Σε ένα βραχώδες ύψωμα 60 μέτρων, νοτιοδυτικά του Αμβρακικού Κόλπου, στέκει το επιβλητικό κάστρο της Βόνιτσας. Πρόκειται για ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα της χώρας.
Το κάστρο κτίστηκε από τους Ενετούς τον 11ο αιώνα, γύρω στο 1070. Για την οικοδόμησή του είχαν κάνει συμφωνία με τη Δυναστεία των Κομνηνών ώστε να εκμεταλλευτούν εμπορικά το λιμάνι της Βόνιτσας.
Η σημασία της τοποθεσίας ήταν φυσικά στρατηγική. Το κάστρο επέτρεπε τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας μεταξύ του Αμβρακικού και του Ιονίου.
Η πολύ καλή θέση του, το ισχυρό τείχος του και ο εύκολος ανεφοδιασμός του με νερό και τρόφιμα έδινε τη δυνατότητα στον εκάστοτε ηγεμόνα να τοποθετεί μεγάλο στρατό και στόλο.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως στην ευρύτερη περιοχή χτίστηκαν κι άλλα κάστρα που έπαιζαν ανάλογο ρόλο, όπως το Φρούριο του Τεκέ και το κάστρο της Αγίας Μαύρας στην πλωτή γέφυρα που συνδέει τη Λευκάδα με τη Στερεά Ελλάδα και τα κάστρα του Παντοκράτορα και του Αγίου Γεωργίου στην Πρέβεζα.
Το κάστρο της Βόνιτσας παρουσιάζει την τυπική τριμερή διάταξη και δομή των μεσοβυζαντινών καστροπολιτειών. Αποτελείται από την άνω ακρόπολη, την κάτω ακρόπολη και τη Χώρα, δηλαδή την οχυρωμένη κάτω πόλη που ήταν το επίκεντρο του αστικού, οικονομικού και θρησκευτικού βίου.
Βορειοδυτικά της ακρόπολης ορθώνεται ένα εκκλησάκι, σχεδόν κυκλικό, που είναι αφιερωμένο στην Αγία Σοφία.
Το μεγαλύτερο μέρος των κτισμάτων που σώζονται διαμορφώθηκαν από τους Ενετούς το 17ο και 18ο αιώνα.
Ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή, που πέρασε από τη Βόνιτσα στο δεύτερο μισό του 17ου αι., αναφέρει πως στο κάστρο υπήρχαν δέκα οικίες, οπλοστάσιο, αποθήκες, δεξαμενή και ένα μικρό τζαμί.
Έξω από το τείχος, οι Ενετοί φύτεψαν σειρές από φραγκοσυκιές που χρησίμευαν ως ένα πρόσθετο μέσο άμυνας. Την οχύρωση συμπλήρωναν τετράγωνοι και κυκλικοί πύργοι.
Το κάστρο της Βόνιτσας χαρακτηρίστηκε “προέχον βυζαντινόν μνημείον” με Βασιλικό Διάταγμα του Φεβρουαρίου του 1922.
Παρακολουθήστε το βίντεο drone με τα εντυπωσιακά πλάνα του n.p. production:
Στις “συμπληγάδες” Ενετών και Οθωμανών
Μετά την Δ’ Σταυροφορία του 1204, η Βόνιτσα έγινε μέρος του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Το 1294, το κάστρο δόθηκε στον πρίγκιπα του Τάραντα ως μέρος της προίκας της κόρης του Δεσπότη της Ηπείρου.
To 1362 έγινε κτήση του ιταλικού οίκου των Τόκων και το 1448 ξαναπέρασε στα χέρια των Ενετών. Στους Βενετοτουρκικούς Πολέμους μεταξύ 15ου και 18ου αιώνα, το κάστρο μετατράπηκε σε “μήλον της έριδος” λόγω της στρατηγικής του θέσης.
Το 1479 κατελήφθη από τους Οθωμανούς και το 1684 ο Μοροζίνι το ανακατέλαβε. Το 1714 ξέσπασε ο έβδομος Βενετοτουρκικός πόλεμος και το κάστρο πέρασε εκ νέου στα χέρια των Οθωμανών.
Τρία χρόνια αργότερα, οι Ενετοί το κυρίευσαν. Το κάστρο παρέμεινε ενετική κτήση μέχρι το 1797, όταν ο Ναπολέων Βοναπάρτης κατέλυσε τη Γαληνοτάτη Βενετική Δημοκρατία.
Η μάχη της Βόνιτσας και η παράδοση του κάστρου
Στην Επανάσταση του 1821, το κάστρο της Βόνιτσας λειτούργησε ως οθωμανικό οχυρό. Στις 15 Δεκεμβρίου 1828, διεξήχθη η περίφημη μάχη της Βόνιτσας.
Οι Τούρκοι εκμεταλλεύτηκαν τα πλεονεκτήματα που τους έδινε το φρούριο και η ανταλλαγή πυρών ήταν σφοδρή. Όμως, οι ελληνικές δυνάμεις, με επικεφαλής τον Βρετανό στρατηγό, Ρίτσαρντ Τσωρτς κατάφεραν να επικρατήσουν.
Οι Οθωμανοί παρέδωσαν οριστικά το κάστρο στις 5 Μαρτίου 1829. Τρία χρόνια μετά, η Βόνιτσα έγινε επίσημα μέρος του ελληνικού κράτους.
