Η ιστορία ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια. Υπήρχε μια θεματική στο εργαστήριό μου στη σχολή Καλών Τεχνών με θέμα ήρωας – αντιήρωας. Για μερικούς μήνες λοιπόν έγραφα κάποια ποιήματα για μια γυναίκα που δουλεύει σε νεκροταφείο. Όχι κάποιο συγκεκριμένο, αόριστα.
Κάποια στιγμή αναζήτησα το νεκροταφείο και ως πραγματικό χώρο. Εκεί, στο νεκροταφείο του Αγρινίου, γνώρισα τις δύο γυναίκες. Την κυρία Γιώτα και την κυρία Λαμπρινή. Μιλούσα με τον φύλακα του χώρου, όταν εμφανίστηκε η κυρία Λαμπρινή. Μου λέει εκείνος: «Να, εδώ η κυρία δουλεύει στο νεκροταφείο».
Εκείνη τη στιγμή δεν το περίμενα. Ήταν απρόσμενο. Μιλώντας της, κάποια στιγμή μου λέει ότι είναι δύο οι γυναίκες που κάνουν αυτήν τη δουλειά. Τότε μου ήρθε η ιδέα να τις τραβήξω και να μου μιλήσουν στην κάμερα για τη δουλειά τους. Της το πρότεινα. Την επόμενη μέρα μου απάντησε ότι δέχονται.
Γύριζα λοιπόν με μια κάμερα επί έναν μήνα. Από τις οκτώ το πρωί που ξεκινούσαν τη δουλειά μέχρι να δύσει το ήλιος. Έτσι ήταν το ωράριο εκεί. Ξυπνούσα στις 6.30 το πρωί κάθε μέρα, με ενθουσιασμό και χαμόγελο, και πήγαινα.
Ήταν δύο γυναίκες οι οποίες μου έκαναν τρομερή εντύπωση. Ένιωσα πολύ οικεία από την αρχή. Ήταν σαν να μην υπήρχα εκεί, σαν να μην υπήρχε η κάμερα. Δεν δίστασαν να κάνουν κανονικά τη δουλειά τους κι ας τις τραβούσα. Απλώς υπήρχα εκεί και τραβούσα.
Η πραγματικότητα ήταν ότι δεν περίμενα να συναντήσω δύο γυναίκες να κάνουν μια τέτοια δουλειά. Και δεν περίμενα να έχουν τόσο μεγάλη σωματική δύναμη.
Βρισκόμασταν σε ένα απέραντο τοπίο νεκροταφείου. Οι δυο γυναίκες αναφέρουν στο ντοκιμαντέρ ότι το νεκροταφείο Αγρινίου είναι το δεύτερο ή τρίτο μεγαλύτερο της χώρας. Είναι πράγματι ένα τεράστιο νεκροταφείο, σχεδόν αχανές. Δούλευαν μαζί για περισσότερο από δέκα χρόνια.
Η παρουσία τους έδινε πολύ φως σε έναν χώρο στον οποίο κυριαρχούσε ο θάνατος.
Η πραγματικότητα ήταν ότι δεν περίμενα να συναντήσω δυο γυναίκες να κάνουν μια τέτοια δουλειά. Και δεν περίμενα να έχουν τόσο μεγάλη σωματική δύναμη
Ενώ βρισκόμαστε σε νεκροταφείο, μόνο κάποιες στιγμές το ένιωσα αυτό: σε κάποια κηδεία που γινόταν ή από κάποια θλιμμένη μητέρα που μπορεί να άκουγα σε άλλο σημείο του χώρου. Αντίθετα ένιωθα πολύ μεγάλη δύναμη και ουσιαστικά αυτό είναι που θα κρατήσω για πάντα από εκείνες τις γυναίκες.
Το βρίσκω πολύ σημαντικό αυτό και προσωπικά. Αλλά για μένα αυτή είναι η ουσία της ταινίας: το να οικειοποιηθείς ξανά έναν θάνατο. Οποιοσδήποτε και αν είναι αυτός ο θάνατος, είτε ένας θάνατος φανταστικός είτε ένας θάνατος πραγματικός. Και είναι ένα πράγμα αυτό που σου δείχνει πως ό,τι και να συμβαίνει, συνεχίζεις με δύναμη.
Είναι μια δουλειά στην οποία, όπως οι δύο γυναίκες μου έλεγαν, υπήρχαν άντρες που πήγαιναν για λίγους μήνες και έφευγαν γιατί δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα. Αυτές οι γυναίκες ήταν εκεί μόνες τους, χωρίς πραγματικό ωράριο, μέχρι να δύσει ο ήλιος. Έκαναν τον καθαρισμό του τάφου, τον έσκαβαν, δούλευαν με το κομπρεσέρ, έκαναν τα πάντα, μέχρι και τη μεταφορά του νεκρού.
Πρόκειται για ένα πόστο το οποίο μέχρι τώρα ήταν αόρατο. Και είναι αυτές οι δύο γυναίκες με την τεράστια δύναμη που το κάλυπταν. Η δουλειά τους, η τελευταία εργασία για τον νεκρό, είναι ένα πόστο ανοίκειο αλλά εξαιρετικά σημαντικό. Δίχως εκείνες ο νεκρός δεν θα ταφεί και η ιστορία του δεν θα τελειώσει.
H Καλλιρρόη Κωστίκογλου είναι εικαστικός και σκηνοθέτρια
