Στον φυσικό δρόμο που συνδέει την Τριχωνίδα με την ορεινή Ναυπακτία, ανάμεσα σε δύο βραχώδεις και απότομους λόφους προβάλλει με περισσή χάρη το Γεφύρι της Αρτοτίβας (η «Καμάρα»), σημείο αναφοράς για τους ντόπιους και άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία, την οικονομία και την κοινωνική ζωή της ευρύτερης περιοχής.
Το Γεφύρι της Αρτοτίβας είναι το παλαιότερο που σώζεται σήμερα στον ποταμό Εύηνο, είναι κτισμένο σε θέση μοναδική στο στενότερο σημείο του ποταμού, λίγο πριν συναντήσει τον παραπόταμο του Κότσαλο, πάνω στο παλιό μονοπάτι που συνδέει την Κάτω Χρυσοβίτσα με το Αχλαδόκαστρο (πρώην Αρτοτίβα). Εξυπηρετούσε τις ανάγκες επικοινωνίας όχι μόνο των δύο χωριών αλλά της ευρύτερης περιοχής, της ορεινής ενδοχώρας (Ναυπακτία, Καρπενήσι, Θεσσαλία) με τον κάμπο της Τριχωνίδας, το Μεσολόγγι, τι ς ακτές του Ιονίου.
Το καλοκαίρι ο διαβάτης μπορούσε να περάσει και από άλλα σημεία του ποταμού αλλά τον χειμώνα όταν ο Εύηνος είναι «κατεβασμένος» υποχρεωτικά οδηγείται στο Γεφύρι της Αρτοτίβας. Γραπτές μαρτυρίες για το Γεφύρι και ασφαλή χρονολογικά στοιχεία δεν υπάρχουν. Η τοπική παράδοση την ανάγει στα χρόνια της Βενετοκρατίας (1407-1499).
Ωστόσο όμως ο τρόπος κατασκευής του εμφανίζει τα χαρακτηριστικά των ηπειρώτικων γεφυριών της Τουρκοκρατίας. Πιθανότατα στο σημείο αυτό να υπήρχε παλαιότερο γεφύρι λόγω ακριβώς της σημασίας του περάσματος. Το Γεφύρι στη σημερινή του μορφή πρέπει να κατασκευάστηκε κατά το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα πι9ανόν από Ηπειρώτες ή και ντόπιους μαστόρους.
Το Γεφύρι είναι μονότοξο με άνοιγμα 22,35 μέτρα στο επίπεδο της μέσης στάθμης του νερού . Η άντιγα του τόξου έχει πλάτος 2,20 – 2,40 μέτρα και το πάχος του στο ψηλότερο σημείο είναι 1,00 μέτρο περίπου. Οι δύο πρώτες λιθοσειρές του τόξου από την έδραση του στον βράχο αποτελούνται από λαξευμένους σχιστόλιθους μεγάλου μεγέθους, ενώ στην υπόλοιπη κατασκευή γενικά χρησιμοποιούνται μικροί ακανόνιστοι λίθοι συνδεδεμένοι με ισχυρότατο κονίαμα.
Η πρώτη λιθοσειρά στο μέτωπο του τόξου, στις δυο όψεις του και σε ύψος 1,80 μέτρα από τη στά9μη του νερού εισέχει κατά 0,10 μέτρα προσδίδοντας έτσι ιδιαίτερη χάρη και πλαστικότητα στην καμπύλη του.
Το οδόστρωμα από τα δύο άκρα της Γέφυρας ως την κορυφή προχωρεί με κεκλιμένα πλατύσκαλα πλάτους 0,80 – 1,00 μέτρα περίπου. Η τελική επίστρωση γίνεται καλντερίμι επιμελώς κατασκευασμένο. Στις δυο πλευρές υψώνεται στηθαίο φθάνοντας σε ύφος 0,60 μέτρα που σήμερα είναι κατεστραμμένο στο μεγαλύτερο μήκος του. Το καλντερίμι συνεχίζεται και εκατέρωθεν του Γεφυριού με στηθαίο που προστατεύει την πλευρά του προς το ποτάμι. Μετά το μονοπάτι ακολουθεί την πορεία του χωρίς στηθαίο σε κτίστη βάση επιμελώς διαμορφωμένη .
Το Γεφύρι λόγω της στρατηγικής θέσης του υπήρξε θέατρο πολλών σημαντικών μαχών. Νοτιότερα, στην αριστερή πλευρά του ποταμού, υπάρχει απότομος βραχώδης λόφος με το τοπωνύμιο «Καστράκι», που ελέγχει την περιοχή. Φαίνεται πως εδώ υπήρχε κάποιας μορφής τεχνίτη οχύρωση, που συμπλήρωνε την Φυσική. Ιστορικά αναφέρεται ότι στο Γεφύρι έγινε η μάχη του Οπλαρχηγού Ι.Αγγελάκη από το χωριό Αρτοτίβα με τον Γιουσούφ Αράπη το 1818.
Στις 26 Φεβρουάριου του 1828, έπειτα από την μάχη του Πλατάνου, όπως αναφέρουν στον αρχιστράτηγο Τσώρτς, οι Έλληνες οπλαρχηγοί με επικεφαλή τον Γ.Μακρή επιτέθηκαν στους Τούρκους στο Γεφύρι της Αρτοτίβας κατορθώνοντας να τους αιφνιδιάσουν και κυνηγώντας τους να τους αναγκάσουν να γυρίσουν στον Πλάτανο όπου και ταμπουρώθηκαν στα σπίτια. Γράφουν στον αρχιστράτηγο: «τους εκαρτερέψαμε και αυτουνούς, μετά την μάχη έξω από το χωριό και τους εδώσαμεν έναν χαλασμό, τρομερόν και τους επήγαμε κυνηγώντας περί τον από τρεις ώρες δρόμον».
Αυτή είναι η περίφημη μάχη στη Γέφυρα της Αρτοτίβας και από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει ότι ζεστάθηκε η ατμόσφαιρα και ξαναζωντάνεψε η διάθεση των κατοίκων για ανταγωνιστικότητα και λευτεριά. Αποτέλεσμα αυτής της διάθεσης ήταν να ξαναρχίσουν οι εκκαθαριστικές κινήσεις των Κραβαριτών, οι οποίοι ανανεωμένοι και ξακουστοί όργωναν με πάθος της ορεινής επαρχίας αποφασισμένοι να λευτερώσουν τη γη των πατεράδων τους. Η τελευταία μεγάλη μάχη δόθηκε την 11η Οκτωβρίου του 1943 μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ. Το Γεφύρι παρέμεινε σε χρήση μέχρι την δεκαετία του ’50, οπότε και υποκαταστάθηκε από τον νέο δρόμο Θέρμου-Πλατάνου.
Πρόσφατα το Γεφύρι της Αρτοτίβας χαρακτηρίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο της χώρας, λόγω της ιστορικής και αρχιτεκτονικής της σημασίας (αριθμ. ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/39725/1077) ΦΕΚ 798/14-9-1995.
http://www.e-nafpaktia.gr
