Την Τρίτη 6 Οκτωβρίου 2020 στο πλαίσιο της δράσης #EUGreenWeek2020, της μεγαλύτερης περιβαλλοντικής εκδήλωσης της Ευρώπης, στην οποία συμμετείχε για πρώτη φορά φέτος η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας & Λευκάδος, σε πρόγραμμα της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Εθελοντισμός, Πολιτισμός, Περιβάλλον, Ιστορία – Δρούμε (ΕΠΠΙ-ΔΡΟΥΜΕ), υλοποιήθηκε πολιτιστική διαδρομή στα Όρη του Βάλτου, κατά την οποία οι αρχαιολόγοι της Εφορείας μας, Φραγκούλα Γεώρμα και Γεώργιος Σταμάτης, επισκέφθηκαν αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία της περιοχής.
εικ. 1
Η διαδρομή στην ορεινή περιοχή του Βάλτου ξεκίνησε με επίσκεψη στο ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Θωμά Εμπεσού (εικ. 1). Το ανακαινισμένο σήμερα μοναστήρι στο παλιό χωριό του Εμπεσού χτίστηκε το 1700 από τον αρματολό του Βάλτου Καπετάν Σταθά, σύμφωνα με την υπέρθυρη κτητορική επιγραφή («Κτίτωρ Καπετάν Σταθάς 1700 Απριλίου …8»).
εικ. 2
Στη συνέχεια, η ομάδα μετέβη στο χωριό Θύαμος και την οχυρωμένη ακρόπολη αταύτιστης πόλης της χώρας των Αγραίων ή Αγραέων, λείψανα της οποίας διατηρούνται σε χαμηλό λόφο με την ονομασία «Καστρί» (εικ. 2). Σε πλάτωμα στην κορυφή του λόφου διατηρούνται λαξευμένα στον φυσικό βράχο τα θεμέλια κτισμάτων που αναπτύσσονται σε άνδηρα (εικ. 3).
Η ακρόπολη δεσπόζει στην περιοχή και εποπτεύει τη μοναδική ορεινή και εν μέρει πεδινή διάβαση από Ν. προς Β. μεταξύ των Ορέων του Βάλτου και της οροσειράς του Μακρυνόρους, η οποία καταλήγει στη Φλωριάδα, όπου επίσης διατηρούνται τα ερείπια αταύτιστης αρχαίας πόλης. Σε μικρή απόσταση προς Ν. της ακρόπολης, στη θέση Δαφνοπήγαδο ή Καπέικα, εντοπίζεται το νεκροταφείο της αρχαίας πόλης. Τόσο το νεκροταφείο όσο και η οχυρωμένη ακρόπολη στη θέση «Καστρί» έχουν καταγραφεί στο αρχείο της Εφορείας μας από παλαιότερες περιοδείες και έρευνες στην περιοχή. Στην οχύρωση μάλιστα αναφέρεται και ο Γάλλος περιηγητής L. Heuzey, από τον οποίο μας είναι γνωστές πολλές ακροπόλεις του Ορεινού Βάλτου. Η διαδρομή κατέληξε στο ανακαινισμένο πετρόχτιστο ναό της Αγίας Σωτήρας της Σβάρνας (εικ. 4).
Η ακριβής χρονολογία ιδρύσεως του ναού παραμένει άγνωστη. Σύμφωνα με μαρτυρίες, σε λίθο, ο οποίος χάθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναγραφόταν η χρονολογία 1205, ενώ τα χρόνια της Τουρκοκρατίας φαίνεται ότι λειτουργούσε εδώ Κρυφό Σχολειό. Συνοδοιπόροι στην πολιτιστική διαδρομή μας στα Όρη του Βάλτου ήταν η κα Παρθενία Χαρίτου, Πρόεδρος της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας ΕΠΠΙ-ΔΡΟΥΜΕ, ο Πρόεδρος της Τ.Κ. Πατιοπούλου Κωνσταντίνος Λαμπράκης, η κα Σταυρούλα Κότσιαλου, εκπρόσωπος του Πολιτιστικού Συλλόγου Θυάμου, καθώς και εθελοντές-μέλη της ΕΠΠΙ-ΔΡΟΥΜΕ, κάτοικοι του χωριού, Δημήτριος Καππές και Βησσαρία Μίγδου, και ο Σπύρος Αρτινός, ενώ στο Μοναστήρι Αγίου Θωμά Εμπεσού η ξενάγηση πραγματοποιήθηκε από τον εφημέριο, π. Χρήστο Σωτηρίου.
