Ένα όραμα ετών της συμπατριώτισσάς μας Βίκυς Μπαλωμένου, η οποία διαμένει τα τελευταία χρόνια στην Λευκωσία, σύντομα θα γίνει πραγματικότητα, μιας και στις 23 Φεβρουαρίου 2017 θα ανοίξει τις ¨πύλες¨ του στην Λευκωσία το «Μουσείου Παραμυθιού», ενώ τα εγκαίνια θα τελέσει ο Κύπριος Υπουργός Παιδείας & Πολιτισμού, κ. Κώστας Καδής.
Στόχος του «Μουσείου Παραμυθιού» είναι η ανάδειξη της πολιτισμικής κληρονομιάς των παραμυθιών, θρύλων, μύθων και παραδόσεων από την Κύπρο την Ελλάδα και ολόκληρο τον κόσμο.
Η Βίκυ Μπαλωμένου, με καταγωγή από τα Καλύβια Αγρινίου ζεί τα τελευταία 12 χρόνια με την οικογένειά της στην Κύπρο, έχει σπουδάσει Κοινωνική Εργασία στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, είναι Επιστημονική Υπεύθυνη του Συστημικού Ινστιτούτου Κύπρου, ενώ έχει διακριθεί σε τρεις Πανελλήνιους διαγωνισμούς ποίησης και ασχολείται με την συγγραφή παραμυθιών για παιδιά και ενήλικες.
Διαβάστε την συνέντευξη που μας παραχώρησε:
- Βίκυ πως ξεκίνησε η ιδέα για τη δημιουργία Μουσείου Παραμυθιού και ποια ήταν η δική σου συμμετοχή σε αυτό;
Το παραμύθι είναι μέσα στην ζωή μου από τότε που ήμουν παιδί. Μεγάλωσα με ιστορίες και παραμύθια. Ακόμη θυμάμαι την αγαπημένη μου ιστορία του ¨Γκιώνη¨ την οποία λέω κάθε φορά που έρχομαι στο χωριό στα παιδιά μου καθώς ακούμε τον ¨Γκιώνη¨ στο δένδρο έξω από το σπίτι της γιαγιάς Ευτυχίας. Με το παραμύθι ασχολούμαι χρόνια όμως και επαγγελματικά στη θεραπεία παιδιών και ενηλίκων. Για πολλά χρόνια κάνω συλλογή από παραμύθια από όλη της Ελλάδα και ολόκληρο τον κόσμο.
Πριν τρία χρόνια μου ήρθε η ιδέα να δημιουργήσω το Μουσείο Παραμυθιού στην Λευκωσία. Ανέφερα την ιδέα στον σύζυγο μου Φώτη Κακογιάννη, ο οποίος την στήριξε πρακτικά και οικονομικά, ενώ μετά από τρία χρόνια το όνειρο έγινε πια πραγματικότητα.
- Στόχοι και σκοποί που μπορεί να προωθηθούν μέσα από αυτό το μουσείο
Η κόκκινη κλωστή της προφορικής παράδοσης ξετυλίγεται στο Μουσείο Παραμυθιού και τα παραμύθια, οι μύθοι και οι θρύλοι συναντούν τον γραπτό λόγο της λογοτεχνίας και μας προσκαλούν σε ένα μαγικό ταξίδι στον πολιτισμό και την παράδοση. Ο βασικός στόχος του Μουσείου είναι η διάσωση και διάδοση της πολιτισμικής κληρονομιάς που περιλαμβάνει παραμύθια, θρύλους και μύθους από την Κύπρο την Ελλάδα. Άλλοι στόχοι του Μουσείου είναι η γνωριμία άλλων πολιτισμών μέσα από τα παραμύθια τους, η ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας, η εξερεύνηση του Παραμυθιού μέσα από διαδραστικά εκθέματα.
- Θα υπάρχουν συνεργασίες ή δράσεις του μουσείου και εδώ στην Ελλάδα;
Το Μουσείο έχει ήδη ξεκινήσει συνεργασία με μια ομάδα συγγραφέων και εικονογράφων από την Ελλάδα. Η εικονογράφος Έφη Λαδά έχει φιλοτεχνήσει το λογότυπο μας και όλα τα εικαστικά του Μουσείου. Πρόσφατα ξεκινήσαμε συνεργασία με μια γνωστή και πολύ καλή συγγραφέα την Αργυρώ Πιπίνη, η οποία με έκπληξη έμαθα πως είναι από το Αγρίνιο! Επίσης συνεργαζόμαστε με την Λαογραφική Εταιρεία Αθηνών όπου η κα Κατρινάκη πραγματοποιεί την επιστημονική τεκμηρίωση του Μουσείου.
- Ασχολείσαι ήδη με την συγγραφή παραμυθιών και την ποίηση... Είναι εύκολο να καταπιάνεσαι με τη λογοτεχνία που απευθύνεται κυρίως σε μικρά παιδιά;
Ασχολούμαι ερασιτεχνικά με την συγγραφή παραμυθιών. Κυρίως έχω γράψει παραμύθια για φιλανθρωπικό σκοπό και για τα παιδιά μου. Τελευταία έχω γράψει ένα μικρό παραμυθάκι για το ίδιο το Μουσείο, το οποίο θα ανακοινωθεί στις επόμενες μέρες. Μου αρέσει πολύ να γράφω για παιδιά γιατί στον μαγικό κόσμο των παραμυθιών όλα μπορούν να συμβούν! Και κατά τη διάρκεια της συγγραφής είναι σαν να ταξιδεύεις σε αυτόν τον μαγικό κόσμο. Τα παιδιά όμως είναι ένα πολύ απαιτητικό κοινό, βαριούνται πολύ εύκολα. Χρειάζεται η πλοκή να τους τραβήξει την προσοχή και ταυτόχρονα να τους αγγίξει συναισθηματικά. Για αυτό κάθε φορά που γράφω κάτι πρώτα το διαβάζω στα παιδιά μου και ανάλογα τις αντιδράσεις τους επεξεργάζομαι το παραμύθι.
- Η εποχή που ζούμε με τα πολυσύνθετα οικονομικά και κοινωνικά θέματα που την χαρακτηρίζουν, αφήνουν περιθώρια στους ανθρώπους για να ονειρευτούν και να ζήσουν το φανταστικό που περιγράφουν τα παραμύθια;
Τα λαϊκά παραμύθια σε αντίθεση με την παιδική λογοτεχνία παρουσιάζουν ήρωες που πρέπει να ανταπεξέλθουν σε δοκιμασίες και μάλιστα πολύ σκληρές για να φθάσουν στην ευτυχία. Μιλούν για κακούς και μάγισσες που βάζουν εμπόδια ή καταδιώκουν τους ήρωες. Στο τέλος όμως οι ήρωες πετυχαίνουν το στόχο τους και βρίσκουν την ολοκλήρωση και την ευτυχία. Νομίζω ότι τα λαϊκά παραμύθια, διαχρονικά, αντιπροσωπεύουν πάντα τις επίκαιρες δυσκολίες και τον αγώνα για ολοκλήρωση και ευτυχία των απλών ανθρώπων. Όπως και οι ήρωες των παραμυθιών έτσι και εμείς θα πρέπει να συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε. Χρειάζεται όμως μια ελικρινή αξιολόγηση των ονείρων μας. Αξίζει πραγματικά το όνειρο μας; είναι πράγματι αυτό που θέλουμε, αυτό που θα μας κάνει ευτυχισμένους; αν ναι πρέπει να μείνουμε πιστοί στο όνειρο και φυσικά να το κυνηγήσουμε. Αυτό το αναφέρω γιατί πολλές φορές τα όνειρα δεν είναι καν δικά μας, είναι κατασκευασμένα από τα ΜΜΕ ή τα κοινωνικά πρότυπα. Είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να εντοπίζουμε τα ουσιαστικά πράγματα που μπορούν να μας κάνουν ευτυχισμένους. Και αυτά τα βρίσκει κανείς και μέσα στην κρίση.
Οι γονείς μου πάντα μου έλεγαν ότι αν εργάζεσαι σκληρά δεν υπάρχει περίπτωση να μην ανταμειφθείς. Αυτό θεωρώ ότι είναι μια σοφή κουβέντα. Αν εργαστείς σκληρά για το όνειρο σου δεν υπάρχει περίπτωση να μην το πραγματοποιήσεις.
- Για ποιους λόγους πιστεύεις ότι στη σύγχρονη εποχή μας είναι χρήσιμο να κρατάμε τις παλιές λαϊκές παραδόσεις και ιδιαίτερα τις αφηγήσεις ιστοριών και παραμυθιών από τους ηλικιωμένους, ή αλλιώς τις προφορικές εξιστορήσεις του παππού και της γιαγιάς;
Τα λαϊκά παραμύθια, οι αφηγήσεις ιστοριών του παππού και της γιαγιάς και οι παραδόσεις αποτελούν την άϋλη πολιτισμική κληρονομιά μας. Είναι πολύ σημαντικό όχι μόνο να την διασώσουμε αλλά και να την μεταδώσουμε στις επόμενες γενιές. Με αυτόν το τρόπο διατηρούμε επαφή με τις ρίζες μας. Συστημικά υποστηρίζουμε ότι όσο πιο καλές είναι οι σχέσεις μας με τις ρίζες μας τόσο πιο πολύ αναπτυσσόμαστε και νιώθουμε ελεύθεροι. Και στα παιδιά ειδικά η επαφή με την παράδοση, με τις ρίζες βοηθά στην πιο ξεκάθαρη διαμόρφωση της ταυτότητας τους. Επιπλέον όλες αυτές οι παραδόσεις και τα παραμύθια περνούν στα παιδιά μας διαχρονικές αξίες που είναι σημαντικές στη ζωή τους.
- Διδάγματα και μηνύματα που μπορούμε να πάρουμε ως άτομα από την προφορική παράδοση, τους λαϊκούς μύθους και τα παραμύθια;
Τα κλασικά μαγικά παραμύθια έχουν κυρίως ως δίδαγμα ότι θα πρέπει να είμαστε καλόψυχοι , πονόψυχοι, εργατικοί και τολμηροί στη ζωή μας. Στα παραμύθια ο καλός ήρωας που είναι καλόψυχος, εργατικός, πονόψυχος στο τέλος πετυχαίνει το στόχο του και συναντά την ευτυχία. Λόγω της καλοσύνης του θα βρει βοηθούς που θα τον συμβουλεύσουν ή θα του χαρίσουν μαγικά αντικείμενα. Αντίθετα αν είσαι κακός, αλαζόνας, αχάριστος, άπληστος, τεμπέλης, αν αποκτάς με δόλο ότι ανήκει στον άλλο, στο τέλος αποκαλύπτεσαι και τιμωρείσαι.
- Τα παιδιά μεγαλώνουν πλέον σε μια άλλη πιο εξελιγμένη πραγματικότητα με την τηλεόραση, τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και το διαδίκτυο, τα κινητά με τις πολλές εφαρμογές... Πως θα μπορέσουν να βοηθηθούν και να ανακαλύψουν τους τρόπους προσέγγισης των μύθων και των παραμυθιών ώστε να γνωρίσουν και να μάθουν καλύτερα τον εαυτό τους και να κοινωνικοποιηθούν;
Είναι σημαντικό οι γονείς και το σχολείο να βοηθήσουν τα παιδιά να ανακαλύψουν τους μύθους και τα παραμύθια. Οι γονείς χρειάζεται από πολύ μικρή ηλικία να διαβάζουν και να αφηγούνται παραμύθια στα παιδιά τους. Το σχολείο χρειάζεται να αναπτύξει προγράμματα φιλαναγνωσίας και προγράμματα ευαισθητοποίησης στην πολιτισμική παράδοση. Χρειάζεται μια συντονισμένη και συστηματική προσπάθεια από όσους συμμετέχουν στην διαπαιδαγώγηση του παιδιού ώστε να εξισορροπήσουν όλη αυτή την υπερκατανάλωση της τεχνολογίας από τα παιδιά. Είναι επίσης σημαντικό να αντιληφθούμε ότι η αφήγηση και ανάγνωση παραμυθιών ενισχύει τη σχέση γονιού παιδιού. Είναι χρόνος που αφιερώνεται καθαρά στα παιδιά, και αυτό τα παιδιά το απολαμβάνουν. Επίσης μέσα από όλες αυτές τις ιστορίες τα παιδιά μπορούν να επεξεργαστούν θέματα που τους προβληματίζουν, που τους ανησυχούν. Τα παραμύθια βοηθούν την εξέλιξη των παιδιών και την επεξεργασία των συναισθημάτων τους. Ο Άϊνσταιν είπε πως για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να γίνουν πιο έξυπνα χρειάζεται μόνο να τους διαβάζουμε παραμύθια!
- Θα μπορούσαν να γίνουν σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, κάποια προγράμματα καταγραφής λαογραφικών στοιχείων μύθων και παραμυθιών από την περιοχή του Δήμου Αγρινίου και γενικότερα της Αιτωλοακαρνανίας;
Φυσικά θα μπορούσε να γίνει μια συντονισμένη προσπάθεια καταγραφής παραμυθιών και μύθων από την ευρύτερη περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας. Θα μπορούσε να γίνει σε συνεργασία με τα σχολεία όπου όλα τα παιδιά θα μπορούσαν να φέρουν στο δάσκαλο τους καταγεγραμμένο ένα παραμύθι που να το έχει διηγηθεί κάποιος. Αυτό θα ήταν μια πολύ δημιουργική διαδικασία για τα παιδιά γιατί θα συμμετείχαν ενεργά σε μια τέτοια προσπάθεια και θα έρχονταν με ένα διαδραστικό τρόπο κοντά στην λαϊκή παράδοση. Έχουμε ήδη στην συλλογή του Μουσείου ένα βιβλίο με Ακαρνανικά παραμύθια και ένα με παραμύθια από το Αγγελόκαστρο. Θα είχε ίσως ενδιαφέρον να δημιουργηθεί και ένα βιβλίο με παραμύθια από τα Καλύβια.
- Τα τελευταία χρόνια ζεις και δραστηριοποιείσαι επαγγελματικά στην Κύπρο; Μπορείς να μας μεταφέρεις λίγα πράγματα από τις εμπειρίες σου εκεί;
Στην Κύπρο ήρθα το 2004. Λόγω την επαγγελματικής εμπειρίας που είχα στην Ελλάδα στο ΚΕΘΕΑ βρήκα αμέσως δουλειά στο χώρο της απεξάρτησης, όπου εργάστηκα για 5 χρόνια. Το 2009 ξεκίνησα το Συστημικό Ινστιτούτο Κύπρου που μέχρι αυτή τη στιγμή αποτελεί το μόνο εκπαιδευτικό κέντρο Ψυχοθεραπείας στην Κύπρο που είναι εγκεκριμένο από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ψυχοθεραπείας. Η Κύπρος είναι μια πολύ φιλόξενη χώρα και ειδικά με μας τους Ελλαδίτες. Λόγω ότι και οι Κύπριοι είναι Έλληνες, μιλούν την ίδια γλώσσα με μας, έχουν την ίδια κουλτούρα, νιώθει κάποιος ότι είναι στην πατρίδα του. Η προσαρμογή μου ήταν πάρα πολύ εύκολη και θεωρώ ότι έχω επιβεβαιωθεί για την επιλογή μου να έρθω να ζήσω εδώ. Λόγω των γνώσεων και της εμπειρίας που είχα από την Ελλάδα πολύ εύκολα δικτυώθηκα και εξελίχτηκα επαγγελματικά. Και νιώθω τυχερή γιατί δεν ξέρω αν έμενα στην Ελλάδα τι από όλα αυτά που έχω καταφέρει εδώ στην Κύπρο θα είχα καταφέρει εκεί. Χρειάστηκε όμως πάρα πολύ δουλειά και την ηθική στήριξη του συζύγου μου για να μπορέσω να τα καταφέρω όλα αυτά.
Βίκυ σε ευχαριστώ πολύ και εύχομαι τα παραμύθια και οι μύθοι να είναι καλοτάξιδα στο «Μουσείο Παραμυθιού» που ανοίγει σε λίγες μέρες!
Υ.Σ. Το Μουσείου του Παραμυθιού αποτελεί προέκταση των εργασιών του Συστημικού Ινστιτούτου Κύπρου, και βρίσκεται στην Γρανικού 32, περιοχή Πύλης Πάφου, σε ένα όμορφο διατηρητέο κτίριο.
Συνέντευξη: Γιώργος Πανταζόπουλος
