ΤΟΥ ΔΡΑΚΟ ΓΡΙΒΑ
ΞΗΡΟΜΕΡΙΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
«Ο Δράκο Γρίβας πολεμάει με τρεις ντερβεναγάδες…»
Εικόνα: Μαχαιράς Ξηρομέρου.
«Στα Ρόγγια στα Παλιόρογγα στη ράχη στ’ Αλωνάκι…», έγινε συμπλοκή με τους Τούρκους…
Γράφει η δρ Μαρία Ν. Αγγέλη
e-mail: agelimaria@ yahoo.gr
Υπάρχει ένα Δημοτικό τραγούδι με τίτλο: «Του Δράκο Γρίβα». Ανήκει στα Κλέφτικα τραγούδια. Πριν αρχίσουμε την ανάλυση και ερμηνεία του τραγουδιού, καλύτερα να γνωρίσουμε τον ήρωα, την οικογένεια και τη δράση του:
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΗΡΩΑ ΔΡΑΚΟΥ (ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ) ΓΡΙΒΑ
ΟΙ ΓΡΙΒΑΙΟΙ ήταν ισχυρή πολιτικοστρατιωτική οικογένεια στη Βόνιτσα.
Μεταξύ των Γριβαίων και των Κατσικογιανναίων, άλλης ισχυρής οικογένειας από τη Ζαβέρδα, υπήρξε πολυετής διαμάχη για το αρματολίκι της Βόνιτσας και του Ξηρομέρου. Ο πρόκριτος Μήτσος Μαυρομάτης, άσπονδος εχθρός των Γριβαίων, φέρεται ότι υποκινούσε την έχθρα.
1752: Ο Αποστόλης Γρίβας, γιος του Χρήστου Γρίβα, πραγματοποιεί μια διπλωματική κίνηση για να εξομαλυνθεί η κατάσταση. Παντρεύει τον γιο του Χρήστο με την κόρη του Κατσικογιάννη, δημιουργώντας ένα αρματολίκι από τον Λούρο μέχρι το Αγγελόκαστρο.
1769: Ο Χρήστος Γρίβας εντάσσεται με τα Ρωσικά συμφέροντα (Ορλωφικά) και πολιορκεί το Βραχώρι (σημερινό Αγρίνιο). Από πολιορκητής βρίσκεται πολιορκούμενος στο Αγγελόκαστρο, όπου και φονεύεται. Σώζεται το τοπωνύμιο ακόμα και σήμερα έχει την ονομασία «Των Γριβαίων τα κόκαλα» (περιοχή έξω από το Αγγελόκαστρο).
Διάδοχος στο αρματολίκι της Βόνιτσας βρέθηκε ο πεντάχρονος γιος του, ο Δημήτρης, ο επονομαζόμενος Δράκος. Δεν γνωρίζουμε από πού προήλθε η επωνυμία. Λόγω του μικρού της ηλικίας του Δράκου, ορίστηκε τριμελής επιτροπή. «Τριμελής κηδεμονία» διακυβέρνησης, αποτελούμενη από α)τον εκ μητρός θείο του Δράκου, τον Κατσικογιάννη, β)τον Σκλεπούνη και γ)τον Κρεκόνη. Σε λίγα χρόνια ο Κατσικογιάννης, θείος του Δράκου, ήλθε σε συμφωνία με τον από την Κατούνα Μαυρομάτη, ο οποίος ήταν άσπονδος εχθρός των Γριβαίων και παράκαμψε την κληρονομική εξουσία του Δράκου. Ο Δράκος φυγαδεύεται στην Λευκάδα και τα δύο άλλα μέλη της κηδεμονίας με ισχυρό στράτευμα καταστρέφουν τις περιουσίες των Κατσικογιάννη και Μαυρομάτη. Όλα ξεκαθαρίζονται με την μάχη του Μοναστηρακίου: Οι Σκλεπούνης και Κρεκόνης ηττήθηκαν. Ο Κατσικογιάννης ανακηρύσσει τον εαυτό του κύριο στο αρματολίκι της Βόνιτσας και Ξηρομέρου.
1778: Ο δεκατριάχρονος Δράκος εισέρχεται με στράτευμα στην Ακαρνανία και επί δώδεκα έτη πολεμά ενάντια στον θείο του Κατσικογιάννη.
1790: Ο Μαυρομάτης εγκαταλείπει την συμμαχία με τον Κατσικογιάννη και ο Δράκος Γρίβας ανέλαβε το αρματολίκι.
1797-1798: Γαλλική κυριαρχία. Ο Δράκος Γρίβας συνεργάζεται με τους Γάλλους και διορίζεται αρχηγός των Ελληνικών ταγμάτων στην Γαλλική Κέρκυρα.
26 Ιουνίου 1797 Πάργα: Ο Δράκος Γρίβας και η Πρεβεζιάνα Θεοδώρα Γιαννίτση αποκτούν τον Θεόδωρο Γρίβα, το τέταρτο κατά σειρά γιό τους, τον μετέπειτα οπλαρχηγό στην Επανάσταση του 1821. Οι τρείς προηγούμενοι γιοί, ήταν ο Χρήστος, ο Κώστας, και ο Σταύρος. Εκτός τα αγόρια η οικογένεια είχε και κορίτσια, για τα οποία δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες…
ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΕ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΓΡΙΒΑ
ΣΤΟ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
Α. Το δημοτικό τραγούδι αναφέρεται στη μάχη που έγινε μεταξύ τριών Τούρκων δερβεναγάδων και του Δράκου Γρίβα. Η γεωγραφία του τραγουδιού ορίζεται από τα τοπωνύμια: στα Ρόγγια και στο Αλωνάκι. Πρόκειται για γνωστές τοποθεσίες του Μαχαιρά Ξηρομέρου. Στα Ρόγγια και στο Αλωνάκι (του Γκούμα) ο λαϊκός τραγουδιστής προσδιορίζει τον τόπο της μάχης. Δεν προσδιορίζεται όμως ο χρόνος της διεξαγωγής της.
Ο ιστοριογράφος Γεράσιμος Παπατρέχας διερωτάται, αν έγινε σφαγή των Τούρκων στο χωριό από το Δράκο Γρίβα και αυτό έφερε αντίποινα και καταστροφή του Μαχαιρά. Το τοπωνύμιο «Τουρκομνήματα» ενισχύει την πιθανότητα της σφαγής… Στα 1805 ο Άγγλος περιηγητής William Martin Leake, προερχόμενος από το Βασιλόπουλο, όπου είχε φιλοξενηθεί από τον προύχοντα Καρούσσο, στάθμευσε με τη συνοδεία του από Αρβανίτες να ξεκουραστούν. Παρατηρώντας τα ερείπια του παλιού χωριού εντυπωσιάστηκε και αναφέρει στο οδοιπορικό του: «Πρέπει να ήταν σημαντικό χωριό πριν από την καταστροφή του».
Παραθέτω το τραγούδι:
Τ’ είν’ το κακό που γένεται και ταραχή μεγάλη
Στα Ρόγγια στα Παλιόρογγα στη ράχη στ’ Αλωνάκι;
Μήνα βουβάλια σφάζονται, μήνα αετοί παλεύουν;
Ο Δράκο Γρίβας πολεμάει με τρεις ντερβεναγάδες
Πέφτουν τα βόλια σα βροχή κι οι μπάλες σαν χαλάζι!
Β. Σώζεται και μια παραλλαγή του τραγουδιού. Από την αρχή προσδιορίζεται ο τόπος με δυο τοπωνύμια: Ρόγκα και Αμπελάκια. Στους δυο πρώτους στίχους με το ερώτημα προκαλείται μια απορία. Υπάρχει στη συνέχεια, 3ος στίχος, η τεχνική των άστοχων ερωτημάτων: «Μήνα βουβάλια σφάζονται; Μήνα θηριά μαλώνουν;». Στον 4ο στίχο αίρεται το ερώτημα, η απορία που εκφράστηκε. Και στους στίχους 5-6 παρουσιάζεται το γεγονός:
Ο Δράκος Γρίβας πολεμάει με δώδεκα χιλιάδες και δώδεκα Μαουλουμπασάδες και δεκαπέντε πασάδες. Οι υπερβολικοί αριθμοί χρησιμοποιούνται για να αναδείξουν τη δύναμη και την παλικαριά του ήρωα. Για να τον αντιμετωπίσουν οι εχθροί επιστρατεύουν τεράστιες δυνάμεις…
Στους στίχους 7-9 αναφέρεται ότι από τις «μπόμπες» που πέφτουν και τα λιανοτούφεκα «ταράχτηκεν» η Πρέβεζα! Αποτελούν και οι τρεις στίχοι συνέχεια της υπερβολής για να δοθεί έμφαση στη φονική συμπλοκή. Παραθέτω την παραλλαγή:
1 Τ’ είν’ το κακό που γίνεται και η ταραχή η μεγάλη
2 Στα Ρόγκα ‘ς τα Ποληόρογκα ‘ς τα αμπέλια ‘ς τα αμπελάκια;
3 Μήνα βουβάλια σφάζονται, μήνα θηριά μαλώνουν;
4 Κι’ ουδέ βουβάλια σφάζονται κι’ ουδέ θηριά μαλώνουν.
5 Ο Δράκο Γρίβας πολεμάει με δώδεκα χιλιάδες
6 Μαουλουμπασάδες δώδεκα, πασάδες δέκα πέντε
7 Ταράχτηκεν η Πρέβεζα και όλ’ η Βαλαώρα.
8 Πέφτουν τα τόπια ‘σα βροχή, και η μπόμπες σα χαλάζι
9 Κι’ αυτά τα λιανοτούφεκα ‘σάν άμμος της θαλάσσης.
[Σημείωση: Aυτή η παραλλαγή παραδόθηκε από τον απόγονο του Θοδωράκη Γρίβα, Ασπρογέρακα - Γρίβα, στον ερευνητή και ιστοριογράφο Στυλιανό Ντίνο].
ΠΗΓΕΣ:
1.Γερ. Η. Παπατρέχα, Το Χρονικό του Μαχαιρά, Έκδοση Συλλόγου Μαχαιριωτών,1988
2.Γερ. Η. Παπατρέχα, Επετηρίς της Εταιρείας Στερεοελλαδικών Μελετών, τ. Β 1969-70, σ.211.
3. Αλέξανδρου Σάββα, Ξηρομερίτικα Δημοτικά Τραγούδια, Αθήνα 1984
4.Αμφικτιονία Ακαρνάνων, «Θεόδωρος Γρίβας, ο σταυραετός της Λάμιας».
