριώτισσας προσφέρεται για περιήγηση στο βελανιδοδάσος και για μια βόλτα με βάρκα στη λίμνη του Οζερού, αλλά και για βόλτα στις πυκνόφυτες όχθες του Αχελώου. Σε μικρή απόσταση βορειοδυτικά πάνω από το χωριό βρίσκεται το Μοναστήρι του Λιγοβιτσίου. Η πρόσβαση στο Μοναστήρι από τη Γουριώτισσα είναι εύκολη και γρήγορη.
Σε απόσταση αναπνοής από το χωριό βρίσκεται η λίμνη Οζερός ονομασία που έχει σλαβική προέλευση, καθώς «Οζέρο» είναι σλαβική λέξη που σημαίνει «λίμνη». Έχει έκταση περίπου 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων και βάθος 8-10 μέτρων, η στάθμη της όμως παρουσιάζει έντονες μεταβολές.
Ο Οζερός σχηματίζεται από νερά του Αχελώου που εγκλωβίζονται στην περιοχή, όταν αυτός υπερχειλίζει, αλλά και από μικρούς χειμάρρους. Στη λίμνη καταμετρώνται πολλά υδρόβια πουλιά όπως φαλαριδες, κύκνοι, αγριόπαπιες, κορμοράνοι ενώ στη λίμνη ζουν νερόφιδα, νεροχελώνες και τουλάχιστον 11 είδη ψαριών.
Διαβάστε σχετικά: Για περπάτημα στο βελανιδοδάσος Ξηρομέρου
Πανηγύρι
Ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια στο Ξηρόμερο είναι αυτό που διοργανώνει κάθε χρόνο ο Εξωραϊστικός Πολιτιστικός Σύλλογος Γουριώτισσας «Ο Άγιος Δημήτριος» στις 14 Αυγούστου όπου μεγάλα ονόματα της παραδοσιακής μουσικής κρατούν το γλέντι μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Συνήθως κατά την εκδήλωση προσφέρεται δωρεάν βλάχικο γαμίλιο φαγητό (προβατίσιο κρέας με χοντρά μακαρόνια) το οποίο μαγειρεύεται από τους ντόπιους σε 50 παραδοσιακά καζάνια.
Υλικό: Βικιπαίδεια – Εξ. Πολ. Σύλ. Γουριώτισσας «Ο Άγιος Δημήτριος»
