Χρήσιμες οδηγίες και συμβουλές για τη λίπανση σε ελιές, αμπέλια, ροδιές, εσπεριδοειδή, καλαμπόκι, στέβια, πατάτα, τομάτα, καπνό, βαμβάκι, μηλιές, ροδακινιές, δαμασκηνιές, ακτινίδια, μηδική, ρύζι, κριθάρι, σιτάρι.

Για να επιτευχθεί ο στόχος της ορθής λίπανσης από τον παραγωγό, είναι κρίσιμες παράμετροι η επιλογή του κατάλληλου για το έδαφος και την καλλιέργεια λιπάσματος αλλά και ο έλεγχος των ποσοτήτων που προστίθενται κάθε φορά, καθώς και ο τρόπος και ο χρόνος εφαρµογής τους.

Για τη µεγιστοποίηση των αποτελεσµάτων στις εµπορικές καλλιέργειες είναι απαραίτητος ο σχεδιασµός της φυτοθρεπτικής διαχείρισης, κατόπιν εργαστηριακών αναλύσεων, από ειδικό στη θρέψη των φυτών που θα λάβει υπόψη του και κάποιες άλλες παραµέτρους. Παρακάτω δίνονται οδηγίες λίπανσης των κυριοτέρων καλλιεργειών που αφορούν συνήθεις καταστάσεις. Έτσι οι ποσότητες λιπασµάτων που συστήνονται θα πρέπει να προσαρµόζονται ανάλογα.

Ελιά

Για τη λιπαντική αγωγή σύγχρονων καλλιεργειών ελιάς πυκνής και υπερπυκνής φύτευσης δεν υπάρχουν ακόµη επαρκή πειραµατικά δηµοσιευµένα στοιχεία. Αντίθετα για την παραδοσιακή καλλιέργεια της ελιάς οι ανάγκες σε λιπαντικά στοιχεία ανά µέσης κόµης ελαιόδενδρο έχουν επαρκώς µελετηθεί. Η ελιά αντιδρά θεαµατικά στην αζωτούχο λίπανση, ιδιαίτερα στα εδάφη µέτριας γονιµότητας. Το βόριο είναι σηµαντικό λιπαντικό στοιχείο στα ελαφρά αµµώδη, όξινα ή και ασβεστούχα εδάφη.

Γενικά οι ανάγκες θρεπτικών στοιχείων ανά ελαιόδενδρο είναι άζωτο (Ν) 1-1,5 κιλά, φωσφόρος (Ρ2Ο5) 0,2-0,4 κιλά, κάλιο (Κ2Ο) 1-1,5 κιλά και βόριο (Β) 40-45 γραµµάρια. Στη βασική λίπανση δίδονται το µισό του αζώτου, ο φωσφόρος και το κάλιο και το βόριο. Το υπόλοιπο άζωτο δίδεται ως επιφανειακή λίπανση σε δύο δόσεις, λίγο πριν την καρπόδεση και κατά την ξυλοποίηση του ενδοκαρπίου του σπέρµατος.

Σιτάρι - Κριθάρι

Τα σιτάρια και το κριθάρι απαιτούν ισχυρή αζωτούχα λίπανση και κατά δεύτερο λόγο φωσφορική. Στα ελληνικά εδάφη οι ανάγκες των σιτηρών για προσθήκη καλίου είναι περιορισµένες. Γενικά οι ανάγκες θρεπτικών στοιχείων σε κιλά ανά στρέµµα για τα σιτηρά είναι άζωτο (Ν) 8-16, φωσφόρος (Ρ2Ο5) 4-8 και κάλιο (Κ2Ο) 0-4. Στη βασική λίπανση προστίθενται ο φωσφόρος, το κάλιο και µέχρι 5 κιλά αζώτου. Το υπόλοιπο άζωτο προστίθεται ως επιφανειακή λίπανση σε δύο δόσεις. Σε όξινα σταροχώραφα, όπως σε αρκετά της Δυτικής Θεσσαλίας, της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας να προτιµώνται οι ασβεστούχες, αλκαλικές µορφές λιπασµάτων.

Εσπεριδοειδή

Σε δένδρα κανονικής καρποφορίας (παραγωγή 100 κιλά καρπών περίπου) αμμωνιακή μορφή σε ασβεστούχα εδάφη 3,0-3,5 κιλά/δένδρο και νιτρική μορφή σε όξινα εδάφη 3,0 κιλά/δένδρο. Τα λιπάσματα πρέπει να δίνονται την κατάλληλη εποχή, τα 2/3 της ποσότητας στο τέλος του χειμώνα με την προσθήκη θειικής και ασβεστούχου νιτρικής αμμωνίας και το 1/3 μετά το δέσιμο των καρπών με την προσθήκη νιτρικής αμμωνίας

Βαµβάκι

Η καλλιέργεια του βαµβακιού δεν είναι απαιτητική σε µεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων. Στα όξινα εδάφη απαιτείται προσθήκη µαγνησίου. Παρουσιάζει αυξηµένη ευαισθησία σε ελλείψεις βορίου και ψευδαργύρου. Οι παραπάνω τροφοπενίες απαντώνται σε αρκετά εδάφη. Γενικά οι ανάγκες θρεπτικών στοιχείων σε κιλά ανά στρέµµα είναι άζωτο (Ν) 12-16, φωσφόρος (Ρ2Ο5) 6-12 και κάλιο (Κ2Ο) 6-12.

Στη βασική λίπανση δίδονται τα δύο τρίτα του αζώτου, ο φωσφόρος και το κάλιο. Τα δύο τελευταία πρέπει να προστίθενται ακόµη και όταν η ανάλυση του εδάφους δείχνει επάρκεια. Το υπόλοιπο του αζώτου εφαρµόζεται σε µία ή δύο δόσεις πριν από την εµφάνιση των χτενιών και των ανθέων.

Τοµάτα

Η τοµάτα έχει υψηλές απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία λόγω µεγάλης παραγωγής καρπών και βλαστικής µάζας. Οι λιπαντικές ανάγκες σε κιλά στοιχείων ανά στρέµµα για τους τρεις τύπους της καλλιέργειας ντοµάτας εκτιµώνται ως εξής για Άζωτο, Φώσφορο, Κάλιο και Μαγνήσιο αντίστοιχα: Στη Βιομηχανική τομάτα: 25-35,15-20,30-37 και5-8, την Επιτραπέζια ντομάτα 30-40, 15-20, 40-50 και 8-10 και τη τομάτα Θερμοκηπίου 35-45,20-22,55-65 και 10-12.Στη βασική λίπανση χορηγούνται όλη η ποσότητα του φωσφόρου και του µαγνησίου και οι µισές ποσότητες περίπου του αζώτου και του καλίου. Οι υπόλοιπες ποσότητες του αζώτου και καλίου επιµερίζονται κατά τη διάρκεια του βλαστικού σταδίου και ελαχιστοποιούνται ή σταµατούν τελείως λίγο πριν την έναρξη ωρίµανσης των καρπών.

Πατάτα

Η καλλιέργεια της πατάτας έχει απαιτήσεις. Σε εδάφη όξινα (µε pH µέχρι 5,5), όπου η πατάτα ευδοκιµεί, χρειάζεται προσθήκη µαγνησίου. Όµως σε πιο όξινο περιβάλλον µπορεί να εκδηλωθεί τοξικότητα µαγνησίου και χρειάζεται ασβέστωση.Οι µέσες απαιτήσεις λίπανσης για απόδοση 4 τόνων κονδύλων πατάτας υπολογίζονται ως εξής: (κιλά στοιχείων/στρέµµα), Άζωτο (Ν) 16-24, Φωσφόρος (Ρ2Ο5) 12-16, Κάλιο (Κ2Ο) 4-6 και Μαγνήσιο (MgO) 4-6. Στη βασική λίπανση δίδονται τo περισσότερο άζωτο, ο φωσφόρος, το κάλιο και το µαγνήσιο. Η συµπληρωµατική αζωτούχα λίπανση χορηγείται τµηµατικά.

Καλαµπόκι

Το καλαµπόκι έχει µεγάλες ανάγκες αζώτου που εξαρτώνται από το ύψος της παραγωγής. Η απορρόφηση του αζώτου είναι συνεχής σε όλη την περίοδο ανάπτυξης και ιδιαίτερα κατά το σχηµατισµό της φόβης. Ακόµη το καλαµπόκι έχει απαιτήσεις φωσφόρου και καλίου και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην έλλειψη ψευδαργύρου.

Γενικά οι ανάγκες θρεπτικών στοιχείων σε κιλά ανά στρέµµα για το καλαµπόκι είναι Άζωτο (Ν) 20-30, Φωσφόρος (Ρ2Ο5) 6-12 και Κάλιο (Κ2Ο) 4-8. Η µισή ποσότητα του αζώτου, ο φωσφόρος, το κάλιο και µικρή ποσότητα ψευδαργύρου προστίθενται κατά τη βασική λίπανση. Το υπόλοιπο άζωτο προστίθεται όταν τα φυτά έχουν ύψος 60 µε 80 εκ.

Ρύζι

Η καλλιέργεια του ρυζιού αξιοποιεί αλατούχα και αλκαλικά εδάφη και βελτιώνει παθογενή χωράφια. Το ρύζι αποτελεί ιδιόµορφη καλλιέργεια από το γεγονός ότι βρίσκεται υπό κατάκλυση, έχει αυξηµένες απώλειες αζώτου και επίδραση στα λοιπά λιπαντικά στοιχεία. Ακόµη το ρύζι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην έλλειψη ψευδαργύρου. Γενικά οι ανάγκες θρεπτικών στοιχείων σε κιλά ανά στρέµµα για το ρύζι είναι Άζωτο (Ν) 12-16, Φωσφόρος (Ρ2Ο5) 6-8, Κάλιο (Κ2Ο) 4-6 και Ψευδάργυρος (Ζn) 1-1,5.  Το ένα τρίτο του αζώτου, ο φωσφόρος, το κάλιο και ο ψευδάργυρος προστίθενται κατά τη βασική λίπανση. Το υπόλοιπο άζωτο δίδεται σε δύο δόσεις, η πρώτη µε το αδέλφωµα και η δεύτερη στην έναρξη διόγκωσης του σταχυού.

Μηδική

Η μηδική χαρακτηρίζεται ως μια καλλιέργεια υψηλής παραγωγικότητας και σημαντικής απόδοσης σε χόρτο μεγάλης διατροφικής αξίας. Το γεγονός αυτό την κατατάσσει ως ένα από τα πιο απαιτητικά σε λίπανση καλλιεργούμενα είδη.

Εάν εξαιρέσουμε το γεγονός της πλήρους κάλυψης των αναγκών της αρχικά σε Άζωτο (Ν) από τα αζωτοβακτήρια (δρουν στο ριζικό σύστημα της φυτείας δεσμεύοντας ατμοσφαιρικό Άζωτο) και σε Φώσφορο (με μία εφαρμογή του πριν την εγκατάσταση και κάθε περίοδο ανάσχεσης της βλάστησης-χειμερινή περίοδο), η καλλιέργεια της μηδικής απαιτεί μεγάλες ποσότητες Καλίου, Μαγνησίου και Θείου.

Το Patentkali ως ένα πυκνό θειικό λίπασμα Καλίου και Μαγνησίου καλύπτει πλήρως και με μοναδικό τρόπο τις υψηλές ανάγκες της μηδικής σε Κάλιο, Μαγνήσιο και Θείο. Λόγω της προέλευσής του (φυσική επεξεργασία ορυκτών αλάτων) παρέχει άμεσα, με την εφαρμογή του και για μεγάλο χρονικό διάστημα, το Κάλιο, το Μαγνήσιο και το Θείο που χρειάζεται η μηδική.

Η λίπανση με Patentkali συνιστάται να γίνεται τμηματικά:

Α) σε μέτριας σύστασης εδάφη κάθε 1η,  2η και 3η κοπή, 15-20 κιλά /στρέμμα
Β) σε βαριά εδάφη, κάθε 1η και 3η κοπή, 25-30 κιλά / στρέμμα
Σύνθεση Patentkali:
Κάλιο (K2O): 30% (πλήρως υδατοδιαλυτό)
Μαγνήσιο (MgO): 10% (πλήρως υδατοδιαλυτό)
Θείο (S): 18% (πλήρως υδατοδιαλυτό)

Δαμασκηνιά

Αναπτύσσεται καλά σε πλούσια γόνιμα εδάφη με ph 6 - 7,5 ανέχεται όμως και τα πολύ υγρά, συνεκτικά με περίσσεια ασβεστίου σε περιοχές που έχουν τουλάχιστον 700 -1.100 ώρες κρύο για τη διακοπή του λήθαργου των οφθαλμών και θερμοκρασίες από -20c έως 37c (ηλιοκάματα). Ανθίζει πολύ νωρίς την άνοιξη.

Συστήνονται 6 μον Ν, 2 μον Ρ, 12 μον Κ στρ/έτος. Ελλείψεις ιχνοστοιχείων είναι συνήθεις (Fe, Zn, B, Mg). Πλούσια άρδευση ακόμα και μετά τη συγκομιδή είναι απαραίτητη (διαφοροποίηση οφθαλμών).

Αµπέλι

Οι λιπαντικές απαιτήσεις του αµπελιού εξαρτώνται από την ποικιλία, το υποκείµενο, το ύψος της προσδοκώµενης παραγωγής της καλλιέργειας, αλλά και από τα επιδιωκόµενα ποιοτικά χαρακτηριστικά που σχετίζονται µε την τελική χρήση των σταφυλιών, επιτραπέζιων ή οινοποιήσιµων. Το αµπέλι παρουσιάζει ευαισθησία στην έλλειψη µαγνησίου, σιδήρου και βορίου. Ως µέσες απαιτήσεις λίπανσης του αµπελιού σε κιλά ανά στρέµµα στοιχείων δίδονται σε Άζωτο, Φωσφόρος (Ρ2Ο5), Κάλιο Κ2Ο και Μαγνήσιο (MgO) αντίστοιχα στα Οινοποιήσιμα 8-15, 5-8, 12-16 και 4-6 και στα Επιτραπέζια 15-20,6-10, 18-22 και 6-8.Στη βασική λίπανση δίδεται η µισή ποσότητα του αζώτου και ολόκληρες οι ποσότητες του φωσφόρου, καλίου και µαγνησίου. Το υπόλοιπο άζωτο προστίθεται ως επιφανειακή λίπανση κατά την βλαστική περίοδο σε δύο δόσεις.

Στέβια

Το φυτό έχει μικρές απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά, παρόλα αυτά όμως θα πρέπει να διενεργείται έλεγχος της σύστασης του εδάφους. Σε πειράματα που έγιναν διαπιστώθηκε ότι λίπανση με λίπασμα 6-24-24 σε ποσότητα 10 κιλά/στρ. πριν από τη μεταφύτευση και με 14 κιλά/στρ. με ουρία μετά τη μεταφύτευση, είναι ικανοποιητική. Στη χώρα μας διαπιστώθηκε ότι η στέβια αποδίδει καλύτερα όταν γίνει ενσωμάτωση κοπριάς στο έδαφος πριν από τη μεταφύτευση και λίπανση ανάλογα με τις ανάγκες των κατά τόπους εδαφών. Γενικά το άζωτο είναι το σημαντικότερο θρεπτικό στοιχείο για τη στέβια καθώς σχετίζεται με την ανάπτυξη του φυλλώματός της.

Ακτινίδιο

Η βασική λίπανση μπορεί να γίνει από το Φθινόπωρο (όταν γίνεται μόνο Φωσφοροκαλιούχος λίπανση) έως ένα περίπου μήνα πριν την εκπτύξει των φύλλων. Άζωτο εφαρμόζεται και μετά την άνθηση και συχνά στις αρχές Ιουλίου. Η ποσότητα του Αζώτου που πέφτει σ` αυτές αφορά το 30% περίπου της συνολικής ποσότητας. Η τροφοπενία Σιδήρου είναι η πιο συνηθισμένη στην Ακτινιδιά και παρατηρείται σε εδάφη με αλκαλικό Ph (>7.4). Συχνές είναι και οι ελλείψεις Καλίου, χωρίς να διαφεύγει της προσοχής η αναγκαιότητα του Μαγνησίου. Η Ακτινιδιά είναι πολύ ευαίσθητη στο Βόριο - τοξικότητα - ακόμη και σε ελαφρά υψηλότερες συγκεντρώσεις από την άριστη. Η Ακτινιδιά είναι από τα φυτά που αγαπούν το ΧΛΩΡΙΟ, (απορροφά περισσότερο από τον Φωσφόρο), και μπορεί να δεχθεί χλωριούχα λιπάσματα.

Έχει γενικά ανάγκη από υψηλές συγκεντρώσεις ΧΛΩΡΙΟΥ στους ιστούς για να αναπτυχθεί Καλοκαιρινό κλάδεμα (Ιούνιο), είναι ευεργετικό για την αύξηση του μεγέθους των καρπών, και την καλύτερη αξιοποίηση των θρεπτικών.

Ανάγκες σε μονάδες ανά στρέμμα N: 15-20, P: 5-10, K: 20-25, Mg: 2-3

Ροδιά

Δεν πρέπει να λιπαίνετε χωρίς να ποτίζετε και το αντίστροφο. Είναι καλό κατά τη φύτευση των δενδρυλλίων , αν έχετε την δυνατότητα, να ενσωματώνετε ποσότητα χωνεμένης κοπριάς. Για παράδειγμα σε ένα κήπο 10 τ.μ. Ποσότητα 10-20 κιλά έιναι αρκετά και μαζί με την κοπριά προσθέτετε 500 γραμ./δένδρο απλό υπερφωσφορικό λίπασμα και 300γραμ./δένδρο θειίκο κάλιο. Κατά το πρώτο έτος, η χορήγηση 10-15 Αζώτου γραμ/δένδρο/μήνα, βοηθά πολύ στην ανάπτυξη του δένδρου. Κατά το δεύτερο έτος και πριν την άνθηση (Μαιος) χορηγούνται 100 γραμ. Αζώτου 200 γραμ. φωσφώρου και 100 γραμ. Καλίου/δένδρο. Κατά το τρίτο έτος συστήνεται η εφαρμογή 250-300 γραμ. Αζώτου/δένδρο/έτος και φώσφορο-κάλιο μια ποσότητα 150-200 γραμ./δένδρο/έτος.

Όταν τα δέντρα μπουν σε καρποφορία (4-5 ετος) έχουμε την Αζωτούχο λίπανση όπου σε κάθε δέντρο/έτος χορηγούμε 80-150 γραμ. Άζωτο την οποία μοιράζουμε σε 2-3 δόσεις αρχίζοντας από τα τέλη του χειμώνα. Στα επόμενα δύο χρόνια η αζωτούχος λίπανση (ανάλογα με την βλάστησή μας) χωρίζεται σε 2-3 δόσεις με πρώτη εφαρμογή στα τέλη του χειμώνα με αρχές άνοιξης.

Ροδακινιά

Η ροδακινιά είναι απαιτητική σε λιπαντικά στοιχεία, ιδιαίτερα σε άζωτο και κάλιο. Για την εκτίµηση των αναγκών συνήθως λαµβάνεται υπόψη το µήκος της επάκριας βλάστησης του προηγούµενου χρόνου και η παραγωγή. Δένδρα µε µεγάλη καρποφορία ή δένδρα µε αραιό και χλωρωτικό φύλλωµα χρειάζονται αυξηµένες ποσότητες. Η πρακτική έχει δείξει ότι κατά στρέµµα θα πρέπει να προστίθενται 15-20 µονάδες αζώτου, 5-6 µονάδες φωσφόρου και 15-20 µονάδες καλίου. Η προσθήκη του αζώτου γίνεται στα µέσα Φεβρουαρίου και του καλίου και φωσφόρου στα τέλη φθινοπώρου µε αρχές χειµώνα.

Μηλιά

Ο σχεδιασµός λιπαντικής αγωγής εµπορικής καλλιέργειας µηλιάς θα πρέπει να λαµβάνει υπόψη του τα αποτελέσµατα αναλύσεως φύλλων. Γενικά όµως η συνήθης προσθήκη στο έδαφος είναι 6 µε 10 µονάδες αζώτου το στρέµµα. Το άζωτο προστίθεται τµηµατικά από την αρχή της άνοιξης. Για την κάλυψη των αναγκών σε φωσφόρο συνήθως προστίθενται 125 κιλά υπερφωσφορικού το στρέµµα στο τέλος του χειµώνα. Για την καλιούχο λίπανση σε όξινα αµµώδη εδάφη προστίθενται 60-120 κιλά θειϊκού καλίου. Σε περίπτωση εµφάνισης τροφοπενίας καλίου αρκεί η προσθήκη 250 κιλών θειϊκού καλίου το στρέµµα στο τέλος του χειµώνα. Η ποσότητα διπλασιάζεται σε βαριά αργιλώδη εδάφη.

Καπνός

Οι θρεπτικές απαιτήσεις του καπνού διαφοροποιούνται ουσιαστικά, ανάλογα με το βοτανικό τύπο. Οι ποικιλίες Ανατολικού τύπου έχουν τις μικρότερες απαιτήσεις, τα Βιρτζίνια βρίσκονται σε ενδιάμεση θέση, ενώ τα Μπέρλεϋ είναι τα πιο απαιτητικά και συγχρόνως εξαντλητικά για το έδαφος. Στην περίπτωση του καπνού, το Άζωτο είναι ο κατ” εξοχήν Θρεπτικός παράγοντας αύξησης, ο Φώσφορος συντελεί στην απόδοση και στην πρωϊμότητα ωρίμανσης και το Κάλιο είναι ο κυριότερος παράγοντας ποιότητας του προϊόντος. Οι λιπαντικές απαιτήσεις, μέσα σε κάθε Βοτανικό τύπο εξαρτώνται έντονα από τη γονιμότητα και τις λοιπές συνθήκες εδάφους, ενώ η εδαφοανάλυση αποτελεί απαραίτητο εργαλείο για την κατάστρωση ενός ορθολογικού προγράμματος λίπανσης.

Σαν ενδεικτικές ανάγκες αναφέρονται:

Στα καπνά Ανατολικού τύπου δεν προτείνεται η προσθήκη επιφανειακού Αζώτου, διότι υποβαθμίζει την ποιότητα του προϊόντος. Συχνές επίσης είναι οι ανάγκες προσθήκης Μαγνησίου στις ποικιλίες Δυτικού τύπου σε όξινα καθώς και σε ουδέτερα αμμώδη εδάφη. Αυτοί οι τύποι καπνού, ιδίως σε οργανικά εδάφη και σπανιότερα σε ασβεστούχα ή αμμώδη εδάφη εκδηλώνουν και τροφοπενία Βορίου. Οι απαιτήσεις αυτές πρέπει να ικανοποιούνται με τη βασική λίπανση.

ΜΠΑΡΤΣΩΚΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ  

Α. Σ. ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΙΝΙΟΥ

ΓΕΩΠΟΝΟΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΥ  ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ