Του Κώστα Κατίκου
Το κύμα συνταξιοδοτήσεων και η επιδεινούμενη πορεία των δημογραφικών δεικτών προβάλλουν ως συμπληγάδες για το ασφαλιστικό σύστημα.
Τα πρώτα ανησυχητικά στοιχεία έρχονται από τις αιτήσεις συνταξιοδότησης, που ήδη ξεπέρασαν τις 110.000 το επτάμηνο του 2024 και, όπως όλα δείχνουν, οδεύουν για νέο ρεκόρ με 200.000 και πλέον αιτήσεις στο τέλος της χρονιάς. Το κόστος των νέων συνταξιοδοτήσεων θα ξεπεράσει τα 500 εκατ. ευρώ από περίπου 420 εκατ. ευρώ που είχε προϋπολογιστεί στον προϋπολογισμό του ΕΦΚΑ. Η αύξηση κατά 3% που πήραν φέτος οι συνταξιούχοι έχει κόστος άλλα 430 εκατ. ευρώ και έτσι η συνολική δαπάνη για συντάξεις θα είναι αυξημένη περίπου κατά 930 εκατ. ευρώ για το 2024.
Για το 2025 η εκτίμηση της δαπάνης για νέες συνταξιοδοτήσεις ανεβαίνει στα 600 εκατ. ευρώ και με άλλα 400 εκατ. ευρώ από τις αυξήσεις συντάξεων η αύξηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης αναμένεται να ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ.
Μπορεί βέβαια να μην είναι όλες οι αιτήσεις για σύνταξη γήρατος που έχουν και τα υψηλότερα ποσά, πλην όμως από αυτή την κατηγορία προέρχεται το 70% με 80% των νέων συντάξεων.
Στις συνταξιοδοτικές δαπάνες που καλύπτονται με επιχορήγηση από τον προϋπολογισμό προς τον ΕΦΚΑ, προστίθεται και η καταβολή ενός ποσού που βάσει νόμου προορίζεται για να αναπληρώνει τις ετήσιες απώλειες εισφορών που θα έχει ο κλάδος επικουρικών συντάξεων ΕΦΚΑ από την υποχρεωτική ένταξη των νέων ασφαλισμένων στο Ταμείο Κεφαλαιοποιητικής Επικουρικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ). Περίπου 90.000 ασφαλισμένοι εγγράφονται κάθε χρόνο από το 2022 και μετά στο ΤΕΚΑ και ο νόμος έχει προβλέψει ότι οι εισφορές που χάνει ο ΕΦΚΑ από τη διακοπή της εγγραφής νέων ασφαλισμένων στον τομέα επικουρικής ασφάλισης (ΕΤΕΑΕΠ) θα καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Για το 2024 ο ΕΦΚΑ θα ενισχυθεί με 207 εκατ. ευρώ από τον τακτικό προϋπολογισμό για την κάλυψη της απώλειας εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές του κλάδου επικουρικής ασφάλισης, που εκτιμάται ότι θα προκύψει εξαιτίας της λειτουργίας του ΤΕΚΑ.
Όλα τα δεδομένα που είναι αυτή τη στιγμή επάνω στο τραπέζι του ασφαλιστικού οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι δαπάνες εξελίσσονται με υψηλότερους ρυθμούς σε σχέση με τις προβλέψεις, ενώ η μεγάλη ροή εξόδου των ασφαλισμένων για τη σύνταξη προκαλεί αναθεωρήσεις των δαπανών σε υψηλότερα επίπεδα.
Οι νέες αιτήσεις συνταξιοδότησης άγγιξαν τις 100.000 τους πρώτους έξι μήνες του 2024, ενώ στο επτάμηνο οι αιτήσεις ξεπερνούν τις 110.000.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση "Άτλας", στο διάστημα Ιανουαρίου-Ιουνίου 2024 είχαν υποβληθεί στον ΕΦΚΑ 99.434 αιτήσεις συνταξιοδότησης. Το ίδιο εξάμηνο του 2023 είχαν υποβληθεί 94.851 αιτήσεις και το αντίστοιχο εξάμηνο του 2022 οι αιτήσεις συνταξιοδότησης είχαν φτάσει στις 111.114.
Το 2023 είχαν υποβληθεί συνολικά 190.368 αιτήσεις για την απονομή σύνταξης γήρατος, αναπηρίας και θανάτου και το 2022 ήταν 211.133.
Οι αθρόες συνταξιοδοτήσεις οφείλονται στη μαζική έξοδο των ασφαλισμένων της μεταπολεμικής γενιάς, γεννημένων έως το 1964 και όλες οι προβλέψεις δείχνουν ότι το κύμα αυτό θα συνεχιστεί για μία 10ετία τουλάχιστον.
Στα όρια ηλικίας "θα χτυπήσει" το δημογραφικό
Σε μόνιμη απειλή για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος εξελίσσεται και το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας.
Με βάση τις δημογραφικές εξελίξεις η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης δείχνει να είναι αναπόφευκτη, καθώς μπορεί να λειτουργήσει ως μέτρο μερικής ανάσχεσης των συνταξιοδοτήσεων.
Ήδη από την ασφαλιστική νομοθεσία του 2010 και του 2015 έχει προβλεφθεί η σύνδεση των ορίων ηλικίας με το προσδόκιμο ζωής μετά το 65ο έτος και η η πρώτη εφαρμογή της διάταξης θα γίνει στα όρια ηλικίας που θα ισχύσουν από 1/1/2027 με μια πιθανή αύξηση από 6 μήνες έως και 1 έτος, εφόσον η αύξηση του προσδόκιμου ζωής που δείχνουν οι μελέτες πιστοποιηθεί και από τις μετρήσεις της ΕΛΣΤΑΤ το 2026.
Οι πρόσφατες μελέτες από Eurostat, Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ΟΟΣΑ επιτείνουν την ανησυχία για την πορεία του ασφαλιστικού, καθώς δείχνουν ότι:
1. Ο πληθυσμός της Ελλάδας προβλέπεται ότι θα συνεχίσει να μειώνεται και από 10.438 εκατομμύρια το 2022 θα υποχωρήσει σε 7.777 εκατομμύρια το 2070.
2. Λόγω της υπογεννητικότητας θα επιδεινωθεί περαιτέρω η αναλογία ασφαλισμένων/συνταξιούχων. Έως το 2030 θα πέσει στο 1,46 προς 1 και έως το 2050 θα έχει υποχωρήσει στο 1,23 προς 1.3.
3. Ο δείκτης εξάρτησης των ηλικιωμένων αυξάνεται. Οι ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών από 39% που ήταν το 2022 σε σχέση με τον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας 20 ως 64 ετών, θα φτάσουν να αποτελούν το 60,6% έως το 2040 και το 74,4 το 2050.
4. Στο μεσοδιάστημα 2030-2050 οι συνταξιοδοτικές δαπάνες θα αυξηθούν από 12,7% του ΑΕΠ το 2030 σε 14,0% του ΑΕΠ το 2050 κυρίως λόγω του αυξανόμενου αριθμού συνταξιούχων.
Η αναλογία ασφαλισμένων/συνταξιούχων
