Μέσα σε μια απότομη χαράδρα του Αρακύνθου βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου του Κρεμαστού όπου υπάρχουν σπάνια έργα μοναχών.
Στη νότια πλευρά του όρους Αράκυνθος στην Αιτωλοακαρνανία και βορειοανατολικά του Κεφαλόβρυσου Αιτωλικού, σε μία απότομη και δυσπρόσιτη πλαγία, ο ταξιδιώτης παρατηρεί το άνοιγμα ενός μικρού σπηλαίου.
Εκεί είναι καλά κρυμμένος ο ναός του Αγίου Νικολάου του Κρεμαστού, που εντοπίστηκε από κάτοικο του Αιτωλικού ονόματι Βογιατζή περίπου το 1900 και που σύμφωνα με την παράδοση διαμορφώθηκε τον 9ο αιώνα μ.Χ. και υπήρξε μεγάλο ασκητικό μοναστηριακό κέντρο την εποχή του Μεσαίωνα.
Το σπήλαιο έχει άνοιγμα περίπου έξι μέτρα, στη μέση το άνοιγμά του είναι οκτώ μέτρα και το βάθος δώδεκα περίπου μέτρα. Απέναντι από την είσοδο του σπηλαίου, υπάρχει το λιθόκτιστο τέμπλο που χωρίζει το ιερό από τον κύριο ναό. Στο κέντρο του ναού υπάρχει μια μεγάλη δεξαμενή που συγκεντρώνει τα βρόχινα νερά, είναι το «Αγίασμα» του σπηλαίου.
Ιστορία
Το όνομα του πρώτου μοναχού και ιδρυτού του σπηλαίου, Νίκανδρου, που μόνασε εκεί από το 990 μέχρι το 1005, υπάρχει γραμμένο σε επιγραφή που σώζεται μέχρι σήμερα στην είσοδο του σπηλαίου. Σύμφωνα με μεταγενέστερη μαρτυρία από τον Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Άρτας, Ιωάννη Απόκαυκο, ο οποίος επισκέφτηκε το σπήλαιο του Αγίου, η προσωνυμία «Κρεμαστός» δόθηκε από τον ιδρυτή της Μονής Νίκανδρο, επειδή πρόκειται για απόκρημνα και επικίνδυνα βράχια.
Ο Ιωάννης Απόκαυκος γράφει: «… ή κατά την επίσκεψιν Αχελώου Μονή του εν Αγίοις πατρός ημών Νικολάου, ήτινι κλήσιν εξ εαυτού ο πρώτος ταύτην δομησάμενος εχαρίσατο, έρωτι τω θείω γενόμενος εκκρεμής και ακολούθως τω τρόπω εν αποκρήμνω τη πέτρα επικρεμάσας το δόμημα και παρονομάσας ούτω του Κρεμαστού».
Ο Ιωάννης Απόκαυκος ήταν μία από τις πιο «φωτισμένες» μορφές του Βυζαντινού Πολιτισμού. Γοητεύτηκε από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και δημιούργησε μοναστηριακό συγκρότημα, όπου μοναχοί και κληρικοί αντέγραφαν αρχαία κείμενα φιλοσοφίας από μισο-κατεστραμμένα χειρόγραφα, προκειμένου να τα σώσουν από την φθορά του χρόνου και να τα παραδώσουν στις μελλοντικές γενιές. Ο ίδιος ο Ιωάννης συνέταξε κώδικες με το «κατ΄ έθιμον δίκαιο», στους οποίους οι σημερινοί ερευνητές βρίσκουν πολύτιμες πληροφορίες για τον ιδιωτικό βίο στον ελλαδικό χώρο τον 11ο και τον 12ο αιώνα. Ένας από τους κώδικες του Απόκαυκου βρίσκεται σήμερα στο μουσείο του Λονδίνου.
Το μοναστήρι, την εποχή εκείνη, απέκτησε μεγάλη φήμη και περιουσία και στην πορεία πέρασε μεγάλη οικονομική κρίση. Ηγούμενος τότε ήταν ο Θεοδόσιος, πρώην Αρχιεπίσκοπος Ζικχίας. Μετά το θάνατο του Θεοδοσίου ο Μητροπολίτης Ιωάννης Απόκαυκος τοποθέτησε Ηγούμενο τον ιερομόναχο Τιμόθεο για να φροντίσει καλύτερα την περιουσία του μοναστηριού που αποτελούταν από βοσκοτόπια και αμπελώνες.
Το μεγάλο αυτό μοναστηριακό κέντρο είχε στην κατοχή του και βιβλιογραφικό εργαστήριο αντιγραφής κωδίκων καθώς και πλούσια βιβλιοθήκη. Πολλά χειρόγραφα του μοναστηριακού αυτού κέντρου βρίσκονται σήμερα σε βιβλιοθήκες χωρών της Δυτικής Ευρώπης.
Το εσωτερικό
Στις πέτρες του σπηλαίου, μοναχοί και ασκητές ζωγράφισαν βραχογραφίες απαράμιλλης ομορφιά. Οι βραχογραφίες του σπηλαίου είναι Καππαδοκικής τεχνοτροπίας. Πιθανόν να φιλοτεχνήθηκαν από Καππαδόκες αγιογράφους, που στάθμευαν στην περιοχή κατά τις μετακινήσεις τους από την ανατολή προς την δύση.
Υπάρχουν τοιχογραφίες εντός του σπηλαίου με τη Θεοτόκο Βρεφοκρατούσα, τη Γέννηση του Χριστού, τη Κοίμηση της Θεοτόκου, τη Σταύρωση και άλλες εικόνες που στο πέρασμα του χρόνου έχουν ξεθωριάσει. Πολλές από τις τοιχογραφίες αναφέρονται στο βιβλίο του αείμνηστου καθηγητή Αθανασίου Παλιούρα με τίτλο «Άγιος Νικόλαος ο Κρεμαστός».
Ο Άγιος Νικόλαος ο Κρεμαστός, γιορτάζεται δύο φορές το χρόνο, η μία στις 6 Δεκεμβρίου και η άλλη στις 20 Μαΐου. Και στις δύο εορτές του Αγίου, πλήθος προσκυνητών ανεβαίνουν από το δύσβατο μονοπάτι προκειμένου να φθάσουν στο σπήλαιο για να προσκυνήσουν και να ανάψουν ένα κεράκι στον Άγιο, να παρακολουθήσουν με μεγάλη κατάνυξη την πανηγυρική Θεία Λειτουργία, αλλά και την αγρυπνία που γίνεται την παραμονή της εορτής.
Πρόσβαση
Ο προσκυνητής ξεκινώντας από το Κεφαλόβρυσο Αιτωλικού και ύστερα από μια κοπιαστική πορεία μιας ώρας περίπου, μπορεί να φτάσει στο σπήλαιο του Αγίου Νικολάου. Μια εναλλακτική διαδρομή και περίπου ίδια είναι από το χωριό Κάτω Αμπέλια των Ελληνικών.
Παρά τις εργασίες που έχουν γίνει στα επικίνδυνα σημεία, η πρόσβαση στο σπήλαιο δεν είναι εύκολη. Αξίζει όμως να το γνωρίσετε, έστω και παρακολουθώντας το βίντεο με την αφήγηση του αείμνηστου καθηγητή βυζαντινολογίας Αθανάσιου Παλιούρα.
Συντεταγμένες
38, 28′ 42.325500″ North latitude
21, 23′ 5.285900″ East longitude
Πληροφορίες: Αθανάσιος Παλιούρας
Βίντεο: Ανδρέας Κουτσοθανάσης
Φωτογραφίες+Βίντεο: Γιάννης Γιαννακόπουλος
iaitoloakarnania.gr
