Aποβολή είναι η πρόωρη διακοπή της κυοφορίας που συνοδεύεται από την απομάκρυνση από το έγκυο ζώο μη βιώσιμων ή νεκρών εμβρύων.

Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στα ποίμνια προβάτων, με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και ευζωία των ζώων και σημαντικές οικονομικές απώλειες, που υπονομεύουν τη βιωσιμότητα των εκτροφών μέσω της:

i) μείωσης των γεννήσεων (λιγότερα αρνιά για αντικατάσταση, για σφαγή και για πώληση ως γεννήτορες)

ii) μείωσης της συνολικής γαλακτοπαραγωγής σε επίπεδο εκτροφής (ζώα που δεν γεννούν, δεν παράγουν γάλα)

iii) αύξησης του κόστους παραγωγής (καθυστέρηση στον παραγωγικό κύκλο των ζώων).

Οι αποβολές διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, στις λοιμώδους και στις μη λοιμώδους αιτιολογίας.

Οι λοιμώδους αιτιολογίας αποβολές αποδίδονται σε λοιμογόνους παράγοντες στους οποίους συγκαταλέγονται κυρίως:

• Βακτήρια: Chlamydophila abortus, Βrucella melitensis, Campylobacter fetus fetus, Listeria monocytogenes, Leptospira interrogans, Salmonella enterica ορότυπος abortus ovis, Escherichia coli .
• Iοί: ιός νόσου Border (Pestivirus)
• Πρωτόζωα - Ρικέτσιες: Toxoplasma gondii, Coxiella brunetti

[Προσοχή! Αρκετοί από τους λοιμογόνους παράγοντες που προκαλούν αποβολές στα ζώα, αποτελούν κίνδυνο και για τη Δημόσια Υγεία καθώς μπορεί να οδηγήσουν σε υπογονιμότητα ή σε αποβολή σε γυναίκες κτηνιάτρους και κτηνοτρόφους

(π.χ. Τοξοπλάσμωση, Χλαμύδια, Βρουκέλλωση, Πυρετός Q, κ.α.).

Γι? αυτό το λόγο πρέπει να λαμβάνονται όλα τα προληπτικά μέτρα κατά το χειρισμό υλικών αποβολής, αλλά και γενικά όλα τα μέτρα υγιεινής κατά την εργασία στο στάβλο.]

Οι μη λοιμώδους αιτιολογίας αποβολές μπορεί να σχετίζονται με:

• Aκατάλληλη διατροφή: σοβαρός υποσιτισμός, κακής ποιότητας ζωοτροφές, μυκοτοξίνες, δηλητηριάσεις, υποβιταμινώσεις και αβιταμινώσεις (π.χ. έλλειψη βιταμίνης Α), καθώς και έλλειψη ανόργανων στοιχείων (π.χ. σελήνιο, ιώδιο και μαγγάνιο)
• Καταπόνηση των ζώων (διάνυση εξοντωτικών αποστάσεων για βοσκή, βίαιοι χειρισμοί κ.α.)
• Παράγοντες που σχετίζονται με την προχωρημένη ηλικία του ζώου, τον αυξημένο δείκτη πολυδυμίας και την υγεία του αναπαραγωγικού του συστήματος
• Ασθένειες του έγκυου ζώου
• Ορμονικές διαταραχές
• Έκθεση σε υπερβολικό χαμηλές ή υψηλές θερμοκρασίες
• Xημικά αίτια: λινκομυκίνη, βενζιμιδαζόλες
• Γενετικούς παράγοντες (π.χ. ύπαρξη θανατηφόρων γονιδίων στο έμβρυο)

H έγκαιρη αξιολόγηση και η έγκυρη διαγνωστική διερεύνηση των αποβολών, με σκοπό την ταυτοποίηση του αιτιολογικού παράγοντα, είναι καθοριστική για τη σωστή διαχείριση του προβλήματος και την αποκατάσταση της υγείας του κοπαδιού.

Η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού της εκτροφής είναι κρίσιμη προκειμένου να καταλήξουμε στη διάγνωση και αργότερα στη διαχείριση των αποβολών σε επίπεδο ποιμνίου.

Το ιστορικό πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικές με:

• Το σύστημα της εκτροφής, τη δομή της μονάδας και τα χαρακτηριστικά των ζώων του ποιμνίου
• Την αναπαραγωγική διαχείριση της εκτροφής (ημερομηνία έναρξης και λήξης των οχειών, αριθμός των κυοφορούντων ζώων, αναμενόμενη ημερομηνία έναρξης τοκετών, μέθοδος γονιμοποίησης των ζώων, υπογονιμότητα ή άλλα αναπαραγωγικά προβλήματα, αναπαραγωγικοί δείκτες κτλ.)
• Τη διατροφή και το τάισμα των ζώων (ποιότητα και ποσότητα των ζωοτροφών, διατροφικό πρόγραμμα)
• Την προέλευση των ζώων (από την ίδια την εκτροφή ή νεοεισερχόμενα στην εκτροφή ζώα)
• Το εφαρμοζόμενο εμβολιακό πρόγραμμα (ιδιαίτερα σε ό, τι αφορά τη Βρουκέλλα και τη Χλαμύδια)
• Τυχόν περιστατικά αποβολών προηγούμενων ετών και τη διαχείρισή τους

Επιπλέον, από το ιστορικό θα συλλεχτούν πληροφορίες που αναφέρονται:

• Στον αριθμό των αποβολών, στη χρονική στιγμή έναρξής τους και στο στάδιο της κυοφορίας που εκείνες παρατηρούνται
• Στη νεκροτομική εικόνα των αποβληθέντων εμβρύων και στην κλινική κατάσταση των ζώων που απέβαλαν
• Στον δείκτη πολυδυμίας και στο νοσολογικό ιστορικό των ζώων που απέβαλαν Στην τήρηση των κανόνων υγιεινής (π.χ. απομόνωση των ζώων, απολύμανση χώρου, αποτέφρωση μολυσμένης στρωμνής και αποβληθέντων εμβρύων)
• Στη θρεπτική κατάσταση και στην κλινική εικόνα των θηλυκών αλλά και των αρσενικών ζώων της εκτροφής.
• Η διαγνωστική επιβεβαίωση του αιτιολογικού παράγοντα των αποβολών πραγματοποιείται μέσω εργαστηριακών εξετάσεων.

Στο εργαστήριο αποστέλλονται δείγματα:

Εμβρυϊκών υμένων και πλακούντα Ολόκληρων εμβρύων ή οργάνων αυτών (ήπαρ, στόμαχος, σπλήνας, εγκέφαλος) Ορών αίματος.

Απαιτείται επανεξέταση δεύτερου δείγματος ορού αίματος 3 εβδομάδες μετά την αποβολή.

Για την αντιμετώπιση των αποβολών συστήνονται τα παρακάτω μέτρα:

1. Η απομόνωση των ζώων που απέβαλαν
2. Η θεραπευτική χορήγηση χημειοθεραπευτικών ουσιών στα ζώα που απέβαλαν
3. Η προληπτική χορήγηση χημειοθεραπευτικών ουσιών για την προστασία των υπόλοιπων ζώων που κυοφορούν εφόσον κριθεί απαραίτητο από τον κτηνίατρο της εκτροφής
4. Η απομάκρυνση και καταστροφή (π.χ. αποτέφρωση) της μολυσμένης στρωμνής και των προϊόντων της αποβολής
5. Η απολύμανση του στάβλου και αλλαγή του χώρου τοκετών

"Κάλλιον του θεραπεύειν, το προλαμβάνειν"... και πρόληψη στην περίπτωση των αποβολών σημαίνει:

• Τήρηση των μέτρων βιοασφάλειας και των συνθηκών υγιεινής στο στάβλο (τακτικοί καθαρισμοί και απολυμάνσεις των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού, απολυμαντική τάφρος πεζών και τροχοφόρων, χρησιμοποίηση προστατευτικής ενδυμασίας και γαντιών από το προσωπικό της εκτροφής, τους κτηνοτρόφους και κτηνιάτρους κατά τη διάρκεια των διαφόρων χειρισμών υλικών αποβολών, τακτικός αποπαρασιτισμός και έλεγχος του πληθυσμού των κατοικιδίων γατών και σκύλων που ζούνε εντός των ορίων του χώρου εκτροφής).
• Εξασφάλιση κατάλληλων συνθηκών διαβίωσης για τα ζώα (επαρκής χώρος, αερισμός, φωτισμός, στρωμνή).
• Σωστή εφαρμογή του κατάλληλου εμβολιακού προγράμματος (σε αυτό θα πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνεται ο εμβολιασμός κατά της Βρουκέλλας και κατά της Χλαμύδιας).
• Ορθολογική διατροφή των ζώων (ποιοτικά και ποσοτικά) Αποτελεσματική διαχείριση της υγείας των ζώων.(Διατήρηση αρνάδων αντικατάστασης από ?κλειστή? εκτροφή που δεν έχει ιστορικό αποβολών, απομόνωση και έλεγχος των νεοεισερχόμενων ζώων, μείωση του εύρους της περιόδου τοκετών, ομαδοποίηση των εγκύων σύμφωνα με την αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού αποφυγή της πρόσβασης γατών και τρωκτικών στην αποθήκη ζωοτροφών.

Σημείωση: Η διαχείριση των αποβολών είναι ένα σημαντικό κομμάτι της αναπαραγωγικής διαχείρισης και γενικά της διαχείρισης της υγείας του ποιμνίου και πρέπει να γίνεται πάντα σε συνεργασία με τον κτηνίατρο της εκτροφής.

Μέσα από αυτή τη συνεργασία μπορεί να διασφαλιστεί η επιτυχία στην αναπαραγωγή των ζώων της μονάδας, που με τη σειρά της θα εξασφαλίσει την ομαλή εξέλιξη του παραγωγικού τους κύκλου και τη βιωσιμότητα της εκτροφής.

Αποστόλια Καραμήτρου, Κτηνίατρος

Αθανάσιος Γελασάκης, Κτηνίατρος, MPH, PhD, DiplECSRHM, Ερευνητής ΕΛΓΟ-Δήμητρα