*Άρθρο της ΜΕΛΕΤΗ Π. ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ, Δρ. Κοινωνικής Πολιτικής
Οι καταστροφές διαμορφώνουν ως γνωστόν τον ρου της ιστορίας. Μία από τις πιο σημαντικές κοινωνικές μετατροπές που προκλήθηκαν και με αφορμή την Ισπανική γρίπη, το 1918, ήταν η ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας και η κατάληψη θέσεων που μέχρι πρότινος αναλάμβαναν μόνο άνδρες. Σήμερα, σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, η ανθρωπότητα βιώνει και πάλι μια υγειονομική κρίση με τις επιπτώσεις της να εκτείνονται στους περισσότερους τομείς της κοινωνικής ζωής. Σαν ένα νέο σημείο μηδέν ο COVID-19 και οι σύγχρονες συνθήκες διαβίωσης στο πλαίσιο της πανδημίας άλλαξαν τις αντιλήψεις για τη δημόσια υγεία και φροντίδα, ενώ ανέδειξαν δραματικά τις αντιφάσεις για την ανθρώπινη εργασία, την παραγωγή και την κοινωνική αναπαραγωγή. Αν και καταλυτική η προσφορά των γυναικών της πρώτης γραμμής στον τεράστιο αγώνα που δίνουν καθημερινά οι γυναίκες εργαζόμενες, μέσα στις πρωτόγνωρες συνθήκες που επέφερε η πανδημία, οι πολλαπλές επιπτώσεις της που δομήθηκαν γύρω από την απειλή του ιού, ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο τις παραβιάσεις των γυναικείων δικαιωμάτων.
Πράγματι, οι παγιωμένες έμφυλες ανισότητες στην πανδημία ενέτειναν ακόμα περισσότερο τις διακρίσεις σε βάρος όσων βρέθηκαν σε ευάλωτη θέση: γυναίκες εκτεθειμένες σε κίνδυνο βίας, εντός και εκτός οικογενειακής εστίας, όπως καταδεικνύουν η αύξηση αλλά και η σοβαρότητα των περιστατικών βίας στο γενικό και τον προσφυγικό πληθυσμό. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τις έμφυλες επιπτώσεις, οξυμένες εμφανίζονται οι οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης ιδιαιτέρως για τις γυναίκες και τις μετανάστριες που ήδη ζουν στο περιθώριο ή εργάζονται σε άτυπους τομείς της οικονομίας. Επιπλέον,έντονες είναι και οι επιπτώσεις στην υγεία και την περιορισμένη γυναικεία πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες, λόγω των πολλαπλών ανισοτήτων που συνδέονται με το φύλο, αλλά την εθνότητα, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση, την αναπηρία και την ηλικία.
Εξόφθαλμη και η άμισθη εργασία φροντίδας λόγω του γεγονότος ότι η τυπική οικονομία και η συντήρηση της καθημερινής ζωής στηρίζεται κυρίως στην αφανή εργασία των γυναικών, η οποία την περίοδο της πανδημίας έχει εντατικοποιηθεί εξαιτίας των αυξημένων αναγκών φροντίδας. Όσο για την έμφυλη βία, έχει αυξηθεί ως και 25% σε κάποιες χώρες, στο πλαίσιο των πολιτικών κοινωνικής απομόνωσης, ενώ υπάρχουν φόβοι ότι οι καταγεγραμμένες περιπτώσεις αφορούν κυρίως πιο μορφές ενδοοικογενειακής βίας. Άλλωστε, η δυσχέρεια αναζήτησης βοήθειας και προστασίας για εκείνες που εγκλωβίζονται στο σπίτι με τον κακοποιητή τους, ή ακόμη περισσότερο για εκείνες που διαμένουν σε δομές «φιλοξενίας», διατρανώθηκε λόγω και της περιορισμένης παρουσίας φορέων υποστήριξης.
Παράλληλα, σε μια περίοδο κρίσης, σαν αυτή που βιώνουμε, βλέπουμε ξεκάθαρα ότι αφενός, η κρίση έχει φύλο, από την άποψη ότι οι ασθενέστεροι βάλλονται περισσότερο -και στην κατηγορία αυτή ούτως ή άλλως υπεραντιπροσωπεύονται οι γυναίκες-, ενώ παράλληλα, η διαχείριση της κρίσης αυξάνει τις κοινωνικές ανισότητες, δεν διευκολύνει καθόλου τη θεσμοθέτηση μέτρων που ανακουφίζουν ορισμένες, και παράλληλα, κάνει τον αγώνα κατά της έμφυλης ανισότητας να μοιάζει πολυτέλεια.
Και ενώ σταθερά οι γυναίκες πρωταγωνιστούν στην ανεργία, στις κατώτερες θέσεις της εργασιακής ιεραρχίας, στις πρόσκαιρες και επισφαλείς μορφές απασχόλησης, το γεγονός ότι στην κρίση το ποσοστό ανεργίας τους αυξάνει με λιγότερο ταχείς ρυθμούς από εκείνο των ανδρών, δεν υποδηλώνει τίποτα άλλο, παρά την ήδη χαμηλότερη θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας και τις προϋπάρχουσες διακρίσεις που τις ≪προστατεύουν≫ από το να πρωταγωνιστούν και στους ρυθμούς απώλειας της δουλειάς τους. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι γυναίκες είναι λιγότερες σε όλες τις θέσεις εξουσίας και τις θέσεις λήψης αποφάσεων, αμείβονται ως κοινωνική κατηγορία χαμηλότερα από τους άνδρες, πρωταγωνιστούν στην ανεργία και τις επισφαλείς και κατώτερες θέσεις απασχόλησης και επιφορτίζονται σχεδόν εξ ολοκλήρου με τις διαδικασίες φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων και γενικότερα με την κοινωνική αναπαραγωγή.
Στη φετινή επέτειο της Ημέρας της Γυναίκας, ας επισημανθεί λοιπόν ότι η αντίφαση μεταξύ της υποτέλειας που επιφυλάσσεται στις γυναίκες και της οικουμενικής ισότητας των δικαιωμάτων, η οποία αφορά τους ≪ελεύθερους και ίσους≫ πολίτες, δείχνει καθαρά ότι προβληματική είναι η σχέση της δημοκρατίας με το σύστημα έμφυλων σχέσεων, και όχι «απλώς» με τις γυναίκες αυτές καθ’ εαυτές. Το φύλο συνεχίζει απρόσκοπτα να λειτουργεί κοινωνικά ως μορφή ανισότητας που αναπαράγεται από γενιά σε γενιά.
Αλλά η δημοκρατία δεν μπορεί να συνυπάρχει με καμιά μορφή θεσμοθετημένης και αποδεκτής ανισότητας, όπως είναι το φύλο. Η δημοκρατία νοείται μόνο ως συνεχής αγώνας για βελτίωση, ενώ το πολιτικό ερώτημα για το φύλο, συμπυκνώνεται στον τρόπο με τον οποίο θα διατυπωθούν οι όποιες έμφυλες διεκδικήσεις, έτσι ώστε να προάγουν το όραμα της δημοκρατικής συμβίωσης όλων ανεξαρτήτως φύλου, και όχι να στοχεύουν απλώς σε διευκολύνσεις στην άσκηση γυναικείων ρόλων. Ή στην απλή μετατόπιση στα όρια γυναικείου και ανδρικού ρόλου. Το τελευταίο νομιμοποιεί εν τέλει την αντίληψη ότι είναι αποδεκτό να υπάρχουν διαφορετικές κατηγορίες πολιτών, και καταλήγει να παγιώνει τη θέση των γυναικών σε αυτή των πολιτών β΄ κατηγορίας.
πηγή: ionianet.gr
