Η ενασχόληση παιδιών και εφήβων με τις νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο μπορεί να προσφέρει πολλές δυνατότητες και ευκαιρίες για κοινωνικοποίηση, ψυχαγωγία και μάθηση.

Είναι σίγουρο ότι τα παιδιά έχουν προσαρμοστεί σε μεγάλο βαθμό αρμονικά και τάχιστα στην χρήση των ψηφιακών μέσων. Οι γονείς έχουν να ισορροπήσουν αφενός την ανάγκη για προστασία από τους κινδύνους που υπάρχουν στη χρήση ψηφιακών μέσων και αφετέρου την αξιοποίηση των δυνατοτήτων και των ευκαιριών που αυτά προσφέρουν.

Τους καλοκαιρινούς μήνες και ιδιαίτερα μετά το κλείσιμο των σχολείων, όπου ο ελεύθερος χρόνος παιδιών και εφήβων αυξάνεται, οι γονείς συχνά προβληματίζονται σχετικά με το πώς να πλαισιώσουν και να οριοθετήσουν την χρήση των οθονών και την ενασχόληση με το διαδίκτυο (social media, online games).

Εξοικείωση με τα πολυμέσα, οριοθέτηση και εποπτεία

Οι γονείς, δεν έχει νόημα να απορρίπτουν τις νέες τεχνολογίες ούτε να τις δέχονται άκριτα. Φαίνεται να είναι βοηθητικό το να γνωρίζουν πώς να τις ενσωματώσουν στην οικογενειακή ζωή. Κεντρική παράμετρος για να οριστεί ένα ασφαλές πλαίσιο είναι η γνώση των ηλικιακών ορίων, των χρονικών περιθωρίων, των περιεχομένων των διαφόρων εφαρμογών και των ασφαλών τρόπων πλοήγησης και χρήσης του διαδικτύου.

Οι ειδικοί συγκλίνουν σε ορισμένες κατευθύνσεις ως προς τις ηλικίες έκθεσης των παιδιών στις τεχνολογίες που περιλαμβάνουν οθόνη (τηλεόραση, τάμπλετ, κινητό, υπολογιστής). Για παράδειγμα, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (2016) συνιστά:

• Την αποφυγή της χρήσης μέσων που περιλαμβάνουν οθόνη μέχρι τους 18 μήνες
• Μέχρι 1 ώρα/ ημέρα για τις ηλικίες 2-5 ετών*
• Μέχρι 2 ώρες/ ημέρα για τις ηλικίες 6-12 ετών*

*Οι παραπάνω χρόνοι μπορούν να αλλάξουν σε περίπτωση που απαιτείται χρόνος επί της οθόνης για τη διεκπεραίωση σχολικών και μαθησιακών υποχρεώσεων.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεν έχει σημασία μόνο πόσο χρόνο περνούν τα παιδιά μπροστά σε μια οθόνη, αλλά κυρίως το πώς περνούν τον χρόνο τους σε αυτή πάντοτε σε συνάρτηση με την ηλικία του παιδιού. Έτσι:

– Στη νηπιακή ηλικία (2-5 ετών) προτείνεται η επαφή του νηπίου με τα ψηφιακά μέσα να συμβαίνει σε αυστηρώς ορισμένα και συγκεκριμένα πλαίσια όπως για παράδειγμα μία βίντεοκλήση με συγγενικό πρόσωπο όπου η οθόνη θα βρίσκεται σε απόσταση από το νήπιο, χαμηλή φωτεινότητα και μειωμένα decibel. Επιπλέον, μπορεί να γίνεται χρήση για την ανάγνωση ενός ψηφιακού βιβλίου (tablet) ή για την απασχόληση με κάποιο παιχνίδι συγκεκριμένες και σταθερές στιγμές της ημέρας. Σε όλα τα παραπάνω απαραίτητη κρίνεται η αποφυγή οποιασδήποτε μορφής οθόνης τουλάχιστον 1 ώρα πριν τον ύπνο (Hale et al, 2018).

–Στην σχολική ηλικία (6-11 ετών) κρίνεται απαραίτητη η πλαισίωση όσον αφορά την προτεραιότητα που έχουν οι σχολικές υποχρεώσεις σε συνάρτηση με την δυνατότητα χρήσης της οθόνης (πχ. το όριο: αν δεν έχουν γίνει τα μαθήματα δεν μπορεί να είναι ανοιχτό το wifi). Συνίσταται ο υπολογιστής αλλά και οποιαδήποτε συσκευή να χρησιμοποιείται σε κοινόχρηστο οικογενειακό χώρο (π.χ. σαλόνι) και να υπάρχει σταθερά επίβλεψη κατά τη διάρκεια της χρήσης της οθόνης. Ακόμα, προτείνεται οι γονείς να ενισχύουν τον κοινό χρόνο χρήσης του διαδικτύου αλλά και του υπολογιστή γενικότερα. Εξίσου σημαντική είναι η θέσπιση ξεκάθαρων κανόνων χρήσης του διαδικτύου για ασφαλή πλοήγηση και η ενημέρωση σχετικά με τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν σε περίπτωση έκθεσης σε κίνδυνο. Είναι βοηθητικό οι κατευθύνσεις σε σχέση με τα παραπάνω να γίνονται σε ένα πλαίσιο συζήτησης, κατανόησης και ανταλλαγής απόψεων αποφεύγοντας διδαχές και μακροσκελείς μονολόγους. Η συζήτηση για τους κανόνες θα μπορούσε να προσανατολιστεί στα εξής ζητήματα α) ενημέρωση του παιδιού, β) εξήγηση των λόγων που χρειάζεται να τεθούν κανόνες και γ) συμφωνία μαζί του για τις ώρες. Η πιο λεπτομερής συζήτηση σε σχέση με τα όρια και την σημασία τους μπορεί να προκύψει πιο φυσικά σε περίπτωση που το παιδί ζητά με επιμονή και σε μεγάλη συχνότητα παραπάνω από αυτά που από κοινού έχουν συμφωνηθεί. Κρίνεται απαραίτητο να τονιστεί στο σημείο αυτό ότι οι γονείς οφείλουν να αποτελούν οι ίδιοι υποδείγματα στην χρήση του μέσου προκειμένου να δίνουν το παράδειγμα ορθής και πλαισιωμένης χρήσης στα παιδιά (π.χ. όχι οθόνη στο τραπέζι κατά τη διάρκεια του φαγητού, όχι κατά τη διάρκεια συζήτησης και κοινού οικογενειακού χρόνου, ανάγνωση βιβλίων στον ελεύθερο χρόνο κ.α.)

–Στην εφηβική ηλικία (12-18 ετών) ο έλεγχος γίνεται πλέον δυσκολότερος. Ο/η έφηβος/η νιώθει πλέον την ανάγκη για ιδιωτικότητα. Σε αυτή τη φάση συνιστάται η συζήτηση σχετικά με την ασφαλή πλοήγηση αλλά και τις ενέργειες που πρέπει να πραγματοποιηθούν σε οποιαδήποτε περίπτωση παραβίασης ή έκθεσης σε κίνδυνο (π.χ. διαρροή φωτογραφιών, «χακάρισμα» λογαριασμού κ.α.), η τακτική επίβλεψη των ιστοσελίδων που επισκέπτεται ο/η έφηβος/έφηβη (προγράμματα γονικού ελέγχου), αλλά και η εξοικείωση του γονέα με όλες τις εφαρμογές και τα κοινωνικά δίκτυα που χρησιμοποιεί. Είναι απαραίτητο ο/η έφηβός/έφηβη να γνωρίζει πότε και με ποιον τρόπο οι γονείς επιβλέπουν τις εφαρμογές και τις ιστοσελίδες που επισκέπτεται (πότε και από πού έχουν πρόσβαση, σε ποιους λογαριασμούς, αν χρησιμοποιούνται ειδικά φίλτρα κλπ). Στο σημείο αυτό οι γονείς χρειάζεται να εξηγήσουν στον/στην έφηβο/έφηβη ότι ο έλεγχος αυτός δεν γίνεται με σκοπό να παρακολουθεί ή/και να ασκεί έλεγχο στην προσωπική και κοινωνική του ζωή αλλά για να διασφαλίσει την ασφάλεια του και προοδευτικά η επιτήρηση θα γίνεται πιο αραιή. Ένα «συμβόλαιο χρήσης» που γονείς και έφηβος/έφηβη θα συνδιαμορφώσουν, θα μπορούσε να περιλαμβάνει το πόσες ώρες επιτρέπονται, υπό ποιες συνθήκες μπορεί να αφαιρεθούν κάποια προνόμια κ.α.

Υπερβολική ενασχόληση

Σημάδια που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης:

• Το παιδί αφιερώνει πολλές ώρες, ειδικά τη νύχτα.
• Κλείνει απότομα τις οθόνες όποτε εμφανίζεται κάποιος γονέας.
• Μοιάζει αποσυρμένο ή αφηρημένο.
• Φαίνεται να δυσκολεύεται αρκετά να ρυθμίσει το συναίσθημά του (π.χ. έντονα ξεσπάσματα θυμού όταν χάνει στο online παιχνίδι ή όταν απομακρύνουμε από αυτό την οθόνη).
• Η ενασχόληση με την οθόνη αποτελεί σχεδόν αποκλειστική ασχολία, επηρεάζοντας σημαντικά την κοινωνικότητα και την συμμετοχή σε δραστηριότητες που μέχρι πρότινος αποτελούσαν πηγή ευχαρίστησης.
• Παραμέληση βασικών βιολογικών αναγκών (φαγητό, ύπνος κ.α.)

Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η υπερβολική ενασχόληση με το internet αποτελεί ένα σύμπτωμα και οφείλει να γίνεται αξιολόγηση από ειδικούς για την εξεύρεση της αιτίας και τη χρήση κατάλληλου θεραπευτικού μοντέλου.

Προτάσεις

*Προτείνονται για ανάγνωση:

-«Πώς θα ζήσω με το διαδίκτυο;». Μιχάλης Βαφόπουλος, εκδόσεις Μεταίχμιο

-«Η Φάρμα του Διαδικτύου». Γ. Κορμάς, Β. Σαμαρά, εκδόσεις Σοκόλη

-«Νεότητα και Ψηφιακή Εμπειρία.» Σιδηροπούλου, Α. (2023) Αυτόματον: Περιοδικό Ψηφιακών Μέσων και Πολιτισμού, 2 (2). https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/automaton/issue/view/1995/882

-«Πληκτρολογώ και σχετίζομαι. Sexting και εκφοβισμός στον Κυβερνοχώρο.» Αυτόματον, 2 (2). Λαμπροπούλου, Α., & Γαζή, Α. (2023).

*Προτείνονται για πλοήγηση:

-https://beinternetawesome.withgoogle.com/el_gr/interland

-Ελληνικός Κόμβος Ασφαλούς Διαδικτύου www.saferinternet.gr

-H ιστοσελίδα της Κ. Young για τον εθισμό http://netaddiction.com/

*Προτείνονται για απεύθυνση:

-Κοινοτικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας Παιδιού & Εφήβου (Κο.Κε.Ψ.Υ.Π.Ε.), Σισμανόγλειο

-Safeline (για καταγγελίες): 281 13 91 615

Πηγές

1. Hale L, Kirschen G., LeBourgeois M., Gradisar M., Garrison M., Montgomery-Downs H., Kirschen H., McHale S., Chang AM., Buxton O. (2018), “Youth Screen Media Habits and Sleep: Sleep-Friendly Screen Behavior Recommendations for Clinicians, Educators, and Parents”. Child Adolesc Psychiatr Clin N Am 2018 Apr;27(2):229-245. DOI: 10.1016/j.chc.2017.11.014

Λίγα λόγια για τη Γραμμή 115 25 & το Συμβουλευτικό Κέντρο του «Μαζί για το Παιδί»

Το 2009 για πρώτη φορά η Συμβουλευτική Γραμμή 11525 του «Μαζί για το Παιδί» δέχτηκε την πρώτη τηλεφωνική κλήση. Έως σήμερα, συστηματικά και με συνέπεια, παρέχει δωρεάν συμβουλευτικές υπηρεσίες σε γονείς, έφηβους και εκπαιδευτικούς, στηρίζοντας χιλιάδες οικογένειες σε θέματα που αφορούν τα παιδιά από 0 έως 18 ετών σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.

Η λειτουργία της Συμβουλευτικής Γραμμής 11525 του «Μαζί για το Παιδί» αναδεικνύεται ως ένα σημαντικό εργαλείο στον τομέα της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στη χώρα μας.  Από το 2017 είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου Τηλεφωνικών Γραμμών για τη Στήριξη του Παιδιού (Child Helpline International) που έχει ως σκοπό την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών και νέων παγκοσμίως και αριθμεί 181 μέλη-τηλεφωνικές γραμμές για τη στήριξη του παιδιού σε 147 χώρες διεθνώς.

Η Γραμμή 115 25 είναι στελεχωμένη από έμπειρη επιστημονική ομάδα και εκπαιδευμένους εθελοντές με συνεχή κλινική εποπτεία. Τηρείται το απόρρητο και όλες οι κλήσεις είναι επώνυμες, εμπιστευτικές και δεν ηχογραφούνται. Οι κλήσεις είναι δωρεάν από οποιοδήποτε πάροχο σταθερής/κινητής τηλεφωνίας.

Οι ωφελούμενοι λαμβάνουν πολύπλευρη στήριξη καθώς οι υπηρεσίες της Γραμμής 11525 συνδυάζουν την τηλεφωνική με την δια ζώσης συμβουλευτική. Όσο αναφορά τις κλήσεις, το στοιχείο που διαφοροποιεί την προσφερόμενη υπηρεσία είναι πως οι ενδιαφερόμενοι έχουν τη δυνατότητα των 10 επαναληπτικών συμβουλευτικών κλήσεων διάρκειας 50 λεπτών με τον ίδιο σύμβουλο ψυχικής υγείας.

Πέρα από τις τηλεφωνικές συνεδρίες, η Γραμμή 115 25 συμπληρώνεται από το Συμβουλευτικό Κέντρο, όπου προσφέρονται διαδικτυακά ή με φυσική παρουσία:

• Ολοκληρωμένος κύκλος συμβουλευτικών συνεδριών
• Ομάδες στήριξης γονέων
• Ψυχο-εκπαιδευτικά σεμινάρια συγκεκριμένης θεματολογίας σε γονείς/ εκπαιδευτικούς /εφήβους

Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.mazigiatopaidi.gr ή επικοινωνήστε στο τηλέφωνο 115 25.

Ωράριο λειτουργίας και επικοινωνία

Η πανελλαδική «Γραμμή 115 25» του «Μαζί για το Παιδί» λειτουργεί, από Δευτέρα έως Παρασκευή 09:00-19:00. Στεγάζεται  στην Αγίου Θωμά 14 στους Αμπελοκήπους.

Τηλέφωνο επικοινωνίας: 11525, email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Τηλεοπτικό σποτ Γραμμής: https://youtu.be/6Vurai6rRF8

Λίγα λόγια για το «Μαζί για το Παιδί»:

Το «Μαζί για το Παιδί» εργάζεται από το 1996 για την προστασία χιλιάδων παιδιών στη χώρα μας. Προσφέρει ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών με στόχο κάθε παιδί σε κάθε γωνιά της Ελλάδας να έχει πρόσβαση σε βιώσιμες συνθήκες διαβίωσης και σε ίσες ευκαιρίες. Το έργο του «Μαζί για το Παιδί» επικεντρώνεται στην καταπολέμηση της φτώχειας, στην υγεία και στην ψυχική υγεία, στην εκπαίδευση, στην στήριξη των σωματείων-μελών που απαρτίζουν την Ένωση «Μαζί για το Παιδί», καθώς και στην υποστήριξη πληθυσμών που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές.

Είναι μια Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία (ΑΜΚΕ), που λειτουργεί με τις αρχές της οικονομικής διαφάνειας. Στηρίζεται σε πόρους από χορηγίες εταιρειών, δωρεές ιδιωτών, έσοδα από προγράμματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και από τη διοργάνωση πολιτιστικών, αθλητικών και άλλων εκδηλώσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Περισσότερα www.mazigiatopaidi.gr

Αγ. Θωμά 14, Αθήνα 115 27 | Τηλ.: 210 7482690 | E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.  |  www.mazigiatopaidi.gr

Facebook • Twitter • Instagram: @mazigiatopaidi

Άρθρο από την επιστημονική ομάδα του Μαζί για το Παιδί