Τα έντομα επικονίασης είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία των οικοσυστημάτων, την επισιτιστική μας ασφάλεια, τα φάρμακα και την ευημερία μας. Ωστόσο, ένα στα δέκα είδη μελισσών και πεταλούδων στην Ευρώπη βρίσκεται στα πρόθυρα της εξαφάνισης, ενώ το ένα τρίτο των ειδών αυτών διαρκώς μειώνεται.
Η ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε σήμερα δείχνει ότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην υλοποίηση των δράσεων της πρωτοβουλίας, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά την αντιμετώπιση των διαφόρων παραγόντων της μείωσης.
Η έκθεση δείχνει ότι η πρωτοβουλία παραμένει ένα χρήσιμο εργαλείο πολιτικής που επιτρέπει στην ΕΕ, στα κράτη μέλη και στα ενδιαφερόμενα μέρη να αντιμετωπίσουν τη μείωση των επικονιαστών. Μέχρι το τέλος του 2020 είχαν υλοποιηθεί περισσότερες από τριάντα δράσεις σε τρεις τομείς προτεραιότητας: βελτίωση των γνώσεων σχετικά με τη μείωση των επικονιαστών - αντιμετώπιση των αιτίων της μείωσης των επικονιαστών - συμμετοχή του κοινού και προώθηση της συνεργασίας για την ανάσχεση της μείωσης.
Μεταξύ άλλων, η Επιτροπή εγκαινίασε το πάρκο επικονιαστών - ένα διαδραστικό ψηφιακό εργαλείο για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την επικίνδυνη μείωση των επικονιαστών και την κινητοποίηση παγκόσμιας δράσης για την αντιμετώπισή της. Το πάρκο επικονιαστών προσφέρει μια εμπειρία εικονικής πραγματικότητας που διαδραματίζεται το έτος 2050, σε έναν κόσμο όπου τα έντομα επικονίασης έχουν εξαφανιστεί στο σύνολό τους. Η ποικιλία των δράσεων σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο έδειξε ότι το κοινό αναγνωρίζει το πρόβλημα και είναι έτοιμο να αναλάβει δράση.
Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της ΕΕ για τους επικονιαστές αναπτύχθηκε ένα ενωσιακό πρόγραμμα παρακολούθησης των ειδών επικονιαστών για την καλύτερη κατανόηση της κατάστασης των πληθυσμών τους και των αιτίων της μείωσής τους. Σύντομα θα εφαρμοστεί στο πεδίο σε ολόκληρη την ΕΕ. Η Επιτροπή δημιούργησε ένα ειδικό σύστημα πληροφοριών για τους επικονιαστές και δρομολόγησε σειρά εξατομικευμένων ερευνητικών πρωτοβουλιών.
Ωστόσο, θα πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες, ιδίως για την αντιμετώπιση της απώλειας οικοτόπων σε γεωργικά τοπία και των επιπτώσεων των φυτοφαρμάκων. Η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, η στρατηγική της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και το σχέδιο δράσης της ΕΕ για μηδενική ρύπανση θέτουν συγκεκριμένους στόχους προς αυτή την κατεύθυνση, για παράδειγμα με την επέκταση προστατευόμενων περιοχών και την αποκατάσταση οικοσυστημάτων, την προώθηση της βιολογικής γεωργίας, την αποκατάσταση χαρακτηριστικών τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας σε γεωργικές εκτάσεις και τη σημαντική μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και άλλων περιβαλλοντικών ρύπων που είναι επιβλαβείς για τους επικονιαστές. Η νέα στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και οι ενισχυμένες φιλοδοξίες της για κλιματική ουδετερότητα θα συμβάλουν στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στους επικονιαστές.
Ο Επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, κ. Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους, δήλωσε: «Η ανησυχητική μείωση των εντόμων που επικονιάζουν καλλιέργειες και άγρια φυτά θέτει σε κίνδυνο την επισιτιστική ασφάλεια και απειλεί την επιβίωση του είδους μας και της φύσης συνολικά. Η ΕΕ έχει θέσει σε εφαρμογή συγκεκριμένα εργαλεία πολιτικής για την αντιμετώπιση της μείωσής τους, έχει κινητοποιήσει διατομεακές δράσεις και έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την παρακολούθηση των επικονιαστών. Η σημερινή έκθεση δείχνει ξεκάθαρα ότι πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να καταπολεμήσουμε τους κύριους παράγοντες της απότομης μείωσης. Η περαιτέρω ενσωμάτωση της διατήρησης των επικονιαστών στην κοινή γεωργική πολιτική και στο νομοθετικό πλαίσιο για τα φυτοφάρμακα θα είναι κρίσιμης σημασίας».
Η Επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, κ. Στέλλα Κυριακίδου, δήλωσε τα εξής: «Η προστασία των επικονιαστών θα εξακολουθήσει να αποτελεί καίρια φιλοδοξία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής ?Από το αγρόκτημα στο πιάτο?, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης κατά 50 % της χρήσης και του κινδύνου των χημικών φυτοφαρμάκων. Όταν εγκρίνουμε τη διάθεση δραστικών ουσιών φυτοπροστασίας ή όταν τις αποσύρουμε από την αγορά, λαμβάνουμε πάντα υπόψη τη σημασία της διασφάλισης υψηλού επιπέδου προστασίας των μελισσών και άλλων επικονιαστών».
Ο Επίτροπος Γεωργίας, κ. Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι, δήλωσε τα εξής: «Η γεωργία και η επισιτιστική ασφάλεια εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους επικονιαστές και η ανησυχητική μείωσή τους πρέπει να αντιμετωπιστεί περαιτέρω. Όπως επισημαίνεται στη σημερινή έκθεση, πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες όσον αφορά την απώλεια οικοτόπων σε γεωργικά τοπία και τις επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων. Η μελλοντική κοινή γεωργική πολιτική, βασιζόμενη στους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας, θα συμβάλει σε μεγάλο βαθμό σ' αυτό θέτοντας μεγαλύτερες περιβαλλοντικές και κλιματικές φιλοδοξίες. Για παράδειγμα, οι γεωργοί θα πρέπει να αφιερώνουν γεωργικές εκτάσεις στη βιοποικιλότητα για να λαμβάνουν κονδύλια. Επιπλέον, στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, μία από τις προτεραιότητες είναι η εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων αντί της χρήσης φυτοφαρμάκων».
Επόμενα βήματα
Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2021 η Επιτροπή θα δρομολογήσει δραστηριότητες διαβούλευσης για τη συλλογή απόψεων και πιο ολοκληρωμένων στοιχείων από εμπειρογνώμονες, ενδιαφερόμενα μέρη και πολίτες για την ενδεχόμενη βελτίωση της πρωτοβουλίας, προσδιορίζοντας περαιτέρω μέτρα για την υλοποίηση των μακροπρόθεσμων στόχων της. Η Επιτροπή θα λάβει υπόψη τα σχετικά σχόλια και θα εξετάσει τις δυνατότητες αναθεώρησης της πρωτοβουλίας της ΕΕ για τους επικονιαστές.
Ιστορικό
Η πρωτοβουλία της ΕΕ για τους επικονιαστές εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2018 και παρουσιάζει στρατηγικούς στόχους και ένα σύνολο δράσεων που θα αναληφθούν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της για την αντιμετώπιση της μείωσης των επικονιαστών στην ΕΕ και τη συμβολή στις παγκόσμιες προσπάθειες διατήρησης.
Οι επικονιαστές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των υγιών οικοσυστημάτων. Χωρίς αυτούς, πολλά φυτικά είδη θα μειωθούν και εντέλει θα εξαφανιστούν, μαζί με τους οργανισμούς που εξαρτώνται από αυτά, κάτι που θα έχει σοβαρές οικολογικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Μόνο στην ΕΕ, τέσσερα στα πέντε είδη καλλιεργειών και άγριων λουλουδιών εξαρτώνται, τουλάχιστον εν μέρει, από την επικονίαση από ζώα.
