Η Έξοδος του Μεσολογγίου .Σταθμός στον αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας
«Ο καιρός, αδελφοί, της Ελευθερίας φτάνει/και το Γένος ημών τας δυνάμεις του λαμβάνει,/Γενναίοι Ρουμελιώται, Μοραϊται και Νησιώται,/Το αίμα των τυράννων χύσετε ποταμηδόν!»
Σπυρίδων Τρικούπης
γράφει ο Δρ. Ιωάννης Χρ. Ιακωβίδης *
Η ονομασία της πόλεως του Μεσολογγίου , κατά την επικρατέστερη άποψη, οφείλεται στην ιταλική λέξη Messolaghi που σημαίνει «ανάμεσα σε λίμνες».Αποτελεί την ιδιαίτερη πατρίδα πολλών νεότερων ποιητών , μεταξύ των οποίων, του Κωστή Παλαμά , του Γεώργιου Δροσίνη, του Μιλτιάδη Μαλακάση κλπ και πέντε πρωθυπουργών, των Σπυρίδωνα και Χαρίλαου Τρικούπη, Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, Δημήτριου και Ζηνόβιου Βάλβη. Στην είσοδο της πόλης βρίσκεται το Ηρώο των Πεσόντων της Εξόδου, ή Κήπος των Ηρώων. Ο Δήμος της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου καθιέρωσε από το 1996 να επιδίδεται σε κάθε Ολυμπιάδα εκ μέρους του δημάρχου της η περγαμηνή , με τον Ολυμπιακό Ύμνο του Κωστή Παλαμά , στην πόλη διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ο Νίκος Κολόμβας αναφέρει ότι o Αναστάσιος Πολυζωίδης αποκάλεσε πρώτος το Μεσολόγγι με την περίφραση «Ιερά Πόλις», στις 4 Αυγούστου 1825 λόγω κυρίως του τρίτου νικηφόρου δεκαημέρου του Ιουλίου του 1825 και αυτή καθιερώθηκε επισήμως μέσω του Αναγκαστικού Νόμου υπ΄αριθμ. 645 του 1937.
Με τα ...λόγια της Ιστορίας
Η είσοδός του στον αγώνα της της Εθνεγερσίας έλαβε χώρα στις 20 Μαΐου του 1821 με πρωτεργάτες τον οπλαρχηγό του Αράκυνθου (Ζυγού) Δημήτριο Μακρή και τον Φιλικό Αναστάση Παλαμά. Ο προσωρινός Οργανισμός της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος, ένα από τα πρώτα επαναστατικά συντάγματα, ψηφίστηκε στην πόλη στις 9 Νοεμβρίου 1821. Το Μεσολόγγι είχε οχυρωθεί πρόχειρα και κατόρθωσε το 1822 να αναχαιτίσει την επίθεση του τουρκικού στόλου και την Α' πολιορκία από τους Ομέρ-Βρυώνη και Κιουταχή . Στις 5 Ιανουαρίου 1824 ο Λόρδος Βύρωνας ,ο οποίος κατέφθασε στην πόλη, ενίσχυσε την φρουρά με υλικά και πολεμοφόδια. Δυστυχώς, ο μεγάλος φιλέλληνας ποιητής απεβίωσε στις 19 Απριλίου του ίδιου έτους και ετάφη πλησίον του τάφου του Μάρκου Μπότσαρη. Στις 15 Απριλίου 1825 ο Κουταχής άρχισε τη Β' πολιορκία με 30.000 άνδρες, η οποία διέρκεσε περί το ένα έτος , ενισχύθηκε δε αργότερα με 4.000 άνδρες, ενώ υπήρχαν 8.000 άμαχοι. Tα οχυρά νησάκια, Κλείσοβα, Βασιλάδι και Ντολμάς , καταλήφθηκαν μετά από φοβερές μάχες. Ενώπιον του κινδύνου του θανάτου εξαιτίας του λοιμού , λήφθηκε η απόφαση για Έξοδο της Φρουράς κατά το βράδυ του Λαζάρου, στις 10 Απριλίου 1826. Ακόμη είχε ειδοποιηθεί και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, για να βοηθήσει τους πολιορκούμενους μέσω αντιπερισπασμού στο Μοναστήρι του Αη Συμιού. Τα μεσάνυχτα της 10ης Απριλίου , η Φρουρά και όσοι άμαχοι είχαν τη δυνατότητα πραγματοποίησαν την Έξοδο σε τρεις φάλαγγες και κινήθηκαν για τη σωτηρία τους προς τον Αράκυνθο . Οι υπόλοιποι είχαν οχυρωθεί σε μεγάλα σπίτια και προέβησαν στην ανατίναξη των πυριτιδαποθηκών . Ο Καψάλης ανατίναξε το σπίτι του και την επόμενη ημέρα η αντίσταση εκάμφθη , αφού ο επίσκοπος Ρωγών, Ιωσήφ, είχε ανατινάξει τον Ανεμόμυλο.
Ο Νίκος Aθ. Κολόμβας , στο έργο του « Μεσολόγγι.1821-1829 .Οι αθάνατοι πρόμαχοι» , εκδοτική Άλφα , Β΄ έκδοση , Αθήνα 2018, επιχείρησε να συγκεντρώσει και να καταγράψει συνοπτικά τη δράση των διασωθέντων ή φονευθέντων Μεσολογγιτών αγωνιστών του 1821 - ακόμη και των γυναικοπαίδων- υπό τη μορφή ενιαίου κειμένου , βάσει γνωστών πηγών , αλλά και μερικών ανέκδοτων κειμένων των Γενικών Αρχείων του Κράτους ( Γ.Α.Κ.) .Κατά τη διάρκεια της τελευταίας πολιορκίας είχαν φονευθεί περίπου 2.000 βάσει στοιχείων των παρόντων απομνημονευματογράφων και διαρκούσης της Εξόδου ( 10 Απριλίου 2018) πέραν των 3.100, όπως αναφέρει ο Αββάς Μικαρέλλι , φιλότουρκος αυστριακός πρόξενος στην Πάτρα . Το 80% των φονευθέντων υπήρξαν Μεσολογγίτες και περί τους 6.000 άμαχοι είχαν αιχμαλωτιστεί ( το 75% Μεσολογγίτες ) . Η Διευθυντική Επιτροπή της Δυτικής Ελλάδος, απευθυνθείσα στην Κεντρική Διοίκηση διά του υπ΄αριθμ. 3085 εγγράφου της 23 ης Ιανουαρίου 1826, καταγράφει ότι πέραν των παντακοσίων οικίες είχαν καταδαφιστεί, η δε πόλη είχε γκρεμισθεί σχεδόν κατά το ήμισυ « διά να χρησιμεύση εις το φρούριον και τα καταλύματα των στρατιωτών.»Ελάχιστα σπίτια διασώθηκαν , ενώ είχαν κατστραφεί όλες οι περιουσίες . Οι διασωθέντες Μεσολογγίτες συμμετείχαν στις πιο σημαντικές μάχες μέχρι να απελευθερωθεί η Ελλάδα , οπότε και επανήλθαν στο Μεσολόγγι, ενώ επέστρεφαν επί σειρά ετών και οι διασωθέντες / απελευθερωθέντες .Η ελληνική πολιτεία δυστυχώς δεν μερίμνησε για αυτούς ηθικά ή υλικά , με αποτέλεσμα να ζήσουν εν μέσω στερήσεων.
Μεταξύ των φονευθέντων περιλαμβανόταν ο Ιωάννης - Ιάκωβος Μάγερ (Johann Jacob Meyer) , ο οποίος γεννήθηκε στη Ζυρίχη στις 30 Δεκεμβρίου 1798. Την Πρωτοχρονιά του 1824 εξέδωσε την εφημερίδα Ελληνικά Χρονικά , η οποία έπαψε να κυκλοφορεί από τις 2 Φεβρουαρίου του 1826 , επειδή εχθρική βόμβα κατέστρεψε τις εγκαταστάσεις της. Είχε ασπαστεί την Ορθοδοξία και νυμφεύθηκε σε δεύτερο γάμο την ωραία μεσολογγίτισσα Αλτάνη Ιγγλέζου, με την οποία απέκτησε δύο θυγατέρες .
Περί του θανάτου του Μάγερ
O Σπυρίδων Κων. Σακαλής στο έργο του « Μεσολόγγι 1826 . Τύχη οικογενείας Ι. Μάγερ και κατάλογος των αιχμαλώτων της Εξόδου» , εκδοτική Άλφα , α΄ έκδοση 2000, θεωρεί ότι ο θάνατος του Ιωάννη - Ιάκωβου Μάγερ κατά τη νύκτα της Εξόδου αποτελεί « ιστορικό γεγονός απόλυτα εξακριβωμένο». H επιχώρια προφορική παράδοση ενισχύει την άποψη ότι μαζί με τον Mayer σκοτώθηκαν η σύζυγός του Αλτάνη και τα δύο παιδιά του, αλλά ο ίδιος δεν συμφωνεί με αυτήν , βάσει των « καταστίχων» οικονομικής διαχειρίσεως της Φρουράς Μεσολογγίου της Β΄Πολιορκίας των Γενικών Αρχείων του Κράτους , των αντίστοιχων της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων και του Ονομαστικού Καταλόγου 1582 Μεσολογγιτών- κυρίως αιχμαλώτων- του αρχείου της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος (Ι.Ε.Ε.Ε.). Παραθέτει ακόμη ορισμένες αντιφατικές απόψεις ως προς το τέλος αυτού και της οικογένειάς του . Φέρ΄ειπείν , ο Αρτέμης Μίχος, αυτόπτης , αναφέρει ότι σκοτώθηκε κατά το πρώτο κύμα της Εξόδου και δεν καταγράφεται η παρουσία της συζύγου, των παιδιών του και της οικιακής βοηθού, ο δε Σπυρίδων Σακαλής θεωρεί αυτή τη γραπτή μαρτυρία « εγκυρότερη όλων».
Βάσει κυβερνητικής προκηρύξεως στις 26 Μαϊου 1828, καλούνταν οι τοπικές Αρχές να προβούν στην υποβολή ονομαστικών καταλόγων αιχμαλώτων , για να αναλάβει η κυβέρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια πρωτοβουλίες προς απελευθέρωσή τους . Σημειωτέον ότι το Μεσολόγγι απελευθερώθηκε στις 2 Μαϊου 1829 . Πράγματι , οι καταφυγόντες στο νησάκι Κάλαμος μεσολογγίτες πρόκριτοι υπέβαλαν τον κατάλογο εκ 1.582 προσώπων στον κυβερνήτη, με την αναφορά τους υπό ημερομηνία 5 Αυγούστου 1828.
Στις αρχές Ιουνίου 2018, ενώπιον πολυάριθμων ακροατών , εκπροσώπου της Εκκλησίας, βουλευτών , προέδρων και αντιπροέδρων συλλόγων και λοιπών επισήμων, η Αιτωλική Πολιτιστική Εταιρεία (ΑΙ.ΠΟ.Ε), η Αδελφότητα Απογόνων των «Ελευθέρων Πολιορκημένων» και ο Σύλλογος Μεσολογγιτών Αττικής «Ο Άγιος Συμεών», είχαν παρουσιάσει από κοινού στη «Στοά του Βιβλίου», στην Αθήνα, τα δύο βιβλία των προαναφερθέντων Νικολάου Κολόμβα, Αντιστράτηγου ε.α., ιστορικού ερευνητή και συγγραφέα και Σπύρου Κων. Σακαλή. Ο κ. Παναγιώτης Κοντός, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της ΑΙ.ΠΟ.Ε. είχε αναλάβει τον συντονισμό της εκδηλώσεως. Ο κ. Γεώργιος Αντύπας, αντιστράτηγος ε.α., πρόεδρος του Συλλόγου Μεσολογγιτών Αττικής απηύθυνε σύντομο χαιρετισμό.Εν συνεχεία, ο κ .Νικόλαος Κολόμβας, η κυρία Ελένη Κανδηλιώτη – Χολέβα, καθηγήτρια Μ.Ε. και ο κ. Κωνσταντίνος Καρκανιάς, αντιπρόεδρος της «Αδελφότητας των Απογόνων των Ελευθέρων Πολιορκημένων» προέβησαν σε παρουσίαση των δύο βιβλίων.
Σημείωση: Το παρών άρθρο δημοσιεύτηκε και στο 400ό τεύχος ( 03/11/2018) του αθηναϊκού περιοδικού ΕΠΙΚΑΙΡΑ .
* Επιστημονικός Συνεργάτης στο Εργαστήριο ΜΕΘΕΞΗ του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου-Συγγραφέας
