Η Αιτωλοακαρνανία έχει περισσότερες από 150 γνωστές θέσεις, όμως υπάρχουν αρκετές που δεν έχουν ακόμα εξερευνηθεί. Πολλά σπήλαια ανήκουν στον τομέα της λατρευτικής χρήσης, κατά την αρχαιότητα, εκεί που υπήρξαν μονές και φιλοξενήθηκαν ναοί.
Ενα μεγάλο κομμάτι, που παραμένει καλά «κρυμμένο» στην Αιτωλοακαρνανία, έχει να κάνει με τα δεκάδες δπήλαια – γνωστά και άγνωστα – έναν ολόκληρο ιστορικό και αρχαιολογικό θησαυρό, ο οποίος εξερευνάται αργά, στοχεύει όμως στο να εδραιωθεί ως σημαντικός πολιτισμικός πόρο. Πολλά από αυτά ανήκουν στον τομέα της λατρευτικής χρήσης, κατά την αρχαιότητα, εκεί που υπήρξαν μονές και φιλοξενήθηκαν ναοί.
Η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας, που έχει αναλάβει την προστασία και μελέτη τους, υπάγεται στη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού, με έδρα την Αθήνα και αρμοδιότητα για όλη την επικράτεια. Σε τοπικό επίπεδο – καθώς στην Αιτωλοακαρνανία δεν υπάρχει κάποιο τμήμα ή γραφείο – συνεργάζεται με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, φορείς και πολίτες, που όλοι επιθυμούν την ανάδειξη και του πολιτιστικού αποθέματος από τα σπήλαια.
Η Αιτωλοακαρνανία έχει αρκετές γνωστές θέσεις, περισσότερες μάλιστα από 150, όμως υπάρχουν αρκετές που δεν έχουν ακόμα εξερευνηθεί, ενώ ένα από τα πολλά πλεονεκτήματα έχει να κάνει με την αφθονία σπηλαίων σε κάθε είδος.
Πολλά σπήλαια συναντούνται στην περιοχή των Ελληνικών, στην περιοχή «Πεταλά» και σ’ αυτή του «Βάλτου» (Χαλκιόπουλο, Κανάλα), όπως και στην «Παλαιομάνινα», όπου υπάρχει ένα με μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Στο τελευταίο, ωστόσο, εκκρεμεί αυτοψία από υπηρεσία για την συλλογή και μελέτη ευρημάτων, ώστε να εξερευνηθεί χρονικά και να αποφανθεί για τον ρόλο των σπηλαίων.
Σε περίπτωση που οι σπηλαιολόγοι βρουν κάτι αντίστοιχο σε κάποιο σπήλαιο απαγορεύεται να πειράξουν ή να μετακινήσουν κάποιο αντικείμενο. Συντάσσουν έκθεση μ’ όλα τα στοιχεία και την στέλνουν στην αρμόδια υπηρεσία. Από αναφορές έχουν ανασυρθεί πολλά ευρήματα και κάποια απ’ αυτά εκτίθενται στο «Ξενοκράτειο» Μουσείο στο Μεσολόγγι, με ευχαρίστηση να τα βλέπουν εκεί μέσα.
«Πως είναι η ζωή στα σπήλαια, τι υπάρχει εκεί μέσα…»
Σημαντικός παράγοντας για την προώθηση του ιστορικού πλούτου είναι και οι άνθρωποι, με τις ιδιωτικές τους πρωτοβουλίες, οι οποίοι «κυνηγούν» κάθε νέο παρθένο μέρος.
Ο βιολόγος – σπηλαιολόγος Κώστας Μπακολίτσας, μιλώντας στην «Π», εξηγεί την κατάσταση με τα σπήλαια της Αιτωλοακαρνανίας, επισημαίνοντας από την αρχή, την έλλειψη ενδιαφέροντος.
«Εχω ξεκινήσει, ως βιολόγος, το 1998, προσπαθώντας να δω πως είναι η ζωή στα σπήλαια, τι υπάρχει εκεί μέσα, να δω πράγματα που έχουν να κάνουν με την δικιά μου ειδικότητα. Στην Κρήτη, όπου δούλευα τότε, ξεπέρασα τους αρχικούς φόβους που είχα για τις τρύπες και στη συνέχεια ακολούθησα μία εκπαίδευση στα σκοινιά» μας αναφέρει. Χρειάστηκε να παρακολουθήσει ειδικά σεμινάρια που κάνουν σύλλογοι σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Βόλο, όπου εκεί εκπαιδεύεται σε όλες τις τεχνικές των σπηλαίων για θέματα ασφάλειας και προστασίας, καθότι πρέπει η συμπεριφορά να είναι συγκεκριμένη.
Σπηλαιολογικός σύλλογος, αμιγώς, στην Αιτωλοακαρνανία δεν υπάρχει και όπως ο ίδιος εξηγεί, όσοι έχουν εκπαιδευτεί στο νομό είναι κυρίως από συλλόγους της Αθήνας. Στην Αιτωλοακαρνανία, σύμφωνα με τον κ. Μπακολίτσα, υπάρχουν πολλά σπήλαια λόγω της μορφολογίας του εδάφους. «Οπου υπάρχει ασβεστόλιθος θα υπάρχει διάβρωση και θα έχει δημιουργεί ένα σπήλαιο» λέει.
«Τα σπήλαια, που έχουν αρχαιολογικό ενδιαφέρον κι αυτά που δεν έχουν, όσα χρησιμοποιήθηκαν σαν κατοικία ή ως χώρος λατρείας κι αυτά που ήταν κυρίως βάραθρα, δηλαδή δεν μπορούσε ο άνθρωπος να τα προσπεράσει, αφού χρειάζεται εξοπλισμός για να κατέβει κάποιος. Το βάραθρο είναι μία απότομη τρύπα στο έδαφος, όπως για παράδειγμα η τρύπα στην Τατάρνα και σπηλαιοβάραθρα λέγονται αυτά τα οποία συνδυάζουν και το κάθετο κομμάτι και το οριζόντιο και διάκοσμο, σταλακτίτες κτλ» μας εξηγεί ο κ. Μπακολίτσας.
«Εγώ προσωπικά δεν τα έχω εξερευνήσει όλα. Αυτά που έχω επισκεφτεί είναι κοντά στα 150 σπήλαια – σπηλαιόβαθρα και έχω υπόψη τουλάχιστον άλλα 50, τα οποία δεν έχουμε προλάβει ακόμα», αναφέρει δείχνοντας έτσι τον μεγάλο αριθμό σπηλαίων στον νομό.
Οταν ένα σπήλαιο χαρακτηριστεί «αρχαιολογικού ενδιαφέροντος» και έχει καταχωρηθεί ως τέτοιο, θα πρέπει να παίρνει κανείς άδεια για να το επισκεφτεί. «Εμείς θέλουμε να είμαστε νόμιμοι, και όταν κάνουμε συλλογή βιολογικού υλικού και δειγματοληψίες αναφέρουμε και τον αριθμό αδείας που έχουμε πάρει για να είμαστε απόλυτα εντάξει σε όσα πηγαίνουμε».
Εν απουσία συλλόγου στην περιοχή ο κ. Μπακολίτσας ενημερώνει πως εξαιτίας της έλλειψης ενδιαφέροντος συνεργάζεται με φίλους από άλλες πόλεις, κυρίως με τον Παναγιώτη Καρούτσο από την Πάτρα και κάποιους άλλους από την Αρτα. «Είμαστε λίγα άτομα και περιστασιακά έχουμε συνεργασίες με συλλόγους και σπηλαιολόγους από άλλες περιοχές» καταλήγει.
Βάραθρα γεμάτα με σκουπίδια
Πριν από λίγες ημέρες, με σχετικό διαδικτυκαό κάλεσμα, καθάρισαν σπηλαιόβαθρο στην «Ορεινή Τριχωνίδα». Η πρωτοβουλία ήταν του σπηλαιολόγου – βιολόγου Κώστα Μπακολίτσα και συμμετείχαν μέλη από τον Σπηλαιολογικό Σύλλογο «Σέλλας Caving Club «Σπελεο» και την «Εταιρία Σπηλαιολογικών Ερευνών Θεσσαλίας Χείρων», απο τη «Γεωλογία για όλους» και τον Πολιτιστικού Συλλόγου Κρύου Νερού «Η Αγία Τριάδα». Για να προχωρήσουν σε μία τέτοια ενέργεια οι εθελοντές έπρεπε να πάρουν άδεια από την Εφορεία παλαιοανθρωπολογίας – σπληλαιολογίας Β. Ελλάδος, κάτι που έγινε με την εικόνα όμως των σκουπιδιών να είναι αποκαρδιωτική.
Ο κ. Μπακολίτσας μιλώντας στην «Π» τόνισε πως έχουν εντοπίσει πολλά τέτοια βάραθρα γεμάτα με σκουπίδια, στο συγκεκριμένο στην Τριχωνίδα στο Κρύο Νερό, έμαθαν πως υπήρχε μία τρύπα που το χειμώνα έβγαζε ζεστό αέρα και το καλοκαίρι κρύο. Τελικά διαπίστωσαν ότι ήταν μία τρύπα περίπου 10 μέτρων με έναν τεράστιο αριθμό σκουπιδιών. «Εκανα ένα δημόσιο κάλεσμα σε σπηλαιολόγους και ανταποκρίθηκαν, για τρεις και για τέσσερις συνεχόμενες ώρες βγάζαμε σκουπίδια». Ο δήμος έδωσε στους εθελοντές σακούλες σκουπιδιών, μάσκες και γάντια όμως σε τέτοιες δράσεις οι σπηλαιολόγοι ζητούν μεγαλύτερη υποστήριξη. Δίπλα στους εθελοντές βρέθηκε και ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου στο Κρύο Νερό.
Χαράζοντας μονοπάτια εναλλακτικού τουρισμού
Στους στόχους, όσων ασχολούνται επιμελώς και εντατικώς, είναι η ήπια αξιοποίηση, που θα αποτελέσει και μία μορφή εναλλακτικού τουρισμού.
«Θα πρέπει να διατηρήσουμε τα σπήλαια καθαρά και να ανακαλύψουμε καινούργια ώστε να τα δείξουμε στον κόσμο και να εκτιμήσει την αξία τους. Πρέπει να ενημερώσουμε σωστά τον κόσμο που θα μπει μέσα να μην το βανδαλίσει» αναφέρει ο Κ. Μπακολίτσας. Και εξηγεί: «Το να παρέμβεις στο σπήλαιο να το κάνεις επισκέψιμο με μαθητική ακρίβεια θα καταστραφεί. Οσα σπήλαια είναι επισκέψιμα στη χώρα έχουν υποστεί μεγάλες αλλοιώσεις και υποβάθμιση, πόσο μάλλον στην περιοχή μας που δεν υπάρχει και παιδεία».
Στόχος όλων είναι, πάντως, ο εντοπισμός νέων ειδών, να συνεχιστεί η βιοσπηλαιολογική έρευνα, εν αναμονή, δε, αποτελεσμάτων για δύο νέα είδη γρύλλων από την Αιτωλοακαρνανία που ζουν σε σπήλαια.
Επιπλέον, υπάρχει μία διαφοροποίηση με την γεωλογία της περιοχής και έως τέλους του έτους ίσως να έχει γίνει και σχετική δημοσίευση.
«Προσπαθούμε να προσεγγίσουμε τοπικούς άρχοντες, προέδρους, κοινοτάρχες κ.ά, ώστε οι ίδιοι να προσέχουν και ν’ αναλάβουν τέτοιους τόπους. Εμείς χαράζουμε μονοπάτια, όμως χρειαζόμαστε την υποστήριξη τους» επισημαίνει ο γνωστός σπηλαιολόγος.
