Το Xyllela fastidiosa είναι µία νέα ασθένεια η οποία απειλεί την ελαιοκαλλιέργεια στη χώρα µας. Είναι ένα πολυφάγο πολύ επικίνδυνο βακτήριο καραντίνας για την καλλιέργεια της ελιάς για την Ευρώπη και για την χώρα µας.

Η ασθένεια προκαλεί ταχεία αποξήρανση των ελαιόδεντρων.

Όπως αναφέρει σε σχετικό ενημερωτικό δελτίο το Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Βόλου, το 2013 το παθογόνο βακτήριο καταγράφηκε για πρώτη φορά στην Ιταλία. Οι φυτουγειονοµικές αρχές της περιφέρειας Απουλίας στη Νότια Ιταλία έχουν αναφέρει προσβολή µεγάλου αριθµού ελαιοδέντρων καθώς και ότι η ασθένεια επεκτείνεται βορειοτέρα προς την περιοχή του Πρίντεζι και στα βορειότερα τµήµατα της Ιταλίας στην περιοχή της Τοσκάνης.

Το 2015 το βακτήριο διαπιστώθηκε στην Γαλλία στο νησί της Κορσικής αλλά και στην ηπειρωτική χώρα της Γαλλίας σε καλλωπιστικά φυτά Polygala myrtifolia. Επίσης η ασθένεια διαπιστώθηκε σε θερµοκήπιο µε καλλωπιστικά φυτά στην Γερµανία και Ελβετία.

Το 2016 το παθογόνο διαπιστώθηκε στην Ισπανία σε κερασιές στις Βαλεαρίδες νήσους. Το 2017 ανακαλύφθηκε στην Ηπειρωτική Ισπανία στην περιοχή Αλικάντε και πρόσφατα το 2018 στην περιφέρεια της Μαδρίτης σε ελαιώνα οκτώ (8) ετών, ενώ η εµφάνιση νέων κρουσµάτων στην περιοχή συνεχίζεται.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Τα συµπτώµατα που προκαλεί είναι νεκρώσεις φύλλων, ξηράνσεις κλαδίσκων και κλάδων, καχεξία, χλώρωση, µάρανση, µείωση της παραγωγής και σταδιακά ξήρανση ολοκλήρου του δένδρου.

ΞΕΝΙΣΤΕΣ

Το παθογόνο βακτήριο Xyllela fastidiosa έχει µεγάλο εύρος φυτών ξενιστών µε κυριότερους τους Αµυγδαλιά, Ελιά, Αµπέλι, Πυρηνόκαρπα (Ροδακινιά-∆αµασκηνιά-Κερασιά-Βυσσινιά), Εσπεριδοειδή, Μηδική, Πλάτανος, Βελανιδιά, Πικροδάφνη, Μυρτιά, Αβοκάντο, Αχλαδόµηλο, Βατόµουρα ,Πεκάν, Λεύκη, Κουτσουπιά, Πτελιά, Καφεόδενδρο, Κόκκινη Μουριά, Μανόλια, Μελισόχορτο, ∆ενδρολίβανο και πολυάριθµους φορείς (https://ec.europa.eu/food/plant/plant_health_biosecurity/legislation/emergency_measures/xylella-fastidiosa/ susceptible_en). Πολλά άγρια φυτά και ζιζάνια µπορεί να είναι προσβεβληµένα από το βακτήριο χωρίς να παρουσιάζουν συµπτώµατα λειτουργώντας ως πηγές µολύσµατος. Αυτό σηµαίνει πως υπάρχει απόθεµα µολυσµατικού δυναµικού στη φύση που µπορεί να µεταφερθεί µε τη βοήθεια των εντόµων φορέων στις καλλιέργειες.

ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Πρόκειται για ένα διασυστηµατικό φυτοπαθογόνο βακτήριο το οποίο είναι αργής ανάπτυξης. Εγκαθίσταται και µολύνει επιλεκτικά τα αγγεία του ξύλου των φυτών, τα οποία φράσει και προκαλεί δυσκολίες στην διακίνηση των θρεπτικών στοιχείων και του νερού µέσα στο φυτικό σώµα του ασθενούς φυτού. Είναι επικίνδυνο για πολλά φυτά και δένδρα. Το κλίµα της Μεσογείου είναι ιδανικό για την ανάπτυξη του παθογόνου.

Η ανάπτυξη του παθογόνου ευνοείται από ήπιο χειµώνα, µε ζεστές ηµέρες, τακτικές βροχές και υψηλή υγρασία. Αρίστη θερµοκρασία ανάπτυξης του παθογόνου είναι 26-280C. Μεταδίδεται σε αµόλυντες περιοχές µε το προσβεβληµένο πολλαπλασιαστικό υλικό (φυτά, δενδρύλια) σε µεγάλες αποστάσεις και σε µικρές µε τον εµβολιασµό. Επίσης η µεταφορά του γίνεται µε την βοήθεια µυζητικών εντόµων φορέων, όπως τα διάφορα τζιτζικάκια, Cicadellidaea, Aphrophoridae, Cercopidae, Hemiptera που µεταδίδουν το βακτήριο σε διάφορα φυτικά είδη.

ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥ

Δεν υπάρχει χηµική καταπολέµηση του παθογόνου βακτηρίου και η αντιµετώπιση της ασθένειας στηρίζεται σε:

α) εφαρµογή αυστηρών µέτρων φυτοϋγειονοµικού ελέγχου για τα παθογόνα καραντίνας, η εισαγωγή ευπαθών φυτών που προορίζονται για φύτευση από τρίτες χώρες πρέπει να συνοδεύεται από πιστοποιητικό φυτοϋγείας µε ειδικές πρόσθετες δηλώσεις,

β) αυστηρούς ελέγχους κατά την διακίνηση φυτικών ειδών και πολλαπλασιαστικού υλικού, που αναφέρονται ως ενδηµικά του βακτηρίου, φυτικά είδη και πολλαπλασιαστικό υλικό πρέπει να συνοδεύονται από φυτουγειονοµικά διαβατήρια κατά την διακίνηση τους εντός της Ε.Ε. και να είναι απαλλαγµένα εντόµων φορέων του βακτηρίου,

γ) οι διακινητές φυτικών ειδών (δένδρων και πολ/κού υλικού) να εισάγουν φυτά πιστοποιηµένα από ελεγχόµενα φυτώρια περιοχών απαλλαγµένων από το παθογόνο βακτήριο και ανθεκτικών στο παθογόνο καλλιεργούµενων ποικιλιών και ειδών,

δ) οι φυτωριακές µονάδες να τηρούν πιστά την φυτοϋγειονοµική νοµοθεσία, να καταγράφουν σε αρχείο τις παραλαβές τους και να ενηµερώνουν τις οικείες ∆/νσεις Αγροτικής Οικονοµίας & Κτηνιατρικής για τις παραλαβές φυτών από άλλες χώρες.

Η επιτροπή της ΕΕ έχει εκδώσει την Εκτελεστική απόφαση 2015/789/ΕΕ και την τροποποίησή της 2017/2352/ΕΕ, οι οποίες αφορούν τα µέτρα πρόληψης και εξάπλωσης στην ΕΕ του Xyllella fastidiosa. Λαµβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, θα πρέπει:

• Όλοι οι εµπλεκόµενοι (φυτωριούχοι, σηµεία πώλησης καλωπιστικών φυτών-πολλαπλασιαστικού υλικού, παραγωγοί, Συνεταιρισµοί ∆ήµοι, γεωπόνοι δηµοσίου-ιδιώτες, κ.λ.π.) να ενηµερωθούν για το φυτοϋγειονοµικό καθεστώς του επιβλαβούς οργανισµού Xyllella fastidiosa.
• Εντατικοποίηση των ελέγχων σε όλες τις επιχειρήσεις οι οποίες διακινούν φυτά προς φύτευση από χώρες της ΕΕ όπου έχει διαπιστωθεί η παρουσία του επιβλαβούς οργανισµού Xyllella fastidiosa.
• Συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των αρµόδιων Υπηρεσιών, όσον αφορά την τήρηση της φυτοϋγειονοµικής νοµοθεσίας από τους υπόχρεους και δειγµατοληψίες σε κάθε καινούργια αποστολή φυτών ξενιστών του Xyllella fastidiosa.
• ∆ιενέργεια ελέγχων και συλλογή δειγµάτων στα πλαίσια του προγράµµατος επισκοπήσεων για τον επιβλαβή οργανισµό, τόσο σε φυτά ξενιστές όσο και σε έντοµα φορείς του.
• Ενηµέρωση όλων των εµπλεκόµενων για την υποχρέωσή να γνωστοποιούν άµεσα στην αρµόδια αρχή της περιοχής οποιαδήποτε ύποπτη εµφάνιση επιβλαβών οργανισµών ή συµπτωµάτων σύµφωνα µε το άρθρο 7 του Π∆ 365/2002 (ΦΕΚ Α307).

Επισηµαίνεται ότι στη χώρα µας δεν έχει διαπιστωθεί η παρουσία του Xyllella fastidiosa. Η πραγµατοποίηση των ελέγχων και η διατήρηση της Χώρας απαλλαγµένης από το επικίνδυνο βακτήριο είναι θέµα Εθνικής Σηµασίας και Υψίστου ∆ηµοσίου Συµφέροντος.

Περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό υπάρχει στην ιστοσελίδα του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου: www.bpi.gr- ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ-Επισκοπήσεις-Κατευθυντήριες Οδηγίες Μακροσκοπικών Ελέγχων- Βακτήρια-Φυτοπλάσµατα- Ο∆ΗΓΙΕΣ Xyllella fastidiosa