του Κώστα Σακαρέλου

Είναι γνωστό ότι 25η Μαρτίου έχει οριστεί ως η επίσημη ημερομηνία έναρξης της επανάστασης των Ελλήνων ενάντια στον Τούρκο κατακτητή και τον ντόπιο δυνάστη. Εξίσου γνωστό είναι, βέβαια, πως οι επαναστατικές ενέργειες ξεκίνησαν πολύ νωρίτερα. Ας θυμηθούμε τον οργανωμένο επαναστατικό αγώνα του Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία, τον Φεβρουάριο του 1821.

Στον χώρο της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, η πρώτη επαναστατική ενέργεια καταγράφηκε κοντά στο Μεσολόγγι στις 5 Μαρτίου 1821. Είκοσι μέρες, λοιπόν, πριν την επίσημη έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, ομάδα Αιτωλοακαρνάνων, με αρχηγό τον οπλαρχηγό του Αρακύνθου (Ζυγού) Δημήτριο Μακρή, στη θέση “Σκάλα Μαυρομάτη”, κοντά στο χωριό Περιθώρι του Δήμου Ναυπακτίας, χτύπησε στρατιωτικό απόσπασμα Οθωμανών που συνόδευε χρηματαποστολή, η οποία πήγαινε από το Μεσολόγγι στη Ναύπακτο. Τα χρήματα προέρχονταν από συγκεντρώσεις φόρων από τους καταπιεσμένους πληθυσμούς του Μεσολογγίου, είχαν δε ως τελικό προορισμό την Κωνσταντινούπολη.

Ο Δημήτριος Μακρής έπιασε το στενό πέρασμα μεταξύ της Βαράσοβας και του ποταμού Ευήνου και κατάφερε να εξολοθρεύσει την τουρκική συνοδεία και τους ταχυδρόμους, εκτός από έναν, που γύρισε στο τούρκικο διοικητήριο, στο Μεσολόγγι, και ανέφερε το γεγονός.

Οι Τούρκοι επέρριψαν την ευθύνη στον Παλαμά, αλλά δεν είχαν διαθέσιμο χρόνο να βιαιοπραγήσουν εναντίον των Ελλήνων, επειδή φοβήθηκαν τον Μακρή, που απειλούσε από στιγμή σε στιγμή να εισβάλλει στην πόλη.

Γράφει σχετικά ο Κ. Στασινόπουλος στο «Μεσολόγγι» του:
«Την 5η Μαρτίου του 1821 μετεφέρετο από το Μεσολόγγι εις την Ναύπακτον η “βουστίνα” δηλ. το γιοβά χαράτσι.

Ο δε προύχων του Μεσολογγίου Αναστάσιος Παλαμάς, ο Καραπιπέρης, το διεμήνυσε προς τον αρματολόν του Ζυγού Δημήτριον Μακρήν.
Επήρεν ούτος 28 εκλεκτούς συντρόφους του, τον Μωρελάν, τον Σύψαν, τον Τσερπέλην, τον Μακρυκώσταν και άλλους, και επερίμεναν τους Τούρκους εις το δυσβατότερον μέρος της Κακής Σκάλας. Οι Τούρκοι, φοβούμενοι μήπως τους προσβάλουν εις το επικίνδυνον εκείνο μέρος, ήθελαν να το περάσουν ημέραν. Υπελόγισαν δε ότι θα διήρχοντο ημέραν, εάν ανεχώρουν με την ανατολήν του Αυγερινού. Αλλά εγελάστηκαν από ένα άλλο αστέρι, που έμοιαζε του Αυγερινού και είχεν ανατείλη δύο ώρας προ αυτού και αναχωρήσαντες επέρασαν από εκεί προτού φέξη. Το αστέρι αυτό έκτοτε το λένε Γελαντζή.

Τους επυροβόλησαν και τους εφόνευσαν, εκτός ενός, ο οποίος μετέβη εις το Μεσολόγγι και ανήγγειλε το γεγονός, ενώ ο Μακρής με τους συντρόφους του επήραν τα μουλάρια, που ήτο φορτωμένος ο φόρος και μετέβησαν εις την περιφέρειαν “Τριφυλλάκι” του Ζυγού, εις την θέσιν που λέγεται και σήμερα στο “Χαράτσι” και τον διένειμαν με ένα ασημένιο τάσι, που σώζεται εις την οικογένειαν Μακρή».

Λίγες ημέρες αργότερα, στις 22 Μαρτίου του 1821, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος με τα παλικάρια του, συνεπικουρούμενος από τον ηγούμενο και τους καλόγερους του μοναστηριού της Τατάρνας, έστησαν καρτέρι σε εχθρική χρηματαποστολή, πλαισιωμένη από 60 διαλεχτούς ένοπλους συνοδούς, με επικεφαλής τους τον σκληρό Τουρκαρβανίτη Χασάνμπεη Γκέκα.

Μόνο που εκεί ο Ανδρούτσος, αφού τους αφόπλισε, τους άφησε να φύγουν, προβαίνοντας προηγουμένως σε μία πράξη, που όμοιά της δεν έχει ξανασυμβεί στα χρονικά του Αγώνα: Μαζί με την ελευθερία χάρισε στους εχθρούς και τα χρήματα της αποστολής, για να επιστραφούν στους πασάδες κατόχους τους! Με αυτό τον τρόπο ο Ανδρούτσος έστειλε το περήφανο μήνυμα ότι ο Αγώνας γίνεται για τη χιλιάκριβη τη Λευτεριά και όχι για πλιάτσικο!

Όλο αυτό το χρονικό διάστημα οι Τούρκοι ζούσαν στο Μεσολόγγι με την αγωνία και τον φόβο της επίθεσης των Ζυγιωτών κλεφτών. Οι περισσότεροι, μάλιστα, εγκατέλειψαν την πόλη. Τελικά ο Μακρής στις 20 Μαΐου μπήκε στο Μεσολόγγι και ύψωσε την ελληνική σημαία. Οι εναπομείναντες Οθωμανοί συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν. Την επόμενη μέρα απελευθερώθηκε και το Αιτωλικό, αφού οι Τούρκοι της κωμόπολης παρέδωσαν τα όπλα τους στον οπλαρχηγό του Ζυγού.

Σε ανάμνηση της μάχης στην «Κακή Σκάλα» ή «Σκάλα του Μαυρομάτη», ο Σύλλογος Ιστορικών Μελετών Στερεάς Ελλάδας έστησε το έτος 1977 μνημείο.

Πηγές:
1. Κ. Α. Στασινόπουλος: «Μεσολόγγι», επιστολή Λ, Αθήναι, 1926
2. Π.Ο. Δημοτικού Σχολείου Γαλατά: «Γαλατάς – Ταξίδι στο Παρελθόν», Γαλατάς, 2000
3. Θ.Μ. Πολίτης: «Η συμβολή της Αιτωλοακαρνανίας στην Επανάσταση του 1821», εκδόσεις Πρίσμα, Αθήνα, 1974
4. «Αιτωλοακαρνανικά Χρονικά», Όργανον της Νομαρχίας Αιτωλίας και Ακαρνανίας, Έτος Α΄, Οκτώβριος 1956, Αριθμός 4

agrinionews.gr