WWF: Δουλεύουμε για ένα δίκαιο μέλλον χωρίς λιγνίτη.
Όσο και αν αρχικά ο τίτλος ξενίζει τον αναγνώστη η μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή σημαίνει κάτι αρκετά λογικό: όταν η οικονομία μιας περιοχής μονοπωλείται από μία και μόνο οικονομική ή παραγωγική δραστηριότητα που νομοτελειακά τελειώνει, είναι απολύτως αναγκαία η ανάπτυξη άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων που θα βοηθήσουν την περιοχή να γυρίσει σελίδα. Κάτι τόσο φιλόδοξο όμως δεν μπορεί να γίνει χωρίς στρατηγικό σχέδιο.
Η μετάβαση στη «μεταλιγνιτική» εποχή λοιπόν είναι η προσπάθεια δημιουργίας ενός τέτοιου στρατηγικού πλάνου για τις τοπικές κοινωνίες που για χρόνια εγκλωβίστηκαν οικονομικά και κοινωνικά στη «μονοκαλλιέργεια» του λιγνίτη για την παραγωγή ενέργειας. Καμία τέτοια μετάβαση όμως δεν μπορεί να είναι δίκαιη αν δεν σχεδιαστεί συμμετοχικά με δημόσιο διάλογο που να συμπεριλαμβάνει όλους τους εμπλεκόμενους. Για να ελαχιστοποιηθούν οι δυσμενείς επιπτώσεις τόσο απέναντι στους εργαζομένους, όσο και στις άμεσα εξαρτημένες από τη λιγνιτική δραστηριότητα τοπικές κοινωνίες, μια συμμετοχική στρατηγική δίκαιης μετάβασης είναι απαραίτητη.
Η αναγκαιότητα για τη μετάβαση αυτή είναι τώρα περισσότερο από ποτέ εμφανής. Σε έναν κόσμο που τα ορυκτά καύσιμα έχουν χάσει την πρωτοκαθεδρία τους ανεπιστρεπτί, η σταδιακή μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι επιτακτική. Αυτή άλλωστε είναι και η μόνη κατεύθυνση αν θέλει η Ευρώπη να ανταποκριθεί στους δεσμευτικούς για το κλίμα και την ενέργεια στόχους, όπως αυτοί απορρέουν από τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή.
Για τον σκοπό αυτό το WWF Ελλάς, σε στενή συνεργασία με το WWF Γερμανίας, το WWF Βουλγαρίας και το WWF Πολωνίας, δημιούργησαν το πρόγραμμα «Δίκαιη Μετάβαση για την Ανατολική και Νότια Ευρώπη» με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για το Κλίμα, του Γερμανικού Υπουργείου Περιβάλλοντος. Αντικείμενο αυτής της πρωτοβουλίας είναι να αναδειχθούν συγκεκριμένες εναλλακτικές για δημιουργία θέσεων εργασίας σε οικονομίες εξαρτημένες από τον λιγνίτη, στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Πολωνία, να αξιοποιηθούν τα απαραίτητα χρηματοδοτικά εργαλεία για την υλοποίησή τους και να δημιουργηθεί ένα ζωντανό δίκτυο διαφορετικών φορέων (εργαζόμενοι, τοπική αυτοδιοίκηση, κοινωνία των πολιτών, πανεπιστήμια κτλ) που θα συμβάλλουν στην εδραίωση της Δίκαιης Μετάβασης ως βασικό συστατικό εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών.
Μέσα από το πρόγραμμα αυτό η έννοια της δίκαιης μετάβασης φιλοδοξούμε να μπει στην κορυφή της ατζέντας των πολιτικών για μια οικονομία χαμηλού άνθρακα, σε επίπεδο ΕΕ, αλλά και σε εθνικό επίπεδο, επιβεβαιώνοντας παράλληλα την κεντρική θέση που κατέχει η κοινωνική δικαιοσύνη στον πυρήνα των αξιών της ΕΕ.
Οι δράσεις του προγράμματος
Πυρήνας των δράσεων του προγράμματος δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από την εκπόνηση των στρατηγικών σχεδίων δίκαιης μετάβασης σε συγκεκριμένες περιοχές ενδιαφέροντος της Βουλγαρίας (Νοτιοδυτική Βουλγαρία), της Ελλάδας (Δυτική Μακεδονία) και της Πολωνίας (Σιλεσία). Κάθε ένα από αυτά τα σχέδια μετάβασης θα αποτελέσει τη βάση για τη χάραξη ολοκληρωμένης στρατηγικής δίκαιης μετάβασης σε επίπεδο ΕΕ, κρατών-μελών, αλλά και συγκεκριμένων περιοχών που έχουν τις μεγαλύτερες απαιτήσεις. Τα σχέδια μετάβασης θα στηριχθούν στο σχέδιο που έχει ήδη εκπονήσει το WWF Ελλάς σε συνεργασία με το Πάντειο Πανεπιστήμιο το 2016 «Οδικός Χάρτης Μετάβασης στη Μεταλιγνιτική Περίοδο για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας», όπου για πρώτη φορά διαμορφώθηκε και κοστολογήθηκε ένα σχέδιο μετάβασης στη μεταλιγνιτική περίοδο, το οποίο συγκεκριμενοποιεί προτάσεις και προτείνει λύσεις για τον πρωτογενή, τον δευτερογενή και τριτογενή τομέα της τοπικής οικονομίας της Δυτικής Μακεδονίας. Η προσπάθεια αυτή θα συνοδευτεί επίσης από μια μελέτη που θα εξετάζει τις επιτυχημένες πρακτικές που εφαρμόστηκαν στην περίπτωση της Γερμανίας.
Για την καλύτερη συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες, και για λόγους διαφάνειας, στις δράσεις περιλαμβάνονται ανοιχτές συζητήσεις με εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης, τοπικούς βουλευτές, εκπροσώπους εργαζομένων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και άλλους τοπικούς φορείς στη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Πολωνία. Οι ανοιχτές αυτές συζητήσεις θα συμβάλουν, τόσο στη διαμόρφωση των προτάσεων για τη δίκαιη μετάβαση, όσο και στη δημιουργία ενός ευρύτερου δικτύου φορέων από τις τέσσερις χώρες.
Τέλος, θα οργανωθούν δράσεις πολιτικής επικοινωνίας οι οποίες θα υπογραμμίσουν στους θεσμούς της ΕΕ τη σημασία της δίκαιης μετάβασης, ώστε να αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα της ευρωπαϊκής κλιματικής και κοινωνικής πολιτικής. Ταυτόχρονα ζητούμενο αποτελεί και η εξασφάλιση των απαραίτητων χρηματοδοτικών πόρων μέσω, τόσο της νέας «πλατφόρμας άνθρακα» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όσο και του νέου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και δημοσίων εσόδων σε εθνικό επίπεδο.
Το πρόγραμμα της δίκαιης μετάβασης στη μεταλιγνιτική εποχή αποτελεί για εμάς ένα έργο πνοής. Προνοούμε και σχεδιάζουμε το μέλλον, ώστε η μετάβαση να μην αποκλείει κανέναν και να γίνει όσο πιο ομαλά γίνεται. Μαζί μπορούμε να προτείνουμε λύσεις που θα κάνουν το μέλλον μας καλύτερο.
