Γλυκιά Κυριακή στα παράλια του Ιονίου και το μόνο που ακούγεται είναι ο ανεπαίσθητος ήχος τριάντα ποδηλάτων που κινούνται στον παραθαλάσσιο δρόμο ανάμεσα σε δύο μικρές γραφικές κωμοπόλεις, την Πάλαιρο και τον Μύτικα. Ο ποδηλατικός παράδεισος δεν απέχει πολύ από αυτή την εμπειρία, καθώς τα μάτια χορταίνουν νησιά (Λευκάδα, Μεγανήσι, Κάλαμος) και τα πνευμόνια θαλασσινή αύρα.
Τα 18 χιλιόμετρα που διανύσαμε στις ακτές της Αιτωλοακαρνανίας περιλαμβάνονται στην ευρωπαϊκή ποδηλατική διαδρομή Eurovelo 8, μια διαδρομή χιλιάδων χιλιομέτρων που, όταν ολοκληρωθεί, θα συνδέει τις ισπανικές ακτές του Ατλαντικού με την Αθήνα και θα καταλήγει στην Κύπρο. Οι 14 διαδρομές Eurovelo (οι μονοί αριθμοί υποδηλώνουν διαδρομές από Βορρά προς Νότο, οι ζυγοί αριθμοί διαδρομές από τη Δύση προς την Ανατολή) διασχίζουν την Ευρώπη από άκρη σε άκρη, απευθυνόμενες σε μια πολύ διαδεδομένη στο εξωτερικό «φυλή» περιηγητών: στους ποδηλατοτουρίστες.
Είναι οι άνθρωποι που φορτώνουν μετρημένα υπάρχοντα σε ποδηλατικές τσάντες και κινούνται από μέρος σε μέρος με αργούς ρυθμούς, ζουν σε επαφή με το τοπίο και απολαμβάνουν λεπτομέρειες που άλλοι προσπερνούν. Θα μπορούσε κανείς να συγκρίνει τον ποδηλατοτουρισμό με την κρουαζιέρα, με την έννοια ότι η χαρά του μέσου είναι συχνά το ίδιο σημαντική με τους σταθμούς του ταξιδιού. Επιπλέον, η ποδηλατική περιήγηση είναι το πιο φιλικό προς το περιβάλλον είδος τουρισμού, αν εξαιρέσουμε τον περιπατητικό τουρισμό, και ταυτόχρονα πηγή εσόδων για τους τόπους που υποδέχονται τους ποδηλάτες, γιατί επιμηκύνει την τουριστική σεζόν και φέρνει επισκέπτες σε μέρη στα οποία σπανίζουν. Παλαιότερη μελέτη του Ευρωκοινοβουλίου, που βρίσκεται αναρτημένη στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ποδηλατών (ecf.com), έδειξε ότι κάθε χρόνο γίνονται 2,2 δισεκατομμύρια ποδηλατικές εξορμήσεις για τουριστικούς λόγους στην Ευρώπη, εκ των οποίων τα 20 εκατομμύρια περιλαμβάνουν τουλάχιστον μία διανυκτέρευση.
Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας είναι ο πρώτος ελληνικός φορέας που έκανε το βήμα ένταξης στο δίκτυο Eurovelo, τοποθετώντας πληροφοριακές πινακίδες σε διάφορα σημεία της διαδρομής 8, κατασκευάζοντας ιστοσελίδα (http://cyclingwesterngreece.com) και εφαρμογή για κινητά (σύντομα διαθέσιμη για Αndroid και iOS), με την οποία οι επισκέπτες ενημερώνονται για τις ιδιαιτερότητες κάθε τμήματος της διαδρομής, τα σημεία εξυπηρέτησης ποδηλατών, τα φιλικά προς το ποδήλατο καταλύματα και τα σημεία ενδιαφέροντος. Το γεγονός ότι ο αντιπεριφερειάρχης Τουρισμού, Νίκος Κοροβέσης, ήταν παρών στη συνάντηση στο Δημαρχείο της Βόνιτσας, όπου έγινε η σχετική παρουσίαση, δείχνει ότι το ποδήλατο αρχίζει σιγά σιγά να γίνεται αντιληπτό και ως τουριστικό προϊόν.
Για την ανάπτυξη του ποδηλατικού τουρισμού, το επόμενο βήμα είναι να σχεδιαστούν οι κινήσεις που χρειάζονται για να μην είναι οι διαδρομές μόνο γραμμές επί χάρτου και να προσελκύσουν περισσότερους ποδηλάτες όχι μόνο από το εξωτερικό, αλλά και από την Ελλάδα. Ενώ οι σχετικές συζητήσεις αναλώνονται στο πώς μπορεί να συμβάλει ο ιδιωτικός τομέας στην ανάπτυξη του ποδηλατικού τουρισμού, το πραγματικό κλειδί είναι άλλο: το πώς οι διαδρομές θα γίνουν πιο ασφαλείς, ώστε να επιλέγονται από περισσότερες κατηγορίες ποδηλατών, όχι μόνο από τους πιο «ψημένους».
Στο εξωτερικό
Στο δίκτυο Eurovelo υπάρχουν διαδρομές που εκτείνονται εξ ολοκλήρου σε προστατευόμενους ποδηλατόδρομους, όπως η 15 (1.320 χλμ. κατά μήκος του Ρήνου) και άλλες που χρησιμοποιούν δρόμους πολύ μικρής κυκλοφορίας. Στην κατηγοριοποίηση κάθε διαδρομής φαίνεται πόση κίνηση έχει, αν υπάρχουν εμπόδια (σκάλες κ.λπ.) και σε τι κατάσταση είναι οι υποδομές. Στην Ελλάδα, όπως και στις άλλες χώρες των Βαλκανίων, οι διαδρομές έχουν χαραχτεί σε επαρχιακούς δρόμους, στους οποίους οι συνθήκες ασφαλείας δεν είναι ιδανικές. «Ηταν Σάββατο και είχε πολλή κίνηση, πολλοί έτρεχαν με τα αυτοκίνητα για να πάνε στη θάλασσα και όσο πιο γρήγορα έφθαναν, τόσο το καλύτερο» διαβάζουμε στο ημερολόγιο ενός ζευγαριού ποδηλατών μέσης ηλικίας από τη Γερμανία (radtouren.bonn-castell.de), που διέσχισε πριν από λίγα χρόνια την Αιτωλοακαρνανία. «Υπήρχαν παντού πινακίδες με τα όρια ταχύτητας, αλλά ήταν τελείως άχρηστες. Χρειαζόταν να είμαστε πολύ συγκεντρωμένοι για να αποφύγουμε τους κινδύνους». Το συγκεκριμένο ζευγάρι ολοκλήρωσε με επιτυχία την περιήγησή του (είχαν ήδη ποδηλατήσει στη Βοσνία, στο Μαυροβούνιο και στην Αλβανία), παρότι επέλεξε την κεντρική διαδρομή Αμφιλοχία – Αγρίνιο – Μεσολόγγι αντί της γραφικής παραλιακής διαδρομής που διανύσαμε εμείς. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι ακόμη και η ποδηλατική μαγεία της παραθαλάσσιας διαδρομής θα ήταν πολύ μικρότερη αν δεν ακολουθούσε την ομάδα μας αυτοκίνητο συνοδείας, που διασφάλιζε ότι δεν θα πέσει πάνω μας κάποιος βιαστικός.
Ο κρίσιμος παράγων της ασφάλειας
Ακόμη και αν φορείς, περιφέρειες και κράτη δεν έχουν κονδύλια για κατασκευή ξεχωριστών ποδηλατικών υποδομών (προστατευμένων ποδηλατόδρομων), υπάρχουν παρεμβάσεις που μπορούν να λειτουργήσουν προς όφελος της οδικής ασφάλειας όλων, όχι μόνο των ποδηλατών. Το πρώτο πράγμα που οφείλει να γίνει είναι να εντοπιστούν οι παγίδες του οδικού δικτύου, να λειτουργήσει δηλαδή η πολιτεία με γνώμονα την παραδοχή ότι δεν είναι όλα τα χιλιόμετρα δρόμου ίδια. Σε κάποια σημεία συμβαίνουν ξανά και ξανά συγκρούσεις, και αυτό οφείλει να απασχολεί τον σχεδιασμό 365 ημέρες τον χρόνο, όχι μόνο την παγκόσμια ημέρα μνήμης θυμάτων τροχαίων συγκρούσεων. Ενημερωτικές πινακίδες «Προσοχή, ποδήλατα» πριν από τις στροφές, μετρητές ταχύτητας των οχημάτων στα πιο επικίνδυνα σημεία, φροντίδα για την ποιότητα της ασφάλτου, θα έδειχναν ότι τουλάχιστον γίνονται προσπάθειες σεβασμού της ανθρώπινης ζωής.
«Μπορούν να γίνουν παρεμβάσεις με οριζόντια και κάθετη σήμανση», λέει ο καθηγητής του ΕΜΠ Θάνος Βλαστός, σημειώνοντας ότι όταν μειώνεται το διαθέσιμο πλάτος για την κίνηση των αυτοκινήτων, αυξάνεται η συμμόρφωση προς τα όρια ταχύτητας. Σε πολλά σημεία του επαρχιακού δικτύου, μια απλή ή καλύτερα ανάγλυφη γραμμή στην άσφαλτο, που θα χωρίζει την κίνηση των οχημάτων από την κίνηση των ποδηλάτων (η προσέγγιση αυτή έχει επιλεγεί σε ορεινούς δρόμους της Κύπρου), μπορεί να θυμίσει στους οδηγούς ότι το επαρχιακό δίκτυο δεν είναι πίστα αγώνων.
Πινακίδα στη διαδρομή Eurovelo 8. Προκειμένου οι ποδηλατικές διαδρομές να είναι κάτι περισσότερο από… πινακίδες, χρειάζεται μέριμνα από τους αρμοδίους για την οδική ασφάλεια.
Πέρα από αυτό, οι ποδηλατοτουρίστες έχουν ανάγκη από υποδομές που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν να ξεπεράσουν τα πιο άχαρα ή επικίνδυνα σημεία ή που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως «plan B» σε περίπτωση βροχής, κόπωσης ή βλάβης. Η βασική, πέρα φυσικά από τις σχάρες για μεταφορά ποδηλάτων, είναι η αξιόπιστη πληροφόρηση στα αγγλικά που να επιτρέπει εκ των προτέρων τον σχεδιασμό των διαδρομών. Ανόητα εμπόδια, όπως η απαγόρευση ποδηλάτων στη σήραγγα Ακτίου – Πρέβεζας, πρέπει να βρεθεί ένας έξυπνος τρόπος να ξεπεραστούν. Στις θετικές ειδήσεις περιλαμβάνεται η πρόσφατη αλλαγή πολιτικής του ΟΣΕ, ο οποίος έγινε πιο φιλικός προς τα ποδήλατα, επιτρέποντας τη μεταφορά τους και στα τρένα Ιntercity. Αλλά και εδώ λείπει η αξιοπιστία που θα επέτρεπε τον σχεδιασμό ενός ταξιδιού με εκ των προτέρων αγορά εισιτηρίου.
Οι προοπτικές για την Ελλάδα είναι τεράστιες, ακόμη και αν η πολιτεία δεν κάνει τίποτα, γιατί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της χώρας υπάρχουν μικροί δρόμοι με ελάχιστη κίνηση, που προσφέρονται για υπέροχες ποδηλατικές εμπειρίες. Τους ανακαλύπτουν οι τουρίστες μόνοι τους ή με τη βοήθεια εξειδικευμένων ταξιδιωτικών γραφείων.
Μπορούμε μόνο να φανταστούμε πόσο περισσότερους ευτυχισμένους ξένους και ντόπιους ποδηλάτες θα αποκτήσουμε αν η διοίκηση, σε όλα τα επίπεδα, αρχίσει σιγά σιγά να κάνει κι εκείνη πετάλι.
kathimerini.gr
