Φώτο άρθρου: paidiatriki.gr

Έχουμε την χαρά να φιλοξενούμε για μία ακόμη φορά στο site μας τον Δρ. Σήφη Κουράκη (Παιδοψυχολόγο (Ph.d), Νευροψυχολόγο Παίδων, Ψυχολόγο (B.Sc), Παιδαγωγό (B.Sc), Διδάκτωρ Παιδοψυχολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης) με σκοπό να μας μιλήσει για τις επιπτώσεις ενός διαζυγίου στις ζωές των παιδιών του διαζευχθέντος ζευγαριού. Πιστεύουμε ότι είναι πολύ σημαντικό το θέμα στα πλαίσια της ευκολίας που παρέχεται τελευταία από το κράτος, να βγαίνουν τα διαζύγια ακόμα και ψηφιακά, χωρίς πολλές διαδικασίες. Συνιστούμε στους υπό διάζευξη γονείς να διαβάσουν το άρθρο και να το σκεφθούν πολύ καλά πριν κάνουν το επόμενο βήμα.

Επιμέλεια συνέντευξης: Χρύσα Σπαή

πηγή φωτό: Youspecialday.gr

Πες μας δυο λόγια για την λέξη «διαζύγιο». Τι σημαίνει και σε ποιά είδη διακρίνεται;

Πρόκειται για μια κατάσταση η  οποία είναι συνήθως επώδυνη γιατί σηματοδοτεί το τέλος μιας σοβαρής και μόνιμης σχέσης.  Για αυτό και η λέξη ετυμολογικά << δια του ζυγού>>βρίσκεται στον ζυγό, στην μόνιμη επαφή, στην σύζευξη…. Το διαζύγιο είναι μια κατάσταση κατά την οποία  οι άνθρωποι έρχονται σε διάσταση και σε απόσταση μεταξύ τους και σταματούν, τερματίζουν η διακόπτουν την μόνιμη σχέση συμβίωσης που είχαν.

Συνήθως πρόκειται για  μια σχέση η οποία ήταν μακροχρόνια και ε πολύ κοντινή συναισθηματικά συνεπώς. έχουν αναπτύξει συναισθηματική εγγύτητα, κοινά ενδιαφέροντα, ασχολίες, έχουν μοιραστεί πράγματα, γιατί ο έγγαμος βίος, συνεπάγεται το μοίρασμα… Όσα περισσότερα πράγματα έχουν μοιραστεί τόσο πιο επώδυνο είναι το διαζύγιο!  Το διαζύγιο είναι λοιπόν μια <<πράξη σχάσης>> που σηματοδοτεί την λύση του ζυγού. Συνήθως επώδυνο αν έχουν μοιραστεί πολλά ενδιαφέροντα και πολλές καθημερινές ρουτίνες, περισσότερο επώδυνο αν έχει διαρκέσει η σχέση χρόνια πολλά και, ακραία επώδυνο, αν στην σχέση αυτή έχουν δημιουργηθεί παιδιά!!

Πόσο επηρεάζει τον ψυχισμό του παιδιού ο χωρισμός των δύο γονέων;

Σαφέστατα, ο χωρισμός των γονέων επηρεάζει εν πρώτοις αρνητικά τον ψυχισμό του παιδιού αφού τα παιδιά -συμβολικά και φαντασιωσικά-  έχουν συνηθίσει και έχουν συνδυάσει την καθημερινότητα τους και την  υπόστασή τους και με τους δύο γονείς. Οι δυο γονείς αποτελούν για τα παιδιά τους δυο <<σημαντικούς άλλους>> και ενυπάρχει μια συστημική και συστηματική σχέση μεταξύ παιδιών και γονέων…. Η λήξη της σχέσης αυτής, για το παιδί ,αποτελεί μια δομική απώλεια και ισοδυναμεί με ψυχικό πένθος.

Πώς αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον χωρισμό ανάλογα με την ηλικία τους;

Στην προσχολική ηλικία υπάρχει διαφορετικό επίπεδο αντίληψης του χωρισμού και είναι περισσότερο συμβολικό.

Τα παιδιά έχουν την αίσθηση (νευροφυσιολογικά και νευροβιολογικά λόγω της νευρογένεσης  του εγκεφάλου τους) ότι δεν  μπορούν να δεχθούν καθόλου την μονιμότητα του χωρισμού και δεύτερον ότι ο χωρισμός είναι προσωρινός,δεν μπορούν να καταλάβουν την σοβαρότητα του προβλήματος και για ποιούς λόγους  επισυμβαίνει ,γι αυτό και αντιπροτείνουν στους γονείς να ενωθούν ξανά!!  Δεν γνωρίζουν τους ουσιώδεις  λόγους του χωρισμού, καταγράφουν απλά συμπεριφορές…

Στην παιδική ηλικία έχουμε λιγότερες αρνήσεις και περισσότερη κατανόηση των πραγματικών λόγων ενώ από τα εννέα χρόνια και μετά -όταν το παιδί και ο εγκέφαλος γενικότερα (ειδικά στα κορίτσια) συνειδητοποιεί την απώλεια και τον θάνατο- τότε μπορούν να συλλάβουν πραγματικά αίτια του χωρισμού και να τα εμβαθύνουν .

Περί τα 10 με 11 έτη- και ιδίως από τα 11 και μετά, όλα τα παιδιά κατανοούν πλήρως  και το λεξιλόγιο με το οποίο εκφέρεται ο χωρισμός αλλά και κάποιους ουσιαστικούς λόγους που συνέβαλαν στον χωρισμό των γονέων.

Σε πολλές δε περιπτώσεις υπάρχουν κορίτσια (περισσότερο) και αγόρια (λιγότερο) που παροτρύνουν τον ένα από τους δυο γονείς τους να απομακρύνει τον άλλο ενώ, ταυτόχρονα, θέλουν να έχουν επαφή με τον άλλο γονέα αλλά λένε : «καλύτερα να ζείτε χωριστά γιατί νομίζω ότι και εσύ και ο μπαμπάς ή και εσύ και η μαμά θα αισθάνεστε καλύτερα και θα έχουμε λιγότερες συγκρούσεις στο σπίτι»

Αυτό συμβαίνει αρκετά συχνά (αλλά να πούμε εδώ ότι πολλές φορές συμβαίνει και επιπόλαια) δηλαδή η πρόταση αυτή ορισμένων παιδιών  μπορεί να γίνει και ας μην έχουν χωρίσει οι γονείς….Πολλές φορές, είναι μια φορτισμένη συναισθηματικά πρόταση, είναι ακραία , δεν σημαίνει δηλαδή ότι όταν ένα παιδί θα πει <<σας προτείνω να χωρίσετε>> ότι είναι ο αλάνθαστος κριτής που βλέπει τα προβλήματα και μπορεί να πάρει την απόφαση του χωρισμού!!! Γι αυτό προσοχή! Πολλές φορές είναι ενδεικτικό στοιχείο αλλά άλλες τόσες είναι και υπερβολικό…

πηγή φωτό: Logotypos.gr

Πόσο δύσκολο είναι να αποχωριστεί το παιδί τον ένα από τους δύο γονείς και να μείνει με τον δεύτερο;

Αυτή η δυσκολία έχει -στο δικό μας λειτούργημα- σχέση με το αντικείμενο της εσωτερίκευσης δηλαδή το πως μεγαλώνουν και δένονται με τους δύο γονείς και την οικογένεια. Επισυμβαίνουν οι αναμενόμενες σχέσεις των δυναμικών μιας οικογένειας και όχι οι μεγάλες συγκρούσεις και διενέξεις, τα παιδιά εσωτερικεύουν τα πρότυπα των γονέων  και κάνουν μια δυναμική σχέση με τον καθένα ξεχωριστά αλλά και μία Τρίτη και με τους δύο μαζί!! Φτάνουν στο σημείο μετά από δυο- τρία- τέσσερα χρόνια αφότου γεννηθούν ,ειδικά μετά τα τέσσερα-τεσσεράμισι έτη- να μην μπορούν να φανταστούν τον ένα χωρίς την ύπαρξη του άλλου και αντίστροφα. Μόλις δουν τον μπαμπά λένε «που είναι η μαμά ή όταν δουν την μαμά λένε που είναι ο μπαμπάς». Και για αυτό ακριβώς θεσπίστηκε ο νόμος της συνεπιμέλειας, ο οποίος και πρέπει να εφαρμοστεί στις περισσότερες περιπτώσεις και όπου είναι δυνατό και λογικό πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.

Το σκεπτικό- και επισυμβαίνει σε άλλες χώρες δεκαετίες τώρα-είναι να χωρίζουν οι γονείς ως πρώην ερωτικό ζεύγος αλλά να μην χωρίζουν ποτέ ως γονεϊκό ζεύγος. Έχει πολύ μεγάλη σημασία γιατί είναι σαν να δίνει στο παιδί το αξίωμα, το δικαίωμα, το χώρο, αλλά και την ευθύνη να επικοινωνεί και με τους δύο γονείς του.

Η συνεπιμέλεια είναι μια κατάσταση -στην πρακτική της εφαρμογή-που επισυμβαίνει και πρέπει να επισυμβαίνει γιατί αφορά το παιδαγωγικό, το ηθικό, το ψυχολογικό και το κοινωνικό όφελος του παιδιού. Δεν αφορά σε κανένα επίπεδο όφελος των γονέων αλλά μόνο του παιδιού!

Πώς πρέπει οι διαζευγμένοι γονείς ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση να χειριστούν τα οικονομικά ζητήματα προς όφελος των παιδιών.

Αυτό που ρωτάτε είναι συνθήκη του ποιοτικού διαζυγίου καθότι όπως υπάρχει και ο ποιοτικός γάμος υπάρχει και το ποιοτικό διαζύγιο…. Δηλαδή αν έχουμε γονείς που συνεννοούνται, που επικοινωνούν, που έχουν διενέξεις χωρίς την παρουσία των παιδιών, που δεν χρησιμοποιεί ο ένας το παιδί σαν αντίβαρο για να εκδικηθεί τον άλλο ή σαν αντικείμενο για να μεταφέρουν τον θυμό τους ,που έχουν επικοινωνία ποιοτική χωρίς να διαβρώνουν ο ένας το πρότυπο του άλλου στα μάτια των παιδιών, τότε θα είναι πιθανότητα αυτοί οι γονείς που μπορούν να καθίσουν στο τραπέζι και να πουν: «τι δίνεις εσύ και τι δίνω εγώ για το μέλλον του παιδιού μας».

Δηλαδή είναι γονείς που δέχονται   ότι χώρισαν σαν ερωτικό ζεύγος αλλά δεν χώρισαν και δεν θα χωρίσουν ποτέ σαν γονεϊκό ζεύγος.

Συνήθως λέμε στα μικρά παιδιά -στις μικρές ηλικίες- για να το αποδεχθούν ότι <<οι γονείς σου πήγαν στην εκκλησία και «ξεβαφτίστηκαν» από νύφη και γαμπρός αλλά ο παπάς τους είπε ότι δεν θα σας <<ξεβαφτίσω>> και ούτε θα σταματήσω ποτέ να σας λέω ότι είστε η μάνα και ο  πατέρας του  Νίκου και της Άννας.     Τους αποεπενδύει δηλαδή από τον ρόλο της σχέσης αλλά ποτέ από τον γονεϊκό ρόλο.

Αυτό το λέμε στις μικρές ηλικίες για να αποδεχθούν και μην φοβηθούν τα παιδιά ότι θα χάσουν τους γονείς. Τους εξηγούμε ότι χάνεται η σχέση που είχαν μεταξύ τους οι γονείς, δεν χάνεται όμως  η σχέση γονέων με παιδιά. Πολλά παιδιά ρωτάνε όταν  ο χωρισμένος γονέας τους κάνει μια νέα σχέση ή ξαναπαντρεύεται, εμένα θα με ξεχάσει θα είμαι εγώ παιδί της/ του Ένα παιδί ρώτησε «Τί  σειρά θα έχω τώρα που παντρεύτηκε η μαμά;» σε αυτή την περίπτωση ο γονέας πρέπει να απαντήσει «θα είσαι πάντα το πρώτο μου παιδί (αν θα είναι) και πάντα θα είσαι ο γιός μου και η κόρη μου. Αυτή την σειρά θα έχεις, πάντα, όσα παιδιά και αν κάνω, πάντα εσύ θα είσαι το παιδί μου».                Πρέπει να καθησυχάσουν τα παιδιά ότι δεν θα αλλάξει ο γονεϊκός τους ρόλος επειδή αλλάζει η προσωπική τους ζωή. Βέβαια αξίζει να αναφέρουμε ότι το ποιοτικό διαζύγιο είναι απόρροια του ποιοτικού γάμου. Ζευγάρια που έχουν πολλές συγκρούσεις και έχουν πληγώσει ο ένας τον άλλο με καταιγισμό πολύ άσχημων συμπεριφορών στο γάμο τους, είναι πολύ δύσκολο να προβούν σε συνθήκες ποιοτικού διαζυγίου.

πηγή φωτό: in.gr

Ποιοί λόγοι οδηγούν τα ζευγάρια περισσότερο σήμερα από κάθε άλλη φορά στον χωρισμό;

Είναι πολλοί λόγοι αλλά θα απαριθμήσουμε μερικούς με τα υψηλότερα ποσοστά.

Ένας σημαντικός λόγος που έχουμε διαζύγια είναι όταν γίνεται πολύ γρήγορα και βιαστικά ένας γάμος χωρίς να έχει προϋπάρξει συστηματική πρότερη σχέση. Έχει παρατηρηθεί ότι στα ζευγάρια που κάνουν βιαστικές κινήσεις και σε μερικούς μήνες παντρεύονται (αν είναι ο πρώτος τους γάμος και οι ηλικίες τους μικρές) εύκολα δημιουργούνται προβλήματα  και πολλές εντάσεις.

Επισυμβαίνουν αστάθμητοι παράγοντες γιατί αυτά τα άτομα δεν γνωρίζονται προηγουμένως αλλά γνωρίζονται στην διάρκεια του γάμου…. Οπότε ο γάμος τους διέπεται από αστάθμητους παράγοντες και απρόβλεπτες συνθήκες. Επίσης υπάρχουν ζευγάρια που συμβιώνουν χρόνια αλλά δεν παντρεύονται γιατί έχουν συνειδητοποιήσει τα προβλήματα που θα εμφανίσουν μέσα στον γάμο και σέβονται την ίδια τους την σχέση αλλά και τον ίδιο τους τον ψυχοκοινωνικό εαυτό μέσα στην σχέση. Δεν είναι τυχαίο ότι δεν παντρεύονται, ξέρουν πολύ καλά γιατί δεν παντρεύονται…..

Σε όλο το παιχνίδι του χωρισμού οι παππούδες-γιαγιάδες τι ρόλο πρέπει να παίζουν; Μπορούν να αντικαταστήσουν τους γονείς;

Και κατά τον χωρισμό και πριν (λέω πριν γιατί προβλήματα θα προϋπάρχουν και πριν την πράξη του χωρισμού) οι παππούδες και οι γιαγιάδες πρέπει να είναι οι πρώτοι μεγάλοι προ-πάτορες και προ-μητέρες οι οποίοι πρέπει να έχουν αυστηρά και μόνο βοηθητικό και συναινετικό ρόλο σε αυτό που κάνουν οι γονείς. Δεν πρέπει να επεμβαίνουν, πρέπει να επικυρώνουν, να υποστηρίζουν τους γονείς, και πολλές φορές να διορθώνουνε με πολύ μεγάλο τακτ, τα λάθη που κάνουν από απειρία τους οι γονείς χωρίς να τους κατηγορούν στα παιδιά τους. Επίσης κατά την διάρκεια της ανατροφής των παιδιών τους οφείλουν να είναι συναινετικοί, ενισχυτικοί  και υποστηρικτικοί χωρίς ποτέ να υποκαθιστούν το γονεϊκό πρότυπο και τον γονεϊκό ρόλο.

Γνωρίζω ότι είστε εισαγγελικός πραγματογνώμων επί παιδικών κακοποιήσεων και μάλιστα στο παιδικό τμήμα στην εισαγγελία του Αγρινίου εδώ και 15 χρόνια. Θα ήθελα να μου πείτε με την ιδιότητά σας αυτή, επειδή βλέπετε πολλά περιστατικά  τι είναι ο όρος <<γονική αποξένωση>> που ακούμε πολύ συχνά και πως συνδέεται με το διαζύγιο.

Ο όρος γονική αποξένωση σημαίνει ότι το παιδί αποξενώνεται από τον ένα εκ των δύο γονέων. Ο όρος αυτός δημιουργήθηκε πριν από 30 χρόνια περίπου από ειδικούς επιστήμονες , ψυχιάτρους  κλπ στην Αμερική και στην Αγγλία, οι οποίοι παρατηρούσαν ότι συστηματικά πολλοί γονείς από όσους έχουν προχωρήσει σε διαδικασία διαζυγίου, προσπαθούν είτε με ψυχολογικό τρόπο είτε με άμεσο τρόπο καλυμμένο η μη, να στερήσουν την συστηματική επαφή,την εκτίμηση και την σχέση του παιδιού τους με τον πατέρα ή με την μητέρα αντίστοιχα.

Συνήθως ο απομακρυσμένος γονέα είναι ο πατέρας. Επειδή αυτός δεν έχει την συστηματική επιμέλεια και την επιμέλεια και την διαβίωση των παιδιών την αναλαμβάνει συνήθως η μητέρα και πολλές φορές αυτό είναι σωστό λόγω του νεαρού της ηλικίας των παιδιών, καθότι μετά τα δύο έτη, το παιδί θα πρέπει να βλέπει συστηματικά και τον πατέρα και την μητέρα, ανεξάρτητα αν η κυρία τροφός είναι η μητέρα.

Το παιδί όμως πρέπει να περνά χρόνο και με τον απομακρυσμένο γονέα

Στην πράξη, πολλές γυναίκες βρίσκουν διάφορους τρόπους να απομακρύνουν το παιδί από τον πατέρα ώστε να μειώσει την κάθε δυνατή επικοινωνία με αυτόν. Αυτό, είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό αρνητικό στοιχείο για το μεγάλωμα του παιδιού τους. Θα επηρεάσει το παιδί τους και θα του αφήσει μεγάλο ψυχικό τραύμα σε όλη του την ζωή και μάλιστα το μέγεθος αυτού του τραύματος θα φανεί όταν το παιδί θα κάνει την πρώτη σοβαρή του σχέση και κυρίως όταν θα επιχειρήσει να παντρευτεί…..

Δηλαδή η γονική αποξένωση είναι μια πράξη, μια στάση, μια συμπεριφορά η οποία είναι και ανήθικη αλλά και επιβαρυντική -ψυχολογικά και συναισθηματικά- για την ζωή του παιδιού του ζευγαριού. Έχει δε παρατηρηθεί ότι ,σε  όσα  παιδιά υπήρχε η συμπεριφορά γονικής αποξένωσης  και έζησαν σε απόσταση με τον απομακρυσμένο γονέα επί πολλά χρόνια, εμφάνισαν χρόνιο πρόβλημα στην σχέση τους με το άλλο φύλλο. Παρακαλώ να το λάβουν υπ’όψιν αυτό όλοι οι  εν διαστάσει και διαζευγμένοι γονείς.

πηγή φωτό: Therapia.gr

Σε ποιά ηλικία τα παιδιά αποδέχονται και ξεπερνούν τον χωρισμό των γονέων τους;

Ο χωρισμός αποτελεί μια πράξη συμβολικού πένθους για όλα τα παιδιά.

Εφόσον υπάρχουν πρότερες υγιείς σχέσεις μη ψυχοτοξικοί γονείς βία ούτε και ακραία ψυχοτραυματικά γεγονότα πριν τον χωρισμό,τότε ο χωρισμός είναι ένα αναμενόμενο τραύμα για τον ψυχισμό των παιδιών. Το τραύμα αυτό- αν και εφόσον έχουμε συνθήκες ποιοτικού διαζυγίου -ξεπερνιέται πολύ αργότερα ,μετά την εφηβεία.

Πώς επηρεάζει η επανένωση των γονέων μετά από ένα χωρισμό τα παιδιά; Πρέπει να συμβουλευθούν κάποιον ειδικό;

Πρέπει να επισημάνουμε ότι οι γονείς πρέπει με την έναρξη της κρίσης της σχέσεως τους και πριν χωρίσουν ,να απευθυνθούν   σε ειδικούς  προκειμένου να κατανοήσουν τις αιτίες των συγκρούσεων διότι πολλές φορές ο χωρισμός είναι άτοπος, άδικος και αψυχολόγητος και επισυμβαίνει για αιτίες οι οποίες δεν είναι δυνατές και βαθιές και, συνήθως δεν αφορούν στο ζευγάρι αλλά εξωγενείς παράγοντες. Αυτό είναι το ένα σκέλος.

Στο άλλο σκέλος έχουμε πολύ σοβαρούς λόγους χωρισμού. Έχουμε ζευγάρια που είτε συναντήθηκαν χωρίς να υπάρχει το ερωτικό στοιχείο είτε δεν έζησαν μαζί είτε έχουν πολλά γονεϊκά προβλήματα που τα κουβαλάει και τα επιφέρει ο καθένας στην σχέση του (υγείας, ψυχολογικά ,οικογενειακά κλπ)

Δεν ξεκίνησαν μια σχέση χτισμένη σε ειλικρινή βάση. Και έχουμε και ζευγάρια που παντρεύτηκαν χωρίς να έχουν πρότερο βίο συμβίωσης και χωρίς να γνωρίζουν ο ένας την προσωπικότητα του άλλου.Συνεπως μπαίνοντας στον γάμο ανακαλύπτουν  τις διαφορές προσωπικότητας και χαρακτήρα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η δυσφορία είναι πολύ μεγάλη και οι συγκρούσεις πολλές φορές ακραίες

Κύριε Κουράκη σας ευχαριστούμε για τα όσα τόσο χρήσιμα μας είπατε και ευελπιστούμε σε επόμενη συνέντευξη να μιλήσουμε για κάτι πιο ευχάριστο για την κοινωνία.

Για περισσότερη ενημέρωση το site του Δρ. Σήφη Κουράκη είναι www.kourakis.blogspot.com

google: ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ