Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε στο σύνολό τους τα αιτήματα για παροχή στήριξης που υπέβαλαν 18 κράτη μέλη όσον αφορά την προετοιμασία των σχεδίων τους για τη δίκαιη μετάβαση περιοχών, τα οποία οφείλει να καταρτίσει κάθε κράτος μέλος προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση στη χρηματοδότηση του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης.
Υπενθυμίζεται ότι ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης αποτελεί μέρος του επενδυτικού σχεδίου της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και ότι θα κινητοποιήσει 100 δισ. ευρώ σε επενδύσεις για την παροχή πρόσθετης, στοχευμένης στήριξης στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο από τη μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία και που ταυτόχρονα έχουν μικρότερες δυνατότητες αντιμετώπισης της εν λόγω πρόκλησης. Η έγκριση δόθηκε μετά από ειδική πρόσκληση που δημοσίευσε η Επιτροπή στα τέλη Φεβρουαρίου 2020 στο πλαίσιο του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων.
Η επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων, κ. Ελίζα Φερέιρα, δήλωσε: «Οι εργασίες μας για την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας συνεχίζονται. Η κλιματική αλλαγή εξακολουθεί να αποτελεί πραγματικότητα. Η καταπολέμησή της παραμένει εξίσου επιτακτική. Η Επιτροπή υποστηρίζει σθεναρά τα κράτη μέλη, ώστε να εξασφαλιστεί η δίκαιη μετάβαση όλων των ευρωπαϊκών περιφερειών. Η εν λόγω στήριξη στο πλαίσιο του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων αποτελεί σημαντικό βήμα, καθώς θα συμβάλει στην κατάρτιση σχεδίων μετάβασης και θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να επωφεληθούν από τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία πραγματοποιείται με δίκαιο τρόπο και χωρίς να μένει κανείς στο περιθώριο».
Στο πλαίσιο του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, η Επιτροπή θα παράσχει εξατομικευμένη εμπειρογνωμοσύνη προκειμένου να βοηθήσει, για παράδειγμα, τις εθνικές και περιφερειακές αρχές:
- να αξιολογήσουν τον κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο της μετάβασης και να σκιαγραφήσουν τη διαδικασία μετάβασης μέχρι το 2030,
- να αναπτύξουν διάλογο μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών, όπως είναι οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και η κοινωνία των πολιτών, για τη διαμόρφωση ενός κοινού οράματος σχετικά με τον τρόπο υλοποίησης της μετάβασης
- και να προσδιορίσουν δράσεις για την επίτευξη μιας επιτυχούς δίκαιης μετάβασης.
Επόμενα βήματα
Κατά τους προσεχείς μήνες, έως τα τέλη του 2020, η Επιτροπή θα παράσχει στοχευμένη στήριξη για να βοηθήσει τα κράτη μέλη όσον αφορά την προετοιμασία των σχεδίων δίκαιης μετάβασης περιοχών. Τα κράτη μέλη είναι αυτά που θα καταρτίσουν και θα οριστικοποιήσουν τα εν λόγω σχέδια, σε στενή διαβούλευση με τους αρμόδιους εθνικούς, περιφερειακούς και τοπικούς φορείς, εξασφαλίζοντας έτσι ότι έχουν την κυριότητα της μετάβασης. Στη συνέχεια, τα σχέδια θα υποβληθούν προς έγκριση στην Επιτροπή.
Ιστορικό
Στις 11 Δεκεμβρίου 2019 η Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, φιλοδοξώντας να καταστεί ο πρώτος κλιματικά ουδέτερος συνασπισμός σε παγκόσμιο επίπεδο έως το 2050.
Στις 14 Ιανουαρίου 2020 η Επιτροπή ανακοίνωσε το επενδυτικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, του οποίου σκοπός είναι να συμβάλει στη χρηματοδότηση της μετάβασης. Ωστόσο, δεν ξεκινούν όλα τα κράτη μέλη τη μετάβασή τους από το ίδιο σημείο —ορισμένα θα επηρεαστούν περισσότερο από άλλα. Ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης αποτελεί βασικό εργαλείο ώστε να διασφαλιστεί ότι η μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία πραγματοποιείται με δίκαιο τρόπο, χωρίς να μένει κανείς στο περιθώριο.
Ο Μηχανισμός παρέχει στοχευμένη στήριξη, ώστε να κινητοποιηθούν τουλάχιστον 100 δισ. ευρώ κατά την περίοδο 2021-2027 στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο, για την άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στις περιφέρειες που επηρεάζονται έντονα από τη μετάβαση και που ταυτόχρονα έχουν μικρότερες δυνατότητες αντιμετώπισης των προκλήσεων.
Προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στη διαθέσιμη χρηματοδότηση, τα κράτη μέλη πρέπει να καταρτίσουν, σε συνεννόηση με την Επιτροπή, σχέδια δίκαιης μετάβασης περιοχών. Στα εν λόγω σχέδια, τα κράτη μέλη θα προσδιορίσουν τις περιοχές που θα επηρεαστούν περισσότερο από τη μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία, θα καθορίσουν τις αναπτυξιακές προκλήσεις των εν λόγω περιοχών και θα σκιαγραφήσουν την πορεία της καθεμίας όσον αφορά τη μετάβαση έως το 2030, σε στενή διαβούλευση με τους αρμόδιους εθνικούς, περιφερειακούς και τοπικούς φορείς. Η έγκριση των σχεδίων αυτών από την Επιτροπή θα αποδεσμεύσει τη στήριξη των κρατών μελών μέσω των 3 πυλώνων του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, δηλαδή:
1) του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο θα παράσχει επιχορηγήσεις 30-50 δισ. ευρώ για τον κοινωνικό και οικονομικό μετασχηματισμό στις περιφέρειες της δίκαιης μετάβασης·
2) ενός ειδικού καθεστώτος στο πλαίσιο του InvestEU, το οποίο θα συγκεντρώσει έως και 45 δισ. ευρώ από ιδιωτικές επενδύσεις, και
3) ενός μηχανισμού δανειοδότησης του δημόσιου τομέα, ο οποίος θα κινητοποιήσει 25-30 δισ. ευρώ σε επενδύσεις στον δημόσιο τομέα.
Η Επιτροπή παρέχει άμεση στήριξη στα κράτη μέλη μέσω του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, ώστε να τα βοηθήσει να καταρτίσουν τα σχέδια δίκαιης μετάβασης περιοχών και, με τον τρόπο αυτό, να εφαρμόσουν την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Για τον σκοπό αυτό, στα τέλη Φεβρουαρίου η Επιτροπή δημοσίευσε ειδική πρόσκληση, στο πλαίσιο του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, ούτως ώστε να παράσχει στήριξη για την κατάρτιση των σχεδίων δίκαιης μετάβασης περιοχών. Την εν λόγω στήριξη ζήτησαν 18 κράτη μέλη (Βέλγιο, Βουλγαρία, Κύπρος, Τσεχία, Ελλάδα, Ισπανία, Φινλανδία, Ουγγαρία, Κροατία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λιθουανία, Λετονία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σουηδία και Σλοβακία), και η Επιτροπή ενέκρινε και τα 18 αιτήματα. Τα τελευταία δύο χρόνια, η Επιτροπή έχει ήδη παράσχει πρακτική υποστήριξη στις περιφέρειες μέσω του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, ώστε να τις βοηθήσει στην κατάρτιση μακροπρόθεσμων οικονομικών στρατηγικών για τη μετάβαση από τον άνθρακα, όπως για παράδειγμα στην περιφέρεια Horna Nitra της Σλοβακίας, στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας της Ελλάδας ή στην περιφέρεια Valea Jiului της Ρουμανίας.
